زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

آب، اكسیر حیات

دسترسی كافی به آب سالم، نه تنها یک نیاز اساسی و حق بشری است، بلكه فواید بهداشتی و اقتصادی زیادی نیز در سطح انفرادی و خانوادگی دارد. آب یک فاكتور حیاتی در كاهش مرگ و میر و میزان ابتلا  به بیماری در كودكان زیر ۵ سال به ویژه در خانواده های فقیر حومه شهرها به شمار می رود. به علا وه دسترسی به آب موجب می شود كه زمان زیادی را كه زنان و كودكان صرف به دست آوردن آب می كنند به طور موثرتری در سایر امور مربوط به توسعه اقتصادی خانواده كه در حقیقت یک فاكتور كلیدی در چالش برای كاهش فقر به شمار می رود به كار گیرند.

تقریبا یک چهارم جمعیت جهان هنوز بدون دسترسی صحیح به آب و اقدامات بهداشتی به سر می برند. رشد سریع جمعیت و توسعه ناكافی در خیلی از كشورها باعث شده كه امروزه میلیون ها نفر از مردم بدون دسترسی به اقدامات اساسی بهداشتی آب باقی بمانند و شاید بتوان ادعا كرد حدود نصف جمعیت كشورهای در حال توسعه از یک یا بیشتر از یک بیماری از ۶ بیماری عمده مرتبط به آب و اقدامات بهداشتی مربوط به آن (اسهال،  آسكاریس،  آلودگی به دراكونكولوس،  كرم قلا ب دار،  شیستوزومیازیس و تراخم) رنج می برند.

در بررسی فرآیند از امنیت غذایی تا سلا مت تغذیه ای، معلوم می گردد كه زنجیره امنیت غذا و تغذیه از مزرعه شروع و به سلول ختم می شود كه نقش آب چه درتولیدات كشاورزی و چه در فعالیت های بدنی كاملا  مشهود است و از آنجایی كه در بین عوامل خطر ایجاد بیماری ها، سوء تغذیه بیشترین بار را بر جامعه تحمیل می كند; با مروری بر مجموعه عوامل موثر در بروز سوء تغذیه معلوم می گردد كه آب ناسالم، محیط غیربهداشتی و خدمات بهداشتی ناكافی از علل زمینه ای سوء تغذیه، مرگ و میر و ناتوانی به ویژه در كودكان به حساب می آید.

از علل بلا فصل سوء تغذیه می توان دسترسی به غذای ناكافی و بیماری را نام برد كه در این دو مورد نیز نقش آب بسیار مهم است زیرا كه از یک طرف قسمت اعظم مواد غذایی (مثلا  ۹۰ درصد شیر، ۸۵ درصد سیب، و ۵۰ درصد گوشت گاو) و همچنین حدود ۶۰ درصد وزن بدن، ۹۰ درصد خون، ۷۵ درصد عضلا ت و حتی ۲۵ درصد استخوان را آب تشكیل می دهد و از طرف دیگر مصرف آب ناسالم و غذای آلوده موجب بروز بیماری های گوناگونی می شود كه غالبا عفونی بوده و توسط باكتری ها، ویروس ها و انگل های مختلف ایجاد می شوند. این بیماری ها یكی از شایع ترین و شدیدترین مشكلا ت بهداشت عمومی در جهان امروزی است كه بار سنگینی را بر زندگی آحاد بشر تحمیل كرده و عامل عمده درد و رنج به ویژه در نوزادان، كودكان، سالمندان و آنهایی كه از نظر سیستم ایمنی، گروه در معرض خطر هستند، به شمار می روند و از نظر اقتصادی نیز خیلی پرهزینه می باشند.

آب به وسیله انسان، به طریقه شیمیایی و یا توسط ضایعات صنعتی آلوده می شود و از طریق گوارشی و یا به صورت تماس فیزیكی موجب ایجاد بیماری های مختلف می گردد كه ذیلا  به اختصار به آنها اشاره می شود:

۱– بیماری های آب زاد :

آلودگی آب ممكن است از طریق مدفوع یا ادرار انسان و یا حیوان باشد. آب های آلوده حاوی انواع ویروس ها، باكتری های بیماری زا از قبیل وبا، تیفوئید، موجودات تک سلولی و اسهال هستند.

بیماری وبا یک مشكل جهانی به خصوص در شرایط اضطراری است كه می تواند با دسترسی به آب آشامیدنی سالم، بهداشت و رفتارهای بهداشتی خوب پیشگیری شود حدود ۴ میلیون مورد از اسهال ها در هر سال منجر به ۲/۲ میلیون مرگ می شود كه بیشترین تعداد را كودكان زیر ۵ سال به خود اختصاص می دهد.

۲– بیماری های مرتبط به شستشو با آب

این اختلا لا ت در اثر رعایت نكردن بهداشت فردی به وجود می آیند مثل شستشوی پوست یا چشم با آب های آلوده و انتقال بیماری هایی از قبیل بیماری های پوستی، تراخم، لک و اختلا لا ت مربوط به آن.
حدود ۶ میلیون نفر در جهان هر ساله در اثر تراخم كور می شوند و مطالعات در یافته اند كه تامین آب مناسب و كافی می تواند میزان عفونت را به ۲۵ درصد كاهش دهد.

۳– بیماری های ناشی از آب

این اختلا لا ت از طریق انگل هایی به وجود می آیند كه در آب زندگی می كنند مانند درانكولوز، دراكون گلیازیس، شیستوزومیازیس و سایر كرم ها. حدود ۲۰۰ میلیون نفر متاثر از شیستوزومیازیس هستند كه ۲۰ میلیون نفر از آنها از نوع شدید آن رنج می برند. مطالعات دریافته اند كه آب مناسب كافی و بهداشت می تواند میزان عفونت را ۷۷ درصد كاهش دهد.

۴– بیماری های مرتبط با آب

این بیماری ها به وسیله حشرات ناقل بیماری به وجود می آیند كه در آب پرورش می یابند مثل فیلا ریازیس، مالا ریا، انكوسرسیازیس، تریپانوزومیازیس و تب زرد.

تهیه آب سالم و اقدامات بهداشتی مربوط به آن می تواند نسبت بیماری ها و مرگ و میر ناشی از آنها را به میزان ۸۰-۲۰ درصد كاهش دهد.

آموزش و ترویج بهداشت كه شامل عمل ساده ای مانند شستشوی دست ها با آب و صابون می باشد، می تواند از یک سوم بیماری های اسهالی پیشگیری نموده و كلیدی برای پیشگیری از سایر بیماری های ناشی از آب باشد.

نكته قابل توجه این است كه غالبا آموزش بهداشت تنها براساس این فرض است كه آگاهی منجر به اصلا ح نگرش و در نتیجه منجر به عملكرد می شود در حالی كه برای ایجاد تغییر در رفتار، آموزش بهداشت باید براساس اپیدمیولوژی بیماری ها و بیماریزاها، عوامل فرهنگی و اجتماعی زمینه ساز آن رفتار برنامه ریزی شود. انتخاب رفتار و تغییر آن نیز باید براساس واقعیت هایی باشد كه اصلا ح آنها تاثیر عمده ای بر روی سلا مت داشته باشد مثلا  در بسیاری از منابع برای ارتقای رفتارهای پیشگیری از بیماری های اسهالی، عمدتا بر حفاظت غذاها در مقابل مگس تاكید شده و افزایش این بیماری ها در طول تابستان را به افزایش تعداد مگس  ها ارتباط می دهند در حالی كه تاثیر بهداشت مواد غذایی در بروز این بیماری ها را نادیده می گیرند.

فراموش نباید كرد كه اگرچه آموزش و یادگیری ایمنی غذا برای پیشگیری از بیماری های ناشی از آن مهم است ولی باید به خاطر داشت كه ضرر آموزش غلط یا ضعیف احتمالا  بیشتر از سود آن خواهد بود.