زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

انتخاب  سرنوشت ساز!

نیازهای تغذیه‌ای در دوران نوجوانی نسبت به هر دوره دیگری به دلیل رشد و تکامل سریع بیشتر است و بسیاری از عادت‌های شیوه زندگی در طول کودکی و نوجوانی ایجاد می‌شود.

در این دوره نوجوانان علاوه بر رشد فیزیکی از نظر روانی و عقلی نیز رشد می‌کنند، وعده‌های غذایی نامناسب، کم خوردن غذا، خارج از خانه غذا خوردن و تغییر برنامه‌های غذایی، نوع عادت غذایی نوجوانان را توصیف می‌کنند. این عادت‌ها بیشتر تحت تاثیر خانواده، گروه هم سن‌ و سال، رسانه‌های گروهی، محیط و عوامل اجتماعی قرار دارند.

رفتارهای غذایی نوجوانان اغلب نادرست است و همانطوری که سن نوجوان بیشتر می‌شود، از خوردن غذای خانه بیشتر اجتناب می‌کند.

صبحانه و ناهار اغلب بیشترین وعده‌هایی هستند که مکررا حذف می‌شوند، البته فعالیت‌های اجتماعی و مدرسه هم می‌توانند باعث شوند که نوجوان از خوردن میان وعده عصر خودداری کند.

انتخاب‌های غذایی در نوجوانان:

در این دوران انتخاب نوع غذا خیلی مهم‌تر از زمان و مکان غذا خوردن است، مصرف غذاهای آماده به جای غذاهای اصلی یا میان وعده‌ها با استقبال نوجوان روبرو می‌شود. در غذاهای آماده، اسید فولیک، آهن، کلسیم، ریبوفلاوین، ویتامین A و ویتامین C کم است، بیش از 50درصد کالری غذاهای رستورانی از چربی تامین می‌شود و غذاهای تبلیغ شده توسط رسانه‌های گروهی، تلویزیون و مجلات، اغلب غذاهای با چربی بسیار متراکم و کربوهیدرات‌های ساده می‌باشند و بیشتر از 65 درصد این تبلیغات را نوشیدنی‌ها و شیرینی‌جات تشكیل می‌دهند.

یک رژیم ناسالم در دوره نوجوانی می‌تواند بر روی رشد و تکامل تاثیر منفی بگذارد و این مسأله احتمالا تا دوران بزرگسالی ادامه پیدا می‌كند و می‌تواند با ریسک بالا برای اضافه وزن، چاقی، دیابت، افزایش فشارخون، سرطان و بیماری قلبی- عروقی مرتبط گردد.

انتخاب‌های غذایی بین نوجوانان متعدد است و شامل رژیم‌های غیرسالم می‌باشد، دریافت بالای غذاهای آماده و دیگر غذاهای با چربی بالا و دریافت کم میوه و سبزی و فرآورده‌های لبنیاتی و رفتارهای خوردن عجیب و غریب مثل صرف‌نظر کردن از یک وعده غذایی در این گروه فراوان دیده می‌شود.

محیط خانواده و مدرسه:

 در محیط خانواده دسترسی به فرآورده‌های غذایی سالم و غیر سالم، هزینه برای انتخاب و خرید غذاها، رفتارهای والدین، مسأله فرهنگ و قومیت و مذهب خانواده، پختن و خرید غذا، توجه والدین در مورد تغذیه نوجوانان، الگوی وعده غذایی خانواده و ارتباط والدین و نوجوان و تحصیلات والدین می توانند روی رفتارهای انتخاب غذایی در نوجوانان تاثیر بگذارند. همچنین تماشا كردن تلویزیون و قانون‌های غذایی در خانواده مانند اینكه نوجوان بدون اجازه والدین بتواند هر غذایی را انتخاب كند، می‌تواند روی انتخاب غذایی آنان تاثیر بگذارد.

همچنین در محیط مدرسه نیز تاثیر پذیرفتن از همكلاسی، نبود غذاهای سالم در كافه تریای مدرسه و موجود بودن انواع غذاهای آماده و انواع چیپس، پفك و لواشك هم می‌تواند بر روی رفتار خوردن نوجوان تاثیر بگذارد.

علاوه بر موارد فوق محله و محیط زندگی یعنی به عبارتی زندگی در نواحی شهری و روستایی هم در رفتار خوردن نوجوان تاثیر دارند، بررسی‌های مختلف در سطح جهان نشان می‌دهند كه در محیط روستایی دسترسی آسان‌تر به میوه و دسترسی كمتر به غذاهای رستورانی وجود دارد. در واقع نوجوانان روستایی نسبت به نوجوانان شهری مصرف بالاتر میوه و مصرف كمتر چربی اشباع را دارند.

چه کنیم که نوجوانان سالم بخورند؟

 بنابراین بهتر است غذاهای سالم را از نظر ظاهر بهتر و خوشمزه‌تر بسازیم و آنها را تنها انتخاب در دسترس قرار دهیم، تبلیغات رادیو و تلویزیون را بیشتر به سمت تبلیغ غذاهای سالم به جای تبلیغ غذاهای پرکالری وکم‌ارزش سوق دهیم. همچنین به والدین توصیه می‌شود كه به هیچ عنوان غذا‌های ناسالم خریداری نكنند و آبمیوه و میوه را روی میز و در دسترس نوجوان قرار دهند. به نوجوانان خود در مورد خوردن غذاهای سالم آموزش دهند. برنامه‌ای جهت وارد کردن میوه و سبزی در رستوران‌ها تنظیم گردد. پیشنهاد برای قرار دادن بسته‌های میوه و سبزی در کافه تریای مدرسه (هویج، کشمش، موز و غیره) هم می‌تواند روش موثری باشد، بنابراین برنامه‌های مداخله زمانی موثر هستند و بر رفتار خوردن در نوجوانان تاثیر می‌گذارند که علاوه بر مشارکت نوجوان محدوده وسیعی از عوامل محیطی (خانه، مدرسه، همکلاسی و محله، دسترسی فیزیکی به غذاهای سالم و غیرسالم، قانون‌های غذایی خانواده، عادت‌های تماشاکردن تلویزیون، حمایت‌های والدین، مذهب، فرهنگ و سنت خانواده)، فاکتور‌های اجتماعی- روانی، فاکتور‌های اجتماعی- اقتصادی و فاكتورهای رفتاری و شخصی باید مدنظر قرار گیرد.

سایر عوامل:

وضعیت اجتماعی اقتصادی و نگرش در مورد مصرف غذاهای سالم هم در انتخاب غذایی و خوردن در نوجوانان تاثیر می‌گذارد و اینكه چقدر برای نوجوان سخت است كه از راهنمایی‌های دیگران برای خوردن استفاده كند (نوجوانان احساس می‌كنند هنوز خیلی زود است كه برای سلامتی آنها نگران باشند و توجه به توصیه دیگران برایشان مشكل است، زیرا آنها غذاهای آماده را بیشتر دوست دارند و غذاهای سالم مانند میوه، سبزی و فرآورده‌های لبنی به نظر آنها غذاهای خوشمزه‌ای نیستند كه دیگران توصیه به خوردن آن می‌كنند.

از جمله عوامل دیگری كه می‌توانند بر روی انتخاب غذایی در این دوره سنی تاثیر داشته باشند، موانع و فوایدی است كه نوجوان برای انتخاب و خوردن آن غذا احساس می‌كند، مانند اینكه به نظر آنها میوه و سبزی و فرآورده‌های لبنی، مانند دیگر غذاها خوشمزه، آماده و راحت نیستند و بنابراین نوجوانان ترجیح می‌دهند غذاهایی را بخرند كه هم خوشمزه‌تر، هم راحت‌تر و هم از نظر قیمت پایین‌تر باشند.

تصویر ذهنی نوجوان از خود، عامل مهم دیگر در انتخاب غذایی آنان می تواند باشد. در واقع نوجوانان پسر دوست دارند غذاهایی را بیشتر بخورند كه به واسطه آن قد بلندتر و عضله‌دارتر شوند و وزن كسب كنند و یا از دست بدهند، ولی در دختران انتخاب غذایی بیشتر در رابطه با از دست دادن وزن می باشد.

همچنین کسل بودن، شاداب بودن و استرس داشتن نوجوانان روی تصمیم‌گیری برای انتخاب غذا و رفتار خوردن آنها تاثیر می‌گذارد.

 در این دوره، جنس می‌تواند عامل مهمی در انتخاب غذایی توسط نوجوانان باشد، به‌عبارت دیگر دختران و پسران انتخاب‌های غذایی متفاوتی دارند. همچنین گرسنگی و میل به غذا، خوشایند بودن غذا، زمان برای تهیه و آماده كردن غذا، وضعیت و موقعیتی كه نوجوان در آن قرار دارد و عادات غذایی می‌توانند انتخاب‌های غذایی نوجوان را تغییر دهند. البته مطالعات در سطح جهان نشان داده‌اند در شرایطی كه نوجوان گرسنه هم نبوده، گاهی حتی به‌دلیل تمایل به غذایی وی‍ژه، به دنبال آن غذا می‌رفته و علاوه بر آن، آشنایی با غذا، ظاهر غذا، بو و اینكه چطور آماده و سرو می‌شود و درجه حرارت غذا نیز می‌تواند بر روی تصمیم‌گیری افراد در مورد انتخاب غذاهای مختلف اثر بگذارد.

مدت زمانی كه یك نوجوان برای آماده كردن و خوردن غذا صرف می‌كند می‌تواند روی انتخاب غذاهای مختلف اثر بگذارد. مطالعات نشان می‌دهند نوجوان ترجیح می‌دهد صبح بخوابد تا اینكه به آماده كردن صبحانه بپردازد و اینكه نمی‌خواهد مدت طولانی برای ناهار منتظر بماند و بنابراین به سمت غذاهای رستورانی و انواع غذاهای آماده تمایل پیدا می‌کنند.

حتی اگر وقت کافی برای آماده کردن داشته باشند، باز هم ترجیح می‌دهند که غذاهای آماده و سریع را میل کنند که حمل و نقل آن (در کوله پشتی و...) راحت باشد.

اینکه نوجوان کجا، با چه کسی، در چه ساعتی از شبانه‌روز و در چه فصلی باشد هم می‌تواند روی انتخاب غذایی او تاثیر بگذارد.