زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

بحث این شماره: زنان، تغذیه و اصلاح الگوی مصرف

حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم ، سال 1388 را سال اصلاح الگوی مصرف نامگذاری كردند و در پیام نوروزی خود گفتند: «ما دچار اسراف هستیم و اجمالا عرض می‌كنم بسیاری از منابع كشور در اثر اسرافگری‌های ما به هدر می‌رود و این امر منتهی به افزایش شكاف بین فقرا و اغنیا می‌شود؛ لذا باید الگوی مصرف را اصلاح كنیم ... من از عموم مردم و مسوولان درخواست می‌كنم به سمت اصلاح الگوی مصرف بروند. من امسال را سال حركت مردم و مسولان به سوی اصلاح الگوی مصرف می‌دانم» در این رابطه، زنان نقش بسزایی در اصلاح الگوی مصرف، به خصوص در امر تغذیه در خانواده دارند كه با توجه به اهمیت این موضوع، بحث این شماره از برداشت آزاد را به تغذیه و نقش زنان در اصلاح الگوی مصرف غذایی اختصاص دادیم. در تهیه و تنظیم این گزارش، اساتید و صاحبنظران زیر با ما همكاری داشته‌اند:

فاطمه آجرلو، نماینده كرج، عضو كمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی

اسدالله عباسی، عضو كمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی

حمیدرضا حاجی بابایی، عضو هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی

نیره اخوان بی طرف؛ نماینده اصفهان و عضو كمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی

دكتر احمدرضا درستی مطلق؛ رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی كشور و متخصص تغذیه

دكتر سیدضیاءالدین مظهری؛ متخصص تغذیه و رژیم درمانی و دانشیار دانشگاه علوم پزشكی ایران

مهندس مسیح انصاری دزفولی؛ كارشناس ارشد صنایع غذایی

فاطمه آجرلو، عضو كمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در خصوص نقش زنان در تغذیه و اصلاح الگوی مصرف غذایی به خبرنگار ما گفت:

مدیریت تغذیه خانواده در دست بانوان است یكی از مشكلاتی كه امروز در خانواده‌ها مشاهده می‌شود این است كه بسیاری از آنها از نظر غذایی به لحاظ ظاهری بهترین تغذیه را دارند، اما وقتی اعضای خانواده مورد آزمایش‌های پزشكی قرار می‌گیرند، دیده‌ایم شود كه دچار فقر غذایی هستند، به این معنا كه كمبود ویتامین دارند یا دچار كمبود انواع املاح و انواع ویتامین‌ در بدن می‌باشند. این مساله نیازمند یك برنامه‌ریزی تغذیه‌ای است به طوری كه هم نیاز بدن در سنین مختلف تأمین شودو هم از نظر اقتصادی با میزان درآمد خانواده همخوانی داشته باشد.

وی تاكید كرد: این برنامه ریزی مستلزم این است كه خانم‌ها تا حدی نسبت به علم تغذیه اطلاعات داشته باشند تا بتوانند برنامه‌های غذایی را طوری تنظیم كنند كه هم باعث چاقی نشود و هم از فقر غذایی فرد جلوگیری كند.

آجرلو گفت: اگر این اصلاح در برنامه‌ریزی غذایی صورت بگیرد، با پیام امسال كه سال اصلاح الگوی مصرف از سوی مقام معظم رهبری نامگذاری شده است، هماهنگی دارد؛ یعنی برنامه مصرفی خانواده را طوری تنظیم كنیم كه هم از اسراف جلوگیری شود، هم نیازهای تغذیه‌ای اعضای خانواده تامین گردد و هم با اقتصاد خانواده هماهنگی داشته باشد.

آجرلو با بیان اینكه ما سه محور در حوزه مصرف داریم كه متشكل از نان، آب و انرژی است، خاطرنشان كرد: اگر صرفه‌جویی در این سه حوزه از سوی خانواده‌ها آغاز شود، خواهیم دید كه ما در كلان و مباحث ملی صرفه‌جویی داریم. امروز مسأله نان باید از چند جنبه مورد توجه قرار گیرد. دولت و دستگاه‌های نظارتی باید به جنبه كیفیت نان نظارت داشته باشند. در واقع، دو ماده اصلی بیشترین مصرف را در خانواده‌ها دارد؛ یعنی برنج و نان و چون نان یك ماده انرژی‌زاست و نیز بیشتر اقشار متوسط و متوسط رو به پایین ما نان مصرف می‌كنند، این مدیریت تاثیر بسزایی در كلان كشور دارد و ما باید نانی تهیه كنیم كه از نظر مواد غذایی بخشی از نیازهای بدن را تامین كند. كیفیت نان نیز باید در نظر گرفته شود تا زود خراب نشود و دور ریزش به حداقل برسد. جنبه بعد نوع نگهداری نان است. از آنجایی كه بخش قابل توجهی از خانم‌ها شاغلند و نمی‌توانند برای تهیه هر وعده نان به نانوایی مراجعه كنند، مجبورند نان مصرفی چند روز خود را خریداری كنند. پس این ضرورت وجود دارد كه نان به اندازه نیاز تهیه شود و همه اینها به مدیریت مصرف در خانواده برمی‌گردد.

وی درخصوص صرفه‌جویی آب نیز گفت: اگر امروز آب را به عنوان یك سرمایه ملی در نظر بگیریم، با توجه به اینكه ریزش‌های جوی ما در سال گذشته، كاهش چشمگیری داشت و اینكه در عرصه بین‌الملل، عصر آینده را عصر جنگ آب نامیده‌اند، یك قطره صرفه‌جویی در آب باعث حفظ یك سرمایه ملی می‌شود. در خانواده‌ها باید نسبت به صرفه‌جویی آب اهتمام ویژه شود. همچنین، در حوزه مدیریت آب در كلان كشور نیز باید برنامه‌ریزی داشته باشیم. صرفه‌جویی در این موارد به اقتصاد خانواده كمك می‌كند.

وی افزود: «در حوزه مواد غذایی نیز باید نیاز بدن در سنین مختلف شناسایی و براساس آن این نیاز تامین شود. ما از اینكه در كشورهای خارجی افراد میوه‌ها را تك‌تك می‌خرند، تعجب می‌كنیم، در حالی كه مكانیزم بدن به غیر از این هم نیست. جذب مواد در بدن تا حد معینی امكان‌پذیر است و بیش از آن مقدار یا دفع می‌شود و یا باعث چاقی می‌گردد و این خدمت به خانواده نیست كه خوشحال باشیم كه اعضای خانواده چاق‌اند. اگر برنامه‌ریزی درستی انجام شود، اعضای خانواده باید بدن سالمی داشته باشند.

اسدالله عباسی؛ نماینده مجلس و عضو كمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس در این‌باره می‌افزاید:

خانواده‌ها در اصلاح الگوی مصرف، نقش مهمی دارند و زنان در خانواده بیشترین تاثیر را در ارتباط با الگوی مصرف و استفاده بهینه از مواد غذایی می‌توانند داشته باشند، به عنوان مثال، غذا را به مقدار نیاز افراد خانواده درست كنند تا به اقتصاد خانواده لطمه نزند و غذا دور ریخته نشود.

وی تاكید كرد: با توجه به شعار سال 88 كه از سوی مقام معظم رهبری سال اصلاح الگوی مصرف نامگذاری شد، محوری‌ترین مسأله در تحقق این امر، توجه به نقش زنان در خانواده است كه می‌تواند در همه ابعاد موثر و سازنده باشد.

وی درخصوص تغذیه و توجه به نكاتی در این امر گفت: مثلا، باید كیفیت پخت نان خوب باشد و در مورد مواد غذایی میزان ماندگاری آنها مشخص باشد؛ مثل غذاهایی كه بسته‌بندی می‌شود و زمان ماندگاری آن مشخص است. همچنین، میزان ماندگاری غذاهای خانگی را هم می‌توان بالا برد و این نیازمند یك فرهنگسازی است.

عباسی معتقد است، فرهنگسازی در زمینه مصرف و صرفه‌جویی نیازمند اطلاعات و آگاهی افراد است و در این خصوص گفت: افراد باید با نتیجه و عواقب مصرف آشنا و نسبت به آن آگاه باشند.

رفتارهای ما در مصرف باید تغییر كند. مدیریت در خانواده بر عهده زنان است اما مهم‌تر از آن مشاركت است كه وظیفه تمامی افراد خانواده می‌باشد.

حمیدرضا حاجی‌بابایی، عضو هیات  رئیسه مجلس شورای اسلامی در پاسخ به خبرنگار دنیای تغذیه در این خصوص می‌گوید:

یكی از مهم‌ترین مسائلی كه خانم‌ها در اصلاح الگوی مصرف باید به آن توجه ویژه داشته باشند، شناخت مواد غذایی و خوراكی‌هاست كه خود یكی از مهم‌ترین عناصر توجه و نظارت بر الگوی مصرف در تغذیه می‌باشد.

وی در مورد اسراف در كشورمان و در خانواده‌ها گفت: متاسفانه اسراف و خرید زیاد در خانواده‌های ایرانی بسیار مشاهده می‌شود كه ضررهای بسیاری دارد. اول اینكه هزینه زیادی صرف می‌شود و دیگر اینكه مقدار قابل توجهی از آنچه خریداری می‌گردد، دور ریخته می‌شود و مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و از طرفی بسیاری از خانواده‌ها موفق به تهیه آنچه مورد نیاز خانواده است، نمی‌شوند.

وی ادامه داد: برای اصلاح الگوی مصرف باید بیشترین توجه به نظارت و كیفیت تغذیه در خانواده باشد. در این زمینه، رسانه ملی، رسانه‌‌های دیداری و شنیداری رسالت بزرگی دارند و باید برای آگاه‌سازی بانوان و خانواده‌ها نسبت به مواد غذایی، میزان نیاز به آنها، توجه به نوع مصرف و توجه به عدم اسراف و دقت در مدیریت خانواده و...، تلاش ویژه‌ای صورت گیرد تا هدایت و راهنمایی درستی انجام شود.

وی با تاكید بر این آگاه‌سازی از سوی رسانه‌های مختلف گفت: همه به نوعی در این زمینه مسؤولند. خانم‌ها از آن جهت كه سبد خانوار در اختیارشان است. صدا و سیما و مطبوعات كه رسالت اطلاع‌رسانی را برعهده دارند، مجلس كه رسالت قانون‌گذاری را دارد و دولت كه وظیفه اجرایی را انجام می‌دهد. همه اینها باید دست به دست هم دهند تا الگوی مصرف در جامعه اصلاح شود و هر كدام از ارگان‌ها رسالت خود را در جامعه بتوانند انجام دهند و ما بتوانیم این امر را در سال 88 تحقق دهیم.

نیره اخوان بی‌طرف، نماینده اصفهان و عضو كمیسیون حقوقی و قضایی مجلس شورای اسلامی با اشاره به نامگذاری سال 88 به نام سال «اصلاح الگوی مصرف»، گفت:

امسال بسیار بجا و بموقع با توجه به وضعیت كشورمان سال اصلاح الگوی مصرف نامیده شده است.

وی گفت: همان‌طور كه مقام معظم رهبری تاكید كردند، صرفه‌جویی مصرف نكردن نیست، بلكه بجا و درست استفاده كردن است. ما می‌توانیم از همه منابع بهره بگیریم، اما اسراف نكنیم.

وی معتقد است زنان در تحقق اصلاح الگوی مصرف نقش بسزایی دارند و می‌توانند با انتخاب بهترین روش مواد مورد نیاز بدن را تامین و از موادغذایی به اندازه نیاز استفاده كنند.

وی گفت: خانم‌ها و افراد خانواده باید از خرید آنچه كه ضرورتی ندارد بپرهیزند و جلوی بسیاری از مخارج را كه مقام معظم رهبری از آن به خرج‌های بیهوده یاد كردند، بگیرند. آنها باید بدانند چقدر مواد غذایی مورد نیاز است و همان‌قدر را مورد استفاده قرار دهند تا كمترین دورریز را داشته باشند.

دكتر سیدضیاءالدین مظهری؛ متخصص تغذیه و دانشیار دانشگاه علوم پزشكی ایران، درخصوص نقش زنان در اصلاح الگوی مصرف گفت: تحقیقاتی كه در دنیا انجام شده نشان می‌دهد كه زنان دروازه‌های سلامتی هستند كه نه تنها در سلامتی خود، بلكه در سلامتی خانواده نیز نقش بسزایی دارند؛ چرا كه مدیریت اقتصادی خانواده و تعیین سبد غذایی خانوار را برعهده دارند و با انتخاب و نگهداری صحیح مواد غذایی می‌توانند هم نیازهای تغذیه‌ای افراد خانواده را تامین كنند و هم به اقتصاد خانواده كمك نمایند.

پس ما باید این فرهنگ را در خانم‌ها ایجاد كنیم تا آنها در جهت حفظ سلامتی اعضای خانواده به درستی حركت كنند و در بلندمدت بیماری‌ها، به خصوص بیماری‌های غیرعفونی (بیماری‌های قلبی - عروقی، سرطان، اختلالات چربی‌ها و فشارخون) كاهش یابد.

وی گفت: مادران می‌توانند ذائقه افراد را از بدو تولد تحت تاثیر قرار دهند. تمایل به پرخوری، شیرین‌خوری یا استفاده از چربی‌ها همگی از مادران به فرزندان منتقل می‌شود.

وی تاكید كرد: ما باید از طریق سیستم‌های آموزشی، همچون دانشگاه‌ها، مجلات و دیگر رسانه‌ها مادران را آگاه كنیم تا ذائقه خودشان را به فرزندان منتقل نكنند؛ چرا كه پی در پی به نسل‌های بعد هم منتقل می‌شود. متاسفانه بسیاری از تنبیه‌ها و تشویق‌ها با مواد غذایی انجام می‌شود؛ مثلا مادر برای تنبیه به كودك غذا نمی‌دهد و برای تشویق وعده خوردن چیپس و پفك و... به او می‌دهد.

دكتر احمدرضا درستی؛ رئیس انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی كشور و متخصص تغذیه نیز معتقد است برای اصلاح الگوی مصرف باید به افراد جامعه آموزش داد. وی در این خصوص گفت: به لحاظ قانونی باید ارگانی برای اصلاح الگوی مصرف در جامعه وجود داشته باشد. ما در عمل شاهد چنین ارگانی نیستیم كه تعهدی از خود نشان بدهد و این امر خطیر را برعهده بگیرد. وی افزود: تغییر الگوهای مصرف و انتخاب‌های صحیح فقط برعهده وزارت بهداشت نیست؛ باید فرهنگ‌ها، باورها و روش زندگی تغییر كند. مثلا استفاده زیاد از روغن جامد جزو فرهنگ رفتاری مردم می‌باشد كه طی سال‌ها به وجود آمده است.

وی تاكید كرد: باید باور نیاز به تغییر روش را در افراد ایجاد كنیم و خانم‌ها تصمیم‌گیرنده اصلی در این زمینه هستند كه نحوه تهیه، نوع و میزان غذا و تمام مسائل مربوط به تغذیه برعهده آنهاست. بنابراین، اگر تغییری در طرز تفكر خانم‌ها ایجاد شود، به تغذیه صحیح جامعه كمك می‌كند.

مهندس مسیح انصاری؛ كارشناس ارشد صنایع غذایی، درخصوص نقش زنان در اصلاح الگوی مصرف بر این باور است كه: با توجه به نقش زنان در تامین و خرید مواد اولیه و الگوی مصرف، این قشر از جامعه نقش تعیین‌كننده‌ای در زمینه اصلاح الگوی مصرف دارند.

وی ادامه داد: خرید افراد باید به اندازه نیاز صورت بگیرد تا ارزش مواد غذایی حفظ شود، مثلا اگر محصولی یك هفته قبل از ورود به بازار برداشت شود و ما بیش از نیازمان خرید كنیم، ارزش آن ماده غذایی هنگام مصرف كاهش می‌یابد كه این هم از بعد اقتصادی و هم از نظر ارزش غذایی به زیان خانواده است.

وی گفت: برای حفظ حداكثر ارزش غذایی باید الگوی صحیحی در نظر گرفته شود؛ به عنوان مثال شما برای حفظ ویتامین C پوست سیب‌زمینی باید هنگام پوست كندن لایه نازكی از آن بردارید و اگر لایه ضخیمی از پوست سیب‌زمینی برداشته شود، مقدار زیادی ویتامینC

آن به هدر خواهد رفت یا مثلا اگر برنج بیش از حد شسته شود، مواد معطر و طعم‌دهنده و در واقع ارزش غذایی آن از بین می‌رود. پس این ضرورت دارد كه زنان در مصرف غذایی به اصلاح الگوی مصرف برسند تا هم از بعد اقتصادی و هم از لحاظ حفظ ارزش غذایی به درستی عمل كنند.