اسيد لينولئيك كونژوگه؛ تركيبي نادر و بي‌مانند
هيپر ليپيدمي، چاقي، سرطان، پوكي استخوان وديابت از جمله مشكلات اساسي هستند كه اكثر جوامع را درگير خود ساخته‌اند. تمامي اين بيماري‌ها به طور مستقيم با نحوه زندگي ونوع رژيم غذايي در ارتباط مستقيم مي‌باشند.
اسيدهاي چرب امگا- 3 و اسيد لينولئيك كونژوگه باعث تغيير تركيب غشا وتغيير عملكرد سلولي مي‌گردند. توصيه‌هاي بسياري از سوي سازمان‌هاي معتبر علمي در مورد چگونگي دريافت چربي‌هاي رژيمي صادر شده است، ولي تاكنون كمتر به اسيد لينولئيك كونژوگه پرداخته شده است.
نقش اسيد لينولئيك به عنوان يك غذاي عملگر به دو دهه اخير برمی‌گردد؛ مقارن با زمانی كه Pariza و همكارانش متوجه شده‌اند كه گوشت‌ها داراي عواملی ضدجهش‌زا و همچنين حاوی مقاديری از ايزومرهای اسيد لينولئيك كونژوگه هستند، تحقيقات بعدی ثابت كرد كه در هنگام شيوع چندين نوع تومور سرطانی در مدل‌های حيوانی مانند موش، ميزان سنتز اسيد لينولئيك كونژوگه به طور معنی‌داری كاهش می‌يابد. همچنين ثابت شده است كه مقادير تركيبات طبيعی ضدسرطانی با منشاءگياهی بسيار جزئی می‌باشد.
با اين وجود اسيد لينولئيك كونژوگه، تركيبی نادر و بی‌مانند در مقايسه با ساير تركيبات ضدسرطان می‌باشد كه با وجود مقادير ناچيز در توليدات لبنی و گوشت نشخواركنندگان، اثرات اعجاب‌آوری از خود نشان می‌دهد. مطالعات پزشكی پيرامون شناخت ساير جنبه‌های اسيد لينولئيك كونژوگه در حال توسعه است و ثابت شده است كه اسيد لينولئيك كونژوگه اثرات درمانی زيادی را از خود نشان داده است. اين اثرات مفيد، شامل كاهش تجمع چربی در بدن، به تأخير انداختن بروز ديابت نوع II و تأخير گسترش تصلب شرايين، بهبود و جلوگيری از پوكی استخوان و بهبود عملكرد سيستم ايمنی می‌باشد. در سال‌های اخير، جستجو برای يافتن ساير اثرات مفيد آن ادامه دارد. اسيد لينولئيك كونژوگه يك تركيب حاوی ايزومرهای موضعی و هندسی يك اسيد چرب 18 كربنه با دو پيوند دوگانه (كه همان اسيد لينولئيك است) مي‌باشد و به طور طبيعي در گوشت گوسفند، گوساله و فرآورده‌هاي لبني وجود دارد.
در اسيدهای چرب، دو جفت پيوند دوگانه معمولاً دارای يك گروه متيلن بين خود هستند، اما در اسيد لينولئيك مذكور، يك تركيب كونژوگه وجود دارد. وجود اسيدهای چرب داراي باندهای دوگانه كونژوگه، اولين بار توسط Booth و همكاران (1935) در فرآورده‌های غذايی شناسايی شد.
در اسيد لينولئيك، يك گروه متيلن بين باندهاي دوگانه وجود دارد، ولي در اسيد لينولئيك كونژوگه چنين ساختماني وجود ندارد ودر آن يك باند دوگانه كونژوگه به شكل سيس يا ترانس عمدتا در موقعيت كربن‌هاي شماره 9،11 و10،12 وجود دارد.
اين ماده در اثر بيوهيدروژناسيون انجام شده در معده نشخوار كنندگان توليد شده ومستقيما وارد شير وگوشت آنها مي‌گردد. تاكنون 28 ايزومر مختلف اسيد لينولئيك كونژوگه شناسايي شده‌اند، ولي عمده ترين ايزومر موجود در رژيم غذايي، ايزومر 9- سيس 11- ترانس مي‌باشد كه حدود 90 درصد اسيد لينولئيك كونژوگه دريافتي از راه غذا را شامل مي‌گردد. اين تركيب را در صنعت و به شكل تجاري هم مي‌توان تهيه نمود. بدين ترتيب كه از حرارت دادن اسيد لينولئيك تحت شرايط قليايي و يا هيدروژناسيون جزئي اسيد لينولئيك قابل سنتز مي‌باشد و از اين طريق مي‌توان مكمل‌هاي درماني اين تركيب را تهيه نمود.
همانطور كه ذكر شد اين اسيد چرب به طور طبيعي در شير وگوشت نشخواركنندگان يافت مي‌شود و ميزان آن 07/1 -34/0 درصد در شير و68/0-12/0 درصد در گوشت مي‌باشد كه بسيار تحت تاثير سن دام، شرايط پرورش و نوع تغذيه است. شرايط پخت متعادل و نرمال و شرايط ذخيره سازي مطلوب تغييري در ميزان اين اسيد چرب ايجاد نمي‌كند.
يكي از راه‌هاي افزايش ميزان اسيد لينولئيك كونژوگه در رژيم غذايي، اصلاح الگوي تغذيه دام‌هاي مورد استفاده در تغذيه انسان مي‌باشد؛ براي مثال با وارد كردن 2 درصد روغن سويا و يك درصد روغن ماهي در رژيم غذايي دام‌هاي گوشتي و شيرده، ميزان اين تركيب در شير وگوشت آنها افزايش مي‌يابد. همچنين اضافه كردن حبوبات به رژيم دام‌ها باعث افزايش توليد اسيد لينولئيك كونژوگه ورسوب آنها در بافت‌هاي حيوانات نشخوار كننده مي‌گردد.
شير دام‌هايي كه ميزان اسيد لينولئيك كونژوگه آنان بيشتر از دام‌هاي معمولي بوده، هيچ گونه تفاوتي از نظر ويژگي‌هاي حسي با شير دام‌هاي معمولي ندارد و به خوبي براي مصرف كننده قابل پذيرش بوده است.
از آنجايي كه اسيد لينولئيك كونژوگه داراي خاصيت آنتي اكسيداني نيز مي‌باشد، وجود آن در فرآورده‌هاي گوشتي، از اكسيداسيون چربي اين فرآورده‌ها جلوگيري مي‌نمايد.
در ميان ايزومرهاي مختلف، اسيد لينولئيك كونژوگه بيش از همه دو ايزومر 9- سيس
11- ترانس وديگري ايزومر 10- ترانس
12- سيس مطرح بوده اند و داراي اثرات فراواني بر سلامتي مي‌باشند. در زير به بررسي اثرات اين اسيد چرب بر سلامتي پرداخته مي‌شود.
تاثير در كاهش توده چربي بدن
بررسي‌هاي بسياري نشان داده‌اند كه اسيد لينولئيك كونژوگه باعث كاهش توده چربي و افزايش توده بدون چربي در انسان شده ومصرف آن به شكل مكمل، باعث كاهش چربي بدن به ويژه در ناحيه شكمي مي‌گردد. اين اثر اسيد لينولئيك كونژوگه از طريق مكانيسم‌هاي متفاوتي شامل افزايش ليپوليز بافت‌هاي چربي، افزايش اكسيداسيون اسيد چرب در سلول‌هاي ماهيچه‌اي، كاهش جذب اسيدهاي چرب در سلول‌هاي بافت چربي، افزايش توزيع انرژي، كاهش اندازه سلول‌هاي بافت چربي و ممانعت از فعاليت آنزيم‌هاي درگير در متابوليسم چربي‌ها، انجام مي‌گيرد.
در يك پژوهش نشان داده شده است كه مصرف 2/4 گرم در روز اسيد لينولئيك كونژوگه براي مدت4 هفته باعث تغيير در بافت چربي و كاهش اندازه دور شكم درمردان چاق ميانسال شده است كه بيانگر كاهش توده چربي بوده است.
اين اسيد تاثيري در پروفايل چربي خون وعوامل خطرزاي بيماري‌هاي قلبي - عروقي ندارد. اين در حالي است كه در مطالعات تجربي ثابت شده است كه مصرف اسيد لينولئيك كونژوگه باعث كاهش قابل توجه تري‌گليسيريد وليپوپروتئين‌ها وافزايش HDL شده است. با اين حال تاثير اين ماده در مورد انسان بررسي‌هاي بيشتري را طلب مي‌كند.
تاثير در سرطان
مطالعات سلولي ومولكولي نشان داده اند كه اسيد لينولئيك كونژوگه باعث كاهش شيوع سرطان دستگاه گوارش وكولون مي‌گردد؛ ايزومري كه در اين رابطه اثر بيشتري دارد، ايزومر10- ترانس 12- سيس مي‌باشد. همچنين ثابت شده است كه اسيد لينولئيك كونژوگه بر سرطان سينه در حيواناتي كه از رژيم غذايي پرچرب استفاده كرده‌اند، تاثير بازدارنده داشته است. در انسان هم ارتباطي بين ميزان مصرف اسيد لينولئيك كونژوگه و بروز سرطان سينه در زنان سنين يائسگي و قبل از آن مشاهده شده است و زناني كه سرطان سينه داشته اند ميزان اسيد لينولئيك كونژوگه در رژيم غذايي آنها كمتر بوده است.
همچنين ثابت شده است كه هر دو ايزومر ياد شده اثرات محافظتي در برابر سرطان پروستات و جلوگيري از آن دارند.
اسيد لينولئيك كونژوگه وسلامت استخوان
مطالعات تجربي نشان داده اند كه مكمل اسيد لينولئيك كونژوگه باعث افزايش جذب كلسيم مي‌گردد. همچنين نشان داده شده است زنان يائسه‌اي كه رژيم غذايي آنها از نظر اسيد لينولئيك كونژوگه غني بوده است، تراكم استخواني بالاتري داشته‌اند و اين اسيد باعث افزايش سرعت جذب كلسيم به داخل سلول‌‌ها مي‌شود و با وجود تاثير آن در كاهش وزن، هيچ تاثير نامطلوبي برتوده استخواني نداشته، بلكه براي استخوان مفيد هم مي‌باشد و مي‌توان از آن براي درمان و يا جلوگيري از كاهش توده استخواني بعد از يائسگي استفاده نمود.
