آذین صحابی
سویا یكی از مواد غذایی با‌ارزش است كه متخصصان تغذیه و پزشكان استفاده از این پروتئین گیاهی را بسیار توصیه می‌كنند. علی رغم اینكه سویا حاوی مواد مغذی بسیار ارزشمندی است و كارشناسان تغذیه هم بر مصرف آن تاكید زیادی دارند، ولی بدن عده‌ای از افراد نمی‌تواند این ماده غذایی را در خود بپذیرد و تحمل كند.
به بیان ساده این افراد «عدم تحمل سویا» دارند، بنابراین باید این ماده غذایی را به كلی از رژیم غذایی خود حذف كنند.
عدم تحمل سویا (soy intolerance) یعنی چه؟
عدم تحمل سویا حالتی است كه در آن دستگاه گوارش فرد نمی‌تواند پروتئین موجود در شیر سویا و غذاهایی كه در تهیه آنها از سویا هم استفاده شده هضم كند. حداقل 15 ماده در پروتئین سویا هست كه ممكن است بدن انسان نتواند آنها را تحمل كند. عدم تحمل سویا در كودكان و نوزادان بسیار شایع است.
علایم، پس از اینكه آنها غذاهای مخصوص كودكان یا نوزادانی كه سویا دارند را می‌خورند، ظاهر می‌شود. این حالت خاص حتی می‌تواند در نوزادانی كه شیر مادر‌شان را می‌خورند هم بروز كند. اگر غذایی كه مادر این نوزادان خورده‌اند حاوی سویا باشد، نشانه‌های عدم تحمل سویا در بدن نوزاد پدیدار خواهند شد.
نشانه‌های عدم تحمل سویا چیست؟
خیلی از این علایم به محض اینكه غذای حاوی سویا هضم می‌شود، خودشان را نشان می‌دهند، در حالی كه برخی دیگر ممكن است چند ساعت بعد مشاهده شوند. اگر نوزادی دچار عدم تحمل شیر سویا باشد، ساعات متوالی در روز گریه می‌كند، پشت سر هم بالا می‌آورد و اسهال بسیار آبكی و مدفوع خونی دارد.
برخی از آنها از خوردن هر چیزی خودداری می‌كنند. عده‌ای دیگر هم پس از اینكه حالشان بهتر شد، میل زیادی به خوردن پیدا می‌كنند. نوزادان مبتلا به این عارضه بسیار تحریك پذیرند، كولیك دارند، پوستشان ورم می‌كند و روی پوستشان جوش‌های خارش‌دار ایجاد می‌شود.
عدم تحمل سویا در بزرگسالان
بزرگسالانی كه مبتلا به این حالت گوارشی خاص هستند، همان علایم مشخصی كه نوزادان هم دارند و در بالا گفته شد را از خود نشان می‌دهند، ولی برخی از نشانه‌ها هستند كه به طور مشخص در بزرگسالان دیده می‌شوند. معمولا این افراد سردرد می‌گیرند و عصبی می‌شوند، احساس گیجی و منگی می‌كنند، شدیدا عرق می‌كنند، تپش قلب دارند، ممكن است در قفسه سینه خود احساس گرفتگی نمایند و دچار تنگی نفس شوند. برخی دیگر هم ممكن است بگویند كه لب‌ها، زبان، حلق و صورت آنها گزگز می‌كند و یا دچار آبریزش از بینی هم می‌شوند.
با دیدن این نشانه‌ها چه باید كرد؟
بعضی از حالاتی كه در بالا گفته شد خطرناك هستند و نیاز به اقدام جدی و فوری پزشكی دارند. یكی از مهم‌ترین آنها تنگی نفس است كه هم در نوزادان و هم در بزرگسالان روی می‌دهد. اگر نوزادی در واكنش به خوردن غذای حاوی سویا دچار تنگی نفس شود و به آن توجه نكنند، احتمال ابتلای او به آسم زیاد خواهد بود.
همچنین ممكن است چنین بیماری به وضعیت خطرناك دیگری گرفتار شود كه در آن ریه‌ها ورم می‌كنند و جلوی تنفس عادی فرد را می‌گیرند. دیگر علایم این وضعیت خطرناك كه به آن «آنافیلاكسی» می‌گویند، می‌تواند افت فشار خون، ضربان قلب سریع، تب، از دست دادن هوشیاری و تعدادی علایم دیگر باشد. البته بروز این حالت در كسانی كه عدم تحمل سویا دارند به ندرت روی می‌دهد.
عفونت گوش هم یكی دیگر از عوارض عدم تحمل سویا است. این عارضه به خصوص در نوزادان مشاهده می‌شود، چرا كه به خاطر مسدود شدن راه هوا گوش نمی‌تواند آلودگی‌های خود را به طور عادی تخلیه كند. خارش مداوم پوست معمولا به اگزما و كهیر منجر خواهد شد.
عدم تحمل سویا را چطو درمان می‌كنند؟
واقعیت این است كه این اختلال درمان قطعی ندارد و پرهیز كامل از خوردن غذاها و فرآورده‌های حاوی سویا تنها راه پیشگیری از بروز حالات آزاردهنده آن است.
اگر دستگاه گوارش بدن شما هم نمی‌تواند پروتئین موجود در سویا و فرآورده‌های آن را تحمل كند تنها كاری كه می‌توانید بكنید تا این حالات ناخوشایند و آزار دهنده را تجربه نكنید، این است كه غذاهایی كه سویا دارند را كاملا كنار بگذارید و در هیچ حالتی آنها را نخورید، بنابراین دارویی برای درمان قطعی این عارضه وجود ندارد، ولی می‌توان علامت‌های آن را كنترل كرد تا بیمار كمتر رنج بكشد. پس به عبارتی درمان عدم تحمل سویا فقط یك درمان علامتی است.
نشانه‌های این عارضه را چگونه كنترل می‌كنند؟
اگر نشانه‌های عدم تحمل سویا در فرد خفیف باشد، نیاز به درمان پزشكی نبوده و طی 48 ساعت از بین خواهند رفت. سپس بیمار باید از خوردن تمام غذاها و فرآورده‌هایی كه دارای سویا هستند خودداری كند تا علایم مجددا ظاهر نشوند. علایم شدیدتر را می‌توان با كمك داروهای آنتی هیستامین سركوب كرد.
ممكن است بیماری بدون خوردن داروهای آنتی هیستامین هم فقط با گذاشتن یخ روی نقاط خارش‌دار پوستش احساس راحتی كند. كرم‌ها و پماد‌های بسیاری هم هستند كه اگر به طور موضعی روی نقاطی كه دچار اگزما شده یا كهیر زده‌اند مالیده شوند، به تسكین خارش و سوزش آنها كمك می‌كنند. اگر نشانه‌های آنافیلاكسی در بیمار مشاهده شد باید او را در كوتاه‌ترین زمان ممكن به اورژانس رساند.
