تحريريه دنيای سلامت
پروتئین‌ها مولكول‌های بزرگی هستند كه شامل آمینواسیدها می‌شوند و آمینواسیدها مهم‌ترین عامل برای عملكرد صحیح سلول‌های بدن می‌باشند. ساختار بدن ما، نظم سلول‌های بدن و كلیه بافت‌ها و ارگان‌ها، بدون وجود پروتئین هرگز شكل نمی‌گیرند.
ماهیچه‌ها، پوست، استخوان‌ها و بخش‌های زیادی از بدن حاوی مقدار زیادی پروتئین هستند و به طور كلی می‌توان گفت كه این ماده بیست درصد از وزن بدن را تشكیل می‌دهد. آنزیم‌ها، هورمون‌ها، آنتی‌بادی‌ها از پروتئین ساخته شده‌اند. پروتئین‌ها انتقال‌دهنده عصبی هستند و به خون اكسیژن میرسانند. آنها مسوول ساختن تمام چیزهای زنده، از ویروس‌ها و باكتری‌ها و پروانه‌ها و ستاره دریایی گرفته تا بدن انسان هستند.
بدن انسان تقریباً از صد تریلیون سلول تشكیل شده است كه هر كدام عملكرد جداگانه‌ای دارند و از هزاران نوع پروتئین ساخته شده‌اند كه همگی در كنار هم به سلول‌ها كمك می‌كنند تا وظایف خود را انجام دهند. پروتئین‌ها ماشین‌های بسیار كوچكی هستند كه در میان سلول‌ها مشغول كارند.
آنها از آمینواسیدها تشكیل شده‌اند و آمینواسیدها ساختار اصلی پروتئین‌ها را تشكیل می‌دهند.
در بدن ما حدود 20 نوع آمینواسید وجود دارد كه عبارتند از
آلانین، آرچینین، آسپاراجین، آسپارتیك اسید، كیستین، اسیدگلوتامیك، گلوتامین، ایزولوسین، لوسین، لی‌ساین، میتوناین، فنیل آلانین، پرولین، سرین، تریپتوفان، تایروسین و والین.
این 20نوع آمینواسید به میلیون‌ها شكل مختلف در كنار هم قرار می‌گیرند و میلیون‌ها شكل پروتئین‌ها به وجود می‌آورند كه هر یك عملكرد خاصی در بدن دارند. آمینواسیدها، مولكول‌های اصلی هستند. آنها از كربن، هیدروژن، اكسیژن، نیتروژن و گاه سولفور ساخته شده‌اند.
سه نوع ماده غذایی مقوی كه به عنوان منبع اصلی انرژی در بدن انسان وجود دارند، پروتئین‌ها، كربوهیدرات‌ها و چربی‌ها هستند. یك گرم پروتئین یا كربوهیدرات حاوی 4 كالری است؛ در حالی كه 1 گرم چربی، 9 كالری دارد. كلمه یونانی پروتوز (Protos) به معنی اول است و كلمه یونانی پروتویز (Proteios) به معنی «اولین كیفیت» می‌باشد.
دانشمندان معتقدند همان‌گونه كه از نام پروتئین با ریشه یونانی‌اش پیداست، پروتئین یعنی چیزی كه به عنوان ماده اصلی حیات مطرح است. اصلی‌ترین عملكردهای پروتئین در بدن انسان ساختن، تقویت كردن و تعمیر كردن است. مثلاً كراتین لایه‌های محافظتی بدن را تقویت می‌كند؛ مثل موها و كلاژن و الاستین از بافت‌هایی كه به هم متصل هستند، حمایت می‌كند.
پروتئین‌ها برای سیستم ایمنی بدن، آنتی‌بادی درست می‌كنند و برای سلول‌ها هورمون می‌سازند تا از این راه به همه اندام‌های بدن پیغام برسد و در انجام فعالیت‌ها، ارگان‌های بدن با هم هماهنگ عمل كنند. پروتئین‌ها موجب انقباض ماهیچه‌ها می‌شوند (دو نوع پروتئین به نام‌های آكتین و میوسین مسوول انقباض و حركت‌های ماهیچه‌ها هستند) آنها آنزیم می‌سازند و آنزیم‌ها واكنش‌های زیستی- شیمیایی را تسهیل می‌كنند. پروتئین‌ها حامل برخی مواد مثل هموگلوبین هستند؛ در ضمن اكسیژن را به خون میرسانند. ذخیره كردن برخی مواد، مثلاً فریتیش (نوعی پروتئین)، آهن را در جگر ذخیره می‌كند.
میزان پروتئین مورد نیاز بدن
هیچ‌كس نمی‌تواند با اطمینان راجع به این مسئله اظهار نظر كند. در واقع میزان پروتئین مورد نیاز هر فرد در یك شبانه‌روز بستگی به عوامل مختلفی دارد از جمله
سن
یك كودك در حال رشد، بیش از یك فرد 80 ساله نیاز به پروتئین دارد.
جنسیت
معمولاً مردها نسبت به زنان به پروتئین بیشتری نیاز دارند. زنان باردار و شیرده نیز بیش از زنان دیگر نیازمند پروتئین هستند.
وزن
افراد سنگین وزن بیش از افراد سبك‌وزن به پروتئین نیاز دارند.
فشار عضلانی
مسلماً افرادی كه شغل‌شان جابه‌جا كردن چیزهای سنگین است، در مقایسه با كسانی كه كارشان تحرك ندارد و یك جا نشسته‌اند، نیاز به پروتئین بیشتری دارند.
حجم ماهیچه‌ها
یك ورزشكار بدنساز، در مقایسه با یك دونده نیاز بیشتری به پروتئین دارد.
سلامت
مسلماً افرادی كه دوران نقاهت بیماری خود را سپری می‌كنند، در مقایسه با افراد سالم نیاز بیشتری به پروتئین دارند.
میزان انرژی‌ای كه از پروتئین به دست می‌آید
- كودكان 1-3 ساله 5- 20 درصد
- كودكان 4- 18 ساله 10- 30 درصد
- بزرگسالان10- 35 درصد
و به همین ترتیب نوزادان باید هر روز 10 گرم، پسران نوجوان روزانه 52 گرم، دختران نوجوان 46 گرم، مردان بزرگسال 56 گرم، زنان بزرگسال 46 گرم و زنان باردار و شیرده 71 گرم در روز باید پروتئین دریافت كنند.
كمبود پروتئین
در برخی از كشورهای پیشرفته، كمبود پروتئین علت بسیاری از بیماری‌ها و مرگ‌های زودرس است. كمبود این ماده می‌تواند موجب كم‌هوشی ذهنی و كاهش IQ نیز بشود. در اغلب نقاط جهان، كمبود پروتئین بسیار شایع است. در واقع انسان‌ها به اندازه كافی غذا دریافت نمی‌كنند
كمبود پروتئین می‌تواند عوارضی به قرار زیر داشته باشد
افت حجمی بافت ماهیچه‌ها بی‌حسی اسهال
كبد پر چرب ورم شكم ورم پاها كم خونی و فقر آهن ضعیف شدن سیستم دفاعی بدن كه باعث می‌گردد حساسیت و آمادگی بدن برای دریافت عفونت‌ها و بیماری‌ها بیشتر شود.
در اغلب كشورها، كمبود پروتئین مسئله‌ای بسیار جدی است كه در میان فقرا، افراد سالخورده و بیمار بیشتر دیده می‌شود.
منابع اصلی پروتئین عبارتند از
گوشت قرمز، مرغ، ماهی و تخم‌مرغ، دانه‌ها و آجیل، سویا، قارچ گیاهی، حبوبات، سبزیجات و گیاهان خوردنی
