دکتر ایمانی؛ متخصص تغذیه
نقرس چیست؟
بیماری نقرس که به عنوان نوعی آرتروز نیز شناخته شده است به شرایطی گفته می‌شود که سطح اوریک اسید در بدن افزایش یافته (هایپراوریسمی) و باعث تولید انواع گوناگونی از کریستال‌های اوریک اسید در بافت‌ها می‌گردد.
نقرس معمولاً با دیگر بیماری‌های متابولیکی مانند چاقی و دیابت ملیتوس نیز همراه می‌باشد و از طرفی دیگر می‌تواند ریسک بیماری‌های قلبی را افرایش دهد.
نقرس به صورت یک مفصل دردناک ظاهر می‌گردد که طی 7-10 روز بر طرف می‌شود. این بیماری شایع‌ترین بیماری التهابی در بین مردان می باشدمردان در مقایسه با زنان 4-9 برابر بیشتر در معرض نقرس می‌باشند.
علل بروز نقرس
هایپراوریسمی و تجمع کریستال‌های آن در بافت‌های بدن موجب بروز بیماری نقرس می‌شود.
اسید اوریک در حالت عادی در بدن نیز به‌عنوان فرآورده جانبی از شکسته شدن نوکلئوتیدهای پورینی تولید می‌شود.
به طور کلی سطح اوریک اسید در بدن تحت تأثیر دو عامل قرار دارد: تولید اوریک اسید در بدن و دفع آن توسط کلیه‌ها، در نتیجه هر عاملی که باعث کاهش دفع اوریک اسید از طریق ادرار و همچنین افزایش تولید اوریک اسید در بدن شود، می‌تواند عامل خطری برای شروع بیماری نقرس باشد.
علائم نقرس
علائم بالینی نقرس زمانی ظاهر می‌شود که کریستال‌های اورات تشکیل شده در مفاصل باعث التهاب شوند.
حملات حاد نقرس که معمولاً در شب رخ می‌دهد و می‌تواند منجر به درد، سوزش، قرمزی، خشکی و ورم مفاصل گردد.
عموماً اندام‌های تحتانی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد زیرا در این مناطق دمای بدن کمتر و احتمال کریستالیزه شدن اورات بیشتر می‌باشد که شامل انگشت شست پا و دست، قوزک پا، زانو، مچ دست و آرنج می‌باشد.
بیماری تیفوس یکی دیگر از نشانه‌های نقرس می‌باشد. تیفوس گره‌ای سخت است که به‌دلیل تجمع اسید اوریک در زیر پوست تشکیل می‌شود.
تشکیل این گره‌ها بر روی آرنج و غضروف بالای گوش شایع‌تر است. در صورت درمان نشدن نقرس ممکن است مفاصل، تاندون‌ها و حتی استخوان بدن نیز آسیب ببینند.
سنگ‌های کلیوی نیز یکی دیگر از علائم بیماری نقرس و تشکیل کریستال‌های اسید اوریک در کلیه می‌باشد.
عوامل خطر
چاقی و اضافه وزن به خصوص در جوانی، جنسیت مرد، مصرف متوسط و زیاد الکل، فشار خون بالا، انواع سرطان‌ها، کم کاری تیروئید، اختلال در عمکرد کلیه از مهم‌ترین عوامل خطر برای بروز نقرس می‌باشند.
همچنین استفاده از برخی داروها نیز می‌تواند در متابولیسم پورین و اسید اوریک اختلال ایجاد نماید و منجر به افزایش سطح اسید اوریک در خون گردد.
از طرفی دیگر مصرف مدرها نیز با از دست دهی آب و آب زدایی بدن احتمال تجمع اوریک اسید در بافت‌های بدن را افزایش می‌دهد.
تشخیص نقرس
هیپراوریسمی یک ویژگی کلاسیک نقرس است، اما این بیماری در نیمی از موارد بدون هیپراوریسمی می‌باشد، و برخی افراد دارای سطوح بالای اسید اوریک هرگز به نقرس مبتلا نمی‌شوند بنابراین اندازه‌گیری اسید اوریک در تشخیص نقرس با محدودیت مواجه می‌باشد.
بسته به محل درگیر شده نحوه تشخیص نقرس نیز می‌تواند متفاوت باشد اما معمول‌ترین روش تشخیص نقرس آنالیز مایع مفصلی می‌باشد.
درمان نقرس
هدف اصلی از درمان نقرس، بهبود علائم حملات حاد می‌باشد.
همچنین تجویز داروهای کاهنده سطوح اسید اوریک سرمی می‌تواند از تکرار حملات جلوگیری نماید.
داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAID)، کلشیسین و استروئیدها در درمان حملات حاد استفاده می‌شود در حالیکه داروهای آلوپورینول، فبوکسوستات و پروبنسید برای پیشگیری از نقرس کاربرد دارند.
چاقی و نقرس
همچنین اضافه وزن به عنوان یک فاکتور مستقل برای بیماری نقرس شناخته شده است در نتیجه محدود کردن دریافت انرژی دریافتی، کاهش وزن متعادل و فعالیت بدنی متوسط نیز در افراد مستعد نقرس می‌تواند مفید باشد.
به طوریکه که کاهش وزن 1 کیلوگرم در ماه برای حفظ وزن ایده آل نیز در درمان نقرس بسیار مؤثر می‌باشد و در مقابل کاهش وزن سریع باعث ایجاد حالت کتواسیدوز و افزایش حملات نقرس می‌گردد.
از طرفی دیگر، گرسنگی و رژیم‌های کاهش وزن بسیار کم انرژی باعث شکسته شدن پروتئین‌های بدن و افزایش ناگهانی سطح اوریک اسید سرم می‌گردد.
رژیم غذایی مناسب برای بیماران نقرس
یک سبک زندگی سالم می‌تواند تاثیرات متابولیک به سزایی در افراد مبتلا به نقرس داشته باشد.
رژیم غذایی نیز به عنوان جزء مهمی از سبک زندگی در کنترل سطوح اسید اوریک مؤثر می‌باشد.
یک رژیم غذایی محدود از پورین می‌تواند 10-15% باعث کاهش سطح اوریک اسید در بدن شود.
مطالعات متعددی نشان داده‌اند که مصرف زیاد غذاهای حاوی پورین مانند گوشت و غذاهای دریایی مهم‌ترین نقش را در افزایش اوریک اسید و شروع بیماری نقرس دارد به طوریکه منجر به تولید اوریک اسید اضافی و تشکیل بلورهای اورات مونو سدیم در مفاصل می‌گردد.
در مقابل غذاهای گیاهی سرشار از پورین مانند لوبیاها، عدس، قارچ، نخود و محصولات لبنی منجر به افزایش سطح اوریک اسید سرمی نمی‌شوند در نتیجه مصرف این مواد غذایی در افراد مبتلا به نقرس آزاد می‌باشد.
از طرفی دیگر مصرف نوشیدنی‌های سرشار از فروکتوز مانند آبمیوه‌های شیرین شده با شکر به دلیل کاهش دفع اوریک اسید از طریق ادرار می‌تواند احتمال بروز نقرس را افزایش دهد، بنابراین به افراد مستعد نقرس توصیه می‌گردد که آبمیوه‌های شیرین شده با شکر که سرشار از فروکتوز می‌باشند را از رژیم غذایی‌شان حذف نمایند و مصرف آبمیوه‌های طبیعی نیز محدود شود و در مقابل از کربوهیدرات پیچیده استفاده کنند.
الکل نیز یکی از شناخته شده ترین عوامل خطر برای نقرس می‌باشد.
همچنین غذاهای سرشار از ویتامین C، لبنیات کم چرب، روغن‌های گیاهی مانند روغن زیتون، آفتابگردان و سویا خطر ابتلا به نقرس را کاهش می‌دهند.
ویتامین C باعث افزایش دفع ادراری اوریک اسید می‌گردد و به عنوان مکمل در طول درمان نقرس نیز استفاده می‌گردد.
مصرف لبنیات کم چرب نیز به دلیل دارا بودن کازئین و لاکتوآلبومین باعث افزایش دفع ادراری اوریک اسید و کاهش تجمع آن در مفاصل می‌گردد.
بی آبی نیز به عنوان یک عامل خطر در این افراد شناخته شده است در نتیجه پیشنهاد می‌شود که افراد در طول روز به مقدار کافی آب بنوشند به خصوص در افراد مبتلا به سنگ کلیه که مستعد نقرس نیز می‌باشند، نوشیدن روزانه 2 لیتر آب می‌تواند از بروز نقرس جلوگیری نماید.
چربی اشباع که به مقدار فراوان در گوشت یافت می‌گردد نیز با خطر احتباس اوریک اسید در بدن همراه می‌باشد در نتیجه محدود کردن مصرف اثرات مفیدی در این بیماران دارا می‌باشد.
به دلیل افزایش سطح استرس اکسیداتیو در افراد مبتلا به نقرس پیشنهاد می‌شود که این افراد میوه و سبزیجات را به میزان کافی مصرف نمایند، زیرا میوه و سبزیجات دارای انواع مختلفی از ویتامین‌ها، املاح، فیبر و طیف وسیعی از فیتونوترینت ها می‌باشند.
فیتونوترینت ها دارای خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد التهابی می‌باشند، در نتیجه باعث کاهش التهاب مفاصل در این افراد می‌گردد.
مواد غذایی تشدید کننده نقرس
* گوشت اندام‌ها مانند دل، جگر، قلوه و مغز
* گوشت قرقاول، گوساله، گوزن و غاز
* شاه ماهی، ماهی قزل آلا، ماهی خال مخالی، ماهی تن و ساردین
* میگو
* نوشیدنی‌های شیرین مانند آبمیوه‌های شیرین شده با شکر و سودا
* انواع مخمرها
