گلبرگ شعبانی، دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه
پیکا عبارت است از تمایل به خوردن مواد غیر غذایی مانند خاک، گچ، صابون و یخ که شایعترین آن تمایل خوردن به خاک و یخ می باشد. پیکا در حقیقت به سه دسته کلی تقسیم می‌شود:
- خاک خوری
- مواد مضری که فاقد موادمغذی هستند
- خوردن مواد قندی و نشاسته ای.
برخی فرضیه ها در این مورد وجود دارد که کمبود تغذیه ای فرد، نسبت به مواد مغذی از قبیل آهن، مس، روی و دیگر مواد می باشد و عقیده بر این است که شاید برخی از مواد معدنی که فرد کمبود دارد از این طریق جایگزین شود.
در زنان حامله، تمایل بدون دلیل به خوردن مواد غذایی غیرمعمول و گاهی مواد غیر غذایی مانند یخ و نشاسته یا خاک وجود دارد. اهمیت تغذیه صحیح و کافی در دوران بارداری برای مادر و جنین را نمی توان نادیده گرفت زیرا سلامتی فرد به میزان زیادی به دریافت مواد مغذی و وضعیت تغذیه ای او در دوران جنینی بستگی دارد.
برخی عقیده دارند که کمبود شدید آهن، باعث اشتیاق زنان برای خوردن اینگونه مواد می شود. اگرچه بعضی زنانی که به این مواد تمایل دارند، تمایل آنها بعد از اصلاح کمبود آهن بهبود می یابد، تمام زنان حامله مبتلا به ویار، دچار کمبود آهن نیستند. اگر در رژیم غذایی، غذاهای غیرعادی غالب باشند، کمبود آهن تشدید خواهد شد یا سرانجام ایجاد می گردد.
درواقع نمی توان مشخص نمود که آنمی منجر به بروز عادت پیکا می گردد و یا این عادت و مصرف مواد غیرغذایی منجر به بروز آنمی می گردد.
در مورد رابطه کم خونی و پیکا بحث های زیادی مطرح شده تا معلوم شود کدامیک معلول دیگری نیست. در برخی مطالعات به نظر می رسد که پیکا پیامد کم خونی فقر آهن باشد، برخی دیگر عقیده دارند که افراد مبتلا به ویژه خانمها در زمان بارداری کمبود آهن پیدا کرده و به طور غریزی برای جبران کمبود آهن، خاک می خورند.
در یک بررسی علمی مشخص شده که خوردن خاک باعث کاهش میزان هموگلوبین مادر شده و حتی منجر به زایمان غیرعادی و مرگ مادر در حین زایمان نیز می گردد. هموگلوبین و فریتین سرم زنان دچار مشکل پیکا درمقایسه با زنان دیگر کمتر بود.
علل:
علت اصلی پیکا ناشناخته است، در هر صورت از علل احتمالی ایجاد آن می توان به ژنتیک، سابقه این بیماری در دوران کودکی، مشکلات روحی روانی، بیماری سلیاک، آنمی و سکونت در مناطق روستایی اشاره کرد.
عوارض:
بعضی از این مواد از جمله نشاسته و خاک در سیستم گوارش با آهن باند می شوند و جذب آهن را مختل می کنند. اغلب زنان باردار پس از زایمان پیکا را کنار می گذارند. پیکا اختلال جدی خوردن محسوب می شود، بسته به ماده مصرفی و طول مدت مصرف، منجر به مشکلات جدی و خطرناک مانند انسداد روده، یبوست، کم خونی فقر آهن، پراکلامپسی، عفونت و مشکلات معدی-روده ای گردد.
صدمه به دندان ها به دلیل خوردن موادی که به دندان آسیب رسانده است و همچنین عفونت انگلی، قارچی و باکتریایی به خاطر خوردن خاک، ایجاد می شود. مسمومیت با سرب به خاطر خوردن رنگ های حاوی سرب و دیگر مواد ناشناخته موجود در خاک که باعث انسداد در روده می گردد. گاهی به دلیل تمایل کودکان به خوردن رنگ دیوار، دچار مسمومیت و عواقب پس از آن از جمله مشکلات مغزی، می شوند.
تشخیص:
تاکنون روش تشخیص دقیق برای این بیماری تعیین نشده است زیرا پیکا می تواند در افرادی که سطح میزان مواد مغذی آنها پایین است، رخ دهد. به همین منظور می توان از آزمایشهای خونی از جمله اندازه گیری میزان آهن و روی خون استفاده نمود. با اندازه گیری میزان هموگلبولین خون، برای تشخیص آنمی می توان بهره جست.
درمان:
درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد. با توجه به شیوع نسبتا بالای پیکا، درمان آن در افراد مختلف، متفاوت است. توجه به عوامل تاثیرگذارنده از جمله رفتار درمانی، درمان کمبود آهن با دادن مکمل و همچنین درمان سایر کمبودهای تغذیه ای، آموزش اصول صحیح تغذیه به مادران، توجه به تغذیه کافی و مناسب مادر در دوران بارداری، افزایش آگاهی های عمومی در مورد تاثیرات مضر پیکا ضروری به نظر می رسد.
پیکا یک اختلال روانی می باشد پس درمان عوامل روان شناختی بسیار حائز اهمیت است.
پیکا تنوع زیادی دارد و با توجه به اشکال شایع و خاص آن توصیه می شود، درمان زودرس آنمی و پیشگیری از عوارض آن نظیر مشکلات دندانی یا مواردی مانند مسمومیت با سرب در کودکان، به دنبال خوردن رنگ دیوار و عوارض دیگر، سریع انجام گیرد.
