زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

شیوا گرگانی، کارشناس ارشد علوم تغذیه

دکتر نیاز محمدزاده هنرور، استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

 تنها در 15 تا 25 درصد موارد، روده کوچک یا کولون به تنهایی درگیر می‌شوند. فعالیت بیماری در کولیت اولسراتیو به روده بزرگ و رکتوم محدود می‌شود. در بیماری کرون، بخش‌های ملتهب روده ممکن است بین بخش‌های سالم قرار گرفته باشند، در حالی که در کولیت اولسراتیو سیر بیماری پیوسته است. درگیری غشای مخاطی در بیماری کرون به صورت ترانس مورال است، به این معنا که بیماری تمام لایه‌های غشای مخاطی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

اما کولیت اولسراتیو معمولاً به غشای مخاطی محدود می‌شود. بیماری کرون با آبسه، فیستول، فیبروز، ضخیم شدگی لایه زیر مخاطی، تنگی‌های موضعی، باریک شدن بخشی از روده و انسداد جزئی یا کل لومن روده مشخص می‌شود.

کولیت اولسراتیو با علائمی نظیر خونریزی از رکتوم، اسهال، دردهای شکمی و از دست دهی وزن بدن همراه است. علت بیماری التهابی روده هنوز ناشناخته است، اما شواهد نشان می‌دهند که عوامل محیطی (سیگار کشیدن، رژیم غذایی، داروها، استرس اجتماعی، وضعیت جغرافیایی، عناصر فیزیولوژیکی) و ژنتیکی با اثر بر فرایندهای ایمنوپاتولوژیک منجر به التهاب مزمن می‌شوند. رژیم غذایی از جمله فاکتور های محیطی تحریک کننده IBD است، فاکتورهاي خطر مرتبط با عود IBD مي تواند شامل افزايش دريافت ساکارز، کمبود دريافت ميوه ها و سبزي ها و کاهش دريافت فيبرهاي رژيمي، مصرف گوشت قرمز و الکل و تغيير نسبت دريافت امگا6 به امگا3 باشد.

همچنین ترکیبات رژیم غذایی مانند چربی ها و ویتامین D بر پاسخ های ایمنی موثر می باشند. بنابراین تغییرات رژیمی که منجر به تعدیلات فوق گردد در بهبود بیماری موثر خواهد بود. بیماران مبتلا به IBD به دلایل متعدد ناشی از بیماری و درمان آن، در معرض خطر بالای مشکلات تغذیه ای قرار دارند.

بنابراین هدف اصلی بازسازی و حفظ وضعیت تغذیه ای بیماران است. ممکن است از غذا ها، مکمل‌های غذایی و ریزمغذی ها، تغذیه روده ای و وریدی برای نیل به این هدف استفاده شود. تغذیه از راه دهان و سایر روش‌های حمایت تغذیه ای ممکن است در طول دوران بهبود یا بدتر شدن بیماری تغییر نمایند.

عوارض مربوط به سوءجذب، مانند کم خونی، سنگ کیسه صفرا، سنگ کلیه و بیماری متابولیک استخوان، ممکن است وجود داشته باشد. لاغري به دنبال عدم دريافت موادغذايي به دليل وجود كرامپ ها و سوءجذب درمرحله فعال بيماري ديده مي شود، به همين دليل بيمار دچار كاهش وزن، آنمي، كاهش آلبومين و كمبود ويتامین‌های K، A، D، E، B12، سلنيوم، فوليك اسيد، روي و آهن مي‌شود.

توصیه های رژیمی:

غذاها در حجم کم و تعداد دفعات بیشتر استفاده شود.

از مصرف نان ها و بیسکوییت های سبوس دار پرهیز شود.

چربی رژیم غذایی در حد متعادل باشد و از مصرف غذا های پرچرب، غذا های سرخ شده در روغن و همچنین چربی های جامد پرهیز شود.

سبزی های به کار رفته در تهیه غذاها کاملا پخته و نرم باشد و در صورت استفاده از سبزی های خام، سبزی های با بافت نرم استفاده و کاملا جویده شود.

از مصرف زیاد قند، شکر، عسل و نوشابه‌ها، مواد غذایی حاوی کافئین از قبیل چای پررنگ، قهوه و نوشابه های سیاه پرهیز شود.

از مصرف شیر تا زمان بهبود علائم بیماری پرهیز شود و ماست مصرفی از نوع ماست های پروبیوتیک باشد. اضافه نمودن نعناع به ماست توصیه می گردد. از مصرف مواد غذایی تند و حاوی ادویه زیاد پرهیز شود.

مکمل های ویتامینی خصوصا فولات، B6، B12 و موادمعدنی بسیار جزئی تکمیلی برای جایگزینی یا حفظ ذخائر با توجه به سوء هضم، سوء جذب، تداخل دارو و غذا یا ناتوانی بیمار برای مصرف رژیمی کامل لازم می باشد. اسهال می تواند، مخصوصا کاهش ذخائر روی، پتاسیم و سلنیوم را تشدید کند. بیماران دریافت کننده کورتیکواستروئید ها باید مکمل کلسیم و ویتامین D دریافت کنند.

مکمل‌های اسیدهای چرب امگا3 (کپسول های روغن ماهی) در IBD فعالیت بیماری را کاهش می‌دهد. استفاده  از مکمل‌های حاوی پری بیوتیک ها و پروبیوتیک ها به دلیل توان بالقوه برای تغییر میکروفلور روده معقول تلقی می گردد.

حفظ آرامش روحی و کنترل استرس در بهبود علائم این بیماری و جلوگیری از عود مجدد بسیار حائز اهمیت است.