زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر لادن گیاهی؛‌ متخصص تغذیه

کلیه مسئول حفظ و ثبات وضعیت بیوشیمیایی بدن است. کلیه‌ها خون را تصفیه می‌کنند و آب و موادمعدنی اضافه و مواد زائد تولید شده مانند اسید اوریك را از بدن دفع می‌کنند.

کلیه‌ها همچنین ترکیبات مهمی از جمله هورمون‌های مسئول آزاد شدن گلبول‌های قرمز از مغز استخوان را تولید می‌کنند.

كلیه‌ها می‌توانند با تغییر میزان ادرار تولید شده در روز، پاسخ‌های متناسب  هر فرد را با توجه به میزان مایعات دریافتی و نیاز فرد به دنبال انجام فعالیت‌های فیزیکی و شرایط آب و هوایی ایجاد كنند.

بدین ترتیب به حفظ تعادل مایعات بدن كمك می‌كنند.

نارسایی كلیوی می‌تواند به صورت حاد و ناگهانی، یا مزمن و  طولانی‌مدت و یا با ایجاد سنگ‌های كلیوی بروز كند.

نارسایی حاد كلیوی معمولاً بدنبال اختلالات دیگری مانند نارسایی قلبی، بزرگ شدن پروستات و مشكلات بعد از جراحی مثانه ایجاد می‌شود.

نارسایی مزمن كلیوی می‌تواند به علت اختلالات گلومرولی، مشکلات عروقی، دیابت، عفونت كلیوی، تومور كلیوی و بیماری سیستیك بروز کند.

التهاب فیلترهای گلومرولی در كلیه باعث افزایش فشار خون، كمبود ادرار، تولید خون در ادرار و احتباس آب می‌گردد.

پیشرفت التهاب گلومرولی می‌تواند باعث ایجاد سندرم نفروتیك شود، كه با ایجاد نفخ و از دست دادن پروتئین در ادرار همراه است.

علائم نارسایی کلیه

علائم نارسایی حاد كلیوی شامل علائم شایع بیماری زمینه‌ای به همراه یك دوره كم ادراری و بدنبال آن یك دوره پرادراری است.

اگر احتباس آب و افزایش سطح پتاسیم به همراه اختلال زمینه‌ای بیماری باشد، نارسایی حاد كلیوی می‌تواند کشنده باشد.

علائم نارسایی مزمن كلیوی به علل زمینه‌ای ایجاد کننده آن بستگی دارد. کم‌خونی، درد استخوانی و خارش  از علائم این نارسائی هستند.

در صورت وجود سنگ كلیوی، حركت سنگ از كلیه به سمت مجاری ادراری با درد بسیار زیادی همراه است. 

این درد با دفع سنگ از بدن یا برداشته شدن سنگ توسط جراحی برطرف می‌شود.

درمان‌های رایج سنگ کلیه

سنگ كلیه معمولاً از طریق عمل جراحی برداشته شده، یا توسط اولتراسوند شكسته می‌شود.

معمولا برای پیشگیری از تولید مجدد سنگ كلیه در آینده، توصیه‌های رژیمی و استفاده از بعضی داروها  برای بیماران تجویز می‌شود.

در مورد بیماران چاق، كاهش وزن شدید توصیه می‌شود.

برای درمان التهاب گلومرولی از داروهای استروئیدی و سایر داروهای مهارکننده سیستم ایمنی كاهنده التهاب استفاده می‌نمایند.

درمان این بیماران شامل محدودیت در مصرف مایعات، رژیم كم سدیم و در بعضی مواقع استفاده از داروهای دیورتیك است.

در موارد شدید انجام دیالیز و یا پیوند كلیه ضروری است. سندرم نفروتیك نیز با کنترل دریافت پروتئین درمان می‌شود.

در این مورد جایگزینی مایعات و گاه دیالیز كلیه ضروری است.

وضعیت درمان بیماران از طریق انجام آزمایش‌های منظم خون کنترل می‌شود تا بتوان مقدار پروتئین، انرژی و سدیم مورد نیاز را تعیین نمود. 

نیاز بیماران مختلف با یکدیگر تفاوت‌های بسیار زیادی دارد و برنامه درمانی بیماران باید تحت نظر پزشك و رژیم‌شناس انجام شود.

غذاهای مفید در نارسایی کلیه

تمام مبتلایان به نارسایی كلیوی باید توصیه‌های تخصصی را از پزشك و رژیم شناس دریافت نمایند.

گندم، جو دوسر، برنج، ماكارونی و سیب‌زمینی از منابع خوب كربوهیدرات برای افرادی كه باید از رژیم محدود در سدیم استفاده نمایند، محسوب می‌شوند.

گوشت بدون چربی، ماكیان، گوشت پرندگان شکاری و ماهی تازه از منابع پروتئینی كم سدیم هستند.

بنابراین گنجاندن آن در برنامه غذایی محدود از سدیم مناسب است.

سبزی‌های تازه و فریزری، میوه‌های تازه یا كنسرو شده، آب میوه و مغز دانه‌های بدون نمك برای مبتلایان به بیماری‌های كلیوی مفید هستند.

گیاهان معطر و ادویه‌جات جایگزین مناسبی برای نمك در رژیم‌های غذایی محدود از سدیم هستند.

میوه‌ها و سبزی‌های تازه و مغزدانه‌های بدون نمك از منابع خوب پتاسیم برای افرادی هستند که به افزایش دریافت این ماده معدنی نیاز دارند.

نان سبوسدار، ماكارونی سبوسدار، برنج قهوه‌ای و غلات صبحانه کامل برای مبتلایان به سنگ‌های كلیوی که به علت دریافت زیاد كلسیم  ایجاد می‌شوند مفید هستند.

اسیدفتیک موجود در این مواد غذایی در روده به کلسیم متصل می‌شود و جذب آن را کاهش می‌دهد.

غلات، سیب‌زمینی و سایر سبزی‌ها حاوی منیزیم هستند، دریافت زیاد این ماده معدنی به پیشگیری از ایجاد سنگ‌های كلیوی كمك می‌كند.

آب و سایر مایعات باید به‌طور منظم توسط افرادی که در معرض خطر ابتلا به سنگ‌های كلیوی هستند، مصرف شود.

جریان خوب ادرار به شسته شدن مواد و ذراتی كه باعث ایجاد سنگ می‌شوند، كمك می‌كند. نوشیدن  حداقل 2 لیتر آب در روز ضروری است.

آبلیمو حاوی سیترات است كه به پیشگیری از تشكیل سنگ‌های كلسیمی کمک می‌كند.

مشاهده شده است كه با نوشیدن 2 لیتر شربت آب لیمو در روز (که از مخلوط 100 میلی‌لیتر آبلیمو  با 1900 میلی‌لیتر آب تهیه شده باشد) سطح سیترات ادراری بعد از 6 روز تا دو برابر افزایش می‌یابد.

مواد غذایی كه باید پرهیز شوند

 همبرگر، سوسیس، گوشت كنسرو شده و  پای گوشت باید در رژیم‌های غذایی محدود از سدیم حذف شوند. قرص‌های آب گوشت و مرغ و همچنین مخمرها دارای مقدار زیادی سدیم هستند.

ماهی كنسرو، محصولات لبنی، سبزی‌های كنسرو شده، سیب‌زمینی آماده، میوه خشك، مغز دانه‌های شور، چیپس، كره بادام‌زمینی باید از رژیمهای محدود از سدیم حذف شوند.

جگر، کلیه، ماهی کولی، ساردین از منابع پروتئینی غنی از پورین هستند.

حدود 25 درصد افرادی كه دارای سنگ‌های كلیوی اسید اوریكی هستند، دارای هیپراوریكوزاوری یعنی دفع بیش از اندازه اسیداوریک در ادرار هستند كه در بیشتر موارد ناشی از دریافت زیاد پورین است.

علیرغم آنکه مصرف آلوپورینول میتواند از تشکیل سنگ اسید اوریک توسط پورین جلوگیری کند، اما در بیشتر موارد پرهیز از غذاهای غنی از پورین توصیه می‌شود.

ریواس، اسفناج، شلغم، بادام‌زمینی و چای حاوی اگزالات هستند که همراه با كلسیم باعث ایجاد سنگ كلیه می‌شوند.

70 درصد سنگ‌های كلیوی در جوامع غربی از نوع اگزالات كلسیم هستند.

افرادی که مرتبا دچار سنگ‌های کلیوی میشوند باید در مصرف این موادغذایی میانه‌روی کنند.

قبل از اجرای موارد فوق توصیه‌های پزشکی و تغذیه‌ای مخصوص به شرایط خود را جویا شوید.

 سایر اقدامات

مكمل ویتامین 6B میتواند برای افراد مبتلا به سنگ اگزالات كلسیم مفید باشد.

كمبود  ویتامینB6 باعث افزایش اسید اگزالیك ادرار و ایجاد سنگ می‌شود.

معمولاً گیاه شناسان از عصاره دانه شنبلیله برای تقویت عملكرد كلیه استفاده می‌كنند.

دارچین به صورت عصاره دم كرده و یا كپسول باعث تقویت عملكرد كلیوی می‌شود.

استفاده از مكمل سیترات برای افراد مبتلا به سنگ‌های كلسیمی مفید است.

قبل از اجرای موارد فوق توصیه‌های پزشکی و تغذیه‌ای مخصوص به شرایط خود را جویا شوید.