زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

ندا سوید؛ دانشجوی کارشناسی ارشد علوم تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی تهران- دکتر نیاز محمدزاده هنرور؛ متخصص تغذیه بالینی و رژیم شناسی 

ارتباط بین رژیم غذایی مناسب و حالات روحی و روانی ارتباطی دو طرفه می باشد. کمبود مواد مغذی مانند اسیدهای چرب امگا 3، آهن، مس، روی و ویتامین‌های گروه B می‌تواند قبل از اینکه منجر به علایم بالینی شوند، فرد را  در معرض بیماری‌های روحی و روانی قرار دهند.

از طرف دیگر از عوارض جانبی برخی داروهای مورد استفاده در درمان بیماری‌‌های روانی ایجاد کمبود‌‌های تغذیه‌ای است که به نوبه خود میتواند وضعیت بیماری فرد را تشدید نماید.

متاسفانه اختلالات روحی و روانی مانند سایر بیماری‌‌ها به سرعت تشخیص داده نمی‌شوند و ممکن است علایم واضح و مشخصی نداشته باشند اما با دریافت تاریخچه رژیم غذایی فرد مشکوک و شناخت عادات غذایی و انجام ازمایش‌‌های شیمیایی م‌یتوان کمبودهای رژیمی را اصلاح و وضعیت روانی فرد را بهبود بخشید.

سلامت دستگاه گوارش و سلامت روان

جالب است بدانید که دستگاه گوارش  دارای تعداد زیادی سلول عصبی می باشد به طوری که به آن مغز دوم نیز می‌گویند. 

همان طور که عوامل روحی و روانی زمان انتقال مواد در لوله گوارش را تحت تاثیر قرار می‌دهند. باکتری‌هایی که در لوله گوارش نیز زندگی می‌کنند به وسیله مواد تولیدیشان می‌توانند بر عملکرد مغز و رفتار اثر بگذارند.

عفونت‌های دستگاه گوارش همراه با میکروارگانسیم‌های مضر می‌توانند با افزایش نفوذپذیری غشای دستگاه گوارش به عوامل بیماری‌زا عملکرد مغز را تخت تاثیر قرار دهند.

بنابراین مصرف پرو بیوتیک‌ها و پربیوتیک‌ها جهت تامین سلامت دستگاه گوارش و سیستم عصبی می‌تواند مفید واقع شود.

تنظیم قندخون

دریافت قند و مواد کربوهیدراتی ساده اضافی میتواند منجر به نوسانات شدید قند خون شود و ناهنجاری‌‌های روحی وروانی را تشدید کند.

هر دو وضعیت افت قند خون و قند خون بالا بر وضعیت روانی مانند افسردگی ،اضطراب و اسکیزوفرنی تاثیرات قابل ملاحظه ای  میگذارد. 

افزایش سریع قند خون باعث ازاد شدن ناگهانی انسولین میشود و همین منجر به افت سریع قند خون و ورود ان به سلول‌‌ها می‌شود.

جهت جبران این کاهش قند خون بدن هورمونهایی مانند اپینفرین و کورتیزول ترشح میکند که هر دو محرک تغییرات رفتاری و احساسی هستند.

هم چنین افزایش مصرف شیرینی هنگام استرس‌های روانی به این دلیل است که انسولین به صورت انتخابی سایر امینو اسید‌‌ها را به درون ماهیچه می‌راند و تریپتوفان بیشتری وارد مغز میشود سپس سطح سروتونین افزایش یافته و منجر به احساس آرامش می‌شود و به همین دلیل مردم در مواجهه با استرس شیرینی مصرف می‌کنند.

از طرف دیگر مصرف کافی از کربوهیدرات‌‌های پیچیده جز مهم رژیم غذایی می باشد. زیرا رژیم کم کربوهیدرات نیز  اثرات منفی بر حالات روحی  می‌گذارد.

دریافت پروتئین بیشتر به همراه چربی‌های سالم میتواند باعث ثبات در قند خون و تغییرات قابل توجه احساسی شود که به دلیلی ایجاد تعادل بین درشت مغذی‌ها می‌باشد.

اسیدهای چرب رژیمی

در مطالعات بسیاری دیده شده است که دریافت غذاهای دریایی رابطه معکوسی با بروز افسردگی دارد و هم چنین در کشورهایی که دریافت اسیدهای چرب امگا 3 و غذاهای دریایی انها کم بوده خودکشی بیشتر می‌باشد.

به دلیل اینکه ترکیب عمده روغن ماهی در بسیاری از بیماری‌های روانی مانند افسردگی و اسکیزوفرنی مقاوم به دارو ودرمان و جهت درمان افسردگی واختلال دوقطبی مفید می‌باشد.

رژیم مدیترانه‌ای که سرشار از انتی اکسیدان‌‌ها و کولین، فسفاتیدیل کولین می‌باشد و اسید‌‌های چرب امگا 3 است جهت عملکرد  بهتر مغز رژیم مناسبی می‌باشد.

مصرف این رژیم غذایی در سالمندان نیز با کاهش اختلالات شناختی همراه  است.

مکمل‌های امگا 3 حاوی روغن کریل مزایای بیشتری دارند زیرا حاوی فسفاتیدیل کولین و فیتونوترینت آستازانتین که انتی اکسیدانی طبیعی است که به روغن کریل رنگ قرمز می‌دهد می‌باشد.

به طور معمول  هر 1000 میلی‌گرم  روغن ماهی  حاوی 180 میلی گرم EPA و 120 گرم DHA می‌باشد. دوز درمانی EPAوDHA با تقریبا مقدار 400 میلی‌گرم از هر کدام شروع می‌شود.

فیتوكمیكال‌ها

غذاهای گیاهی سرشار از فیتوكمیكال‌ها‌ می‌باشند كه این امر اهمیت نقش  تغذیه و بیوكمیكال در عملكرد نرمال مغز و سلامت روان را نشان می‌دهد.

فیتوكمیكال‌‌ها درغذاهایی نظیر توت‌ها، ‌مركبات، چای سبز و برخی چاشنی‌ها پیاز، زنجبیل، ‌زردچوبه، پونه، sage، رزماری و سیر موجود می‌باشند.

به نظر می‌رسد این غذاها با اثرات آنتی‌اكسیدانی، ضدالتهابی خود بر مغز تأثیر می‌گذارند.

کورکومین موجود در زردچوبه مخصوصا نقش محافظت کننده نورونی دارد و با کاهش ریسک ابتلا به آلزایمر یا پارکینسون در ارتباط است.

روی

کمبود روی ممکن است بر آلزایمر، افسردگی و از دست دادن عملکرد شناختی در اثر بالا رفتن سن دخیل باشد. 

همچنین روی ممکن است در تنظیم تولید دوپامین در مغز نیز  نقش داشته باشد.

روی از طریق که منجر به کاهش علایم افسردگی می‌شود کاهش باز جذب دوپامین به وسیله اتصال به گیرنده‌‌های دوپامین، افزایش تبدیل هورمون تیروییدی T4 به T3 و ارتقاء عملکرد انتقال دهنده عصبی تحریکی می تواند منجر  به کاهش افسردگی شود.

آهن

کمبود اهن منجر به میلینه شدن ضعیف مغز و اختلال در متابولیسم مونو آمین‌ها می‌شود.

این تغییرات نه تنها  باعث نقصان حافظه توانایی یادگیری و مهارت‌های حرکتی می‌شود بلکه بر مشکلات روحی و روانی نیز اثر می‌گذارد.

آنمی فقر آهن در کودکان با افزایش چشمگیر خطر ابتلا به اختلالات روانی مانند ADHD، اوتیسم بیماری‌های روحی و اختلالات حرکتی در ارتباط است.

فولیک اسید

کمبود فولات با افسردگی، کاهش شناخت، دمانس و همچنین  با افزایش خطر ابتلا به اسکیزوفرنی در ارتباط است.

مکمل یاری  فولات همرا با B12  علایم  فاز منفی اسکیزوفرنی را کاهش می‌دهد. گرچه پاسخ به درمان به تفاوت‌های ژنتیکی در جذب فولات نیز بستگی دارد.

مکمل یاری با فولات همچنین  ممکن است به حافظه کمک کند و در مطالعات اخیر دیده شده است که مقادیر بالای فولات با کاهش 50 درصدی پیشرفت بیماری آلزایمر همراه است.

ویتامین D

ویتامین D صدها ژن را در انسان تحت تأثیر قرار داده و ماده مغذی مهمی برای سلامت مغز و نیز سلامت استخوان و اسكلت بدن محسوب می‌شود.

بهترین منبع ویتامین D مواجهه با نور خورشید، غذاهایی نظیر ماهی‌‌های چرب، زرده تخم‌مرغ، و غذاهای غنی شده مانند شیر گاو، شیر سویا و یا سایر شیرها و غلات هستند.

مواجهه كافی با آفتاب و یا دریافت ویتامین D3 می‌تواند به حفظ سلامت روان كمك كند.

افراد زرده ی تخم مرغ، ماهی‌های چرب و غذاهای غنی شده به مقادیر كافی كه RDA ویتامین D آنها تأمین کند مصرف نمی‌كنند.

لذا توصیه به مصرف مكمل یا اطمینان از مصرف منظم غذاهای غنی شده ضروری می باشد.

كمبود ویتامین D با بروز اختلالات خلقی، اختلالات شناختی و نیز افزایش خطر افسردگی مینور و ماژور در بزرگسالان می‌باشند.

سطح سرمی حداقل 30ng/ml, حداقل برای درمان سرطان، دیابت، بیماری خودایمنی، و یا سطح 60 تا 80  ng/ml جهت درمان افسردگی مفید می‌باشد.