زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر نیاز محمدزاده هنرور- متخصص تغذیه بالینی و رژیم شناسی؛ استادیار دانشکده علوم تغذیه و رژیم شناسی دانشگاه علوم پزشکی تهران

علل اختلالات گوارشی در زمان مصرف غذاهای حاوی FODMAP

مشکلات گوارشی نظیر نفخ و دردهای مزمن شکمی از جمله شایعترین اختلالات گزارش شده در مراجعات سرپایی مراکز درمانی می‌باشند.

شیوع این اختلال در بیماری سندرم تحریک پذیر بیشتر بوده، لذا تحقیقات زیادی در جهت کاهش این عارضه که می‌تواند تداخل قابل توجهی با زندگی اجتماعی و احساس سلامت افراد داشته باشد، انجام شده است، نتایج این تحقیقات نشاندهنده تاثیر بسزای ترکیباتی به نام FODMAP یعنی الیگوساکارید، دی ساکاریدها، مونوساکاریدها و پلی اول‌های قابل تخمیر می‌باشد.

بررسی‌‌ها بیانگر عدم هضم و جذب این ترکیبات در دستگاه گوارش افراد و لذا تولید گازهای ناشی از تخمیر این مواد می‌باشد.

رژیم غذایی  که از نظر الیگو، دی، مونوساکاریدها و پلی‌اولهای قابل تخمیر (FODMAP) محدود گردیده باشند، از نظر تئوریکی در  بیماری مفید به نظر می‌رسد.

رژیم حاوی FODAP محدود شامل محدویت در مصرف فروکتوز، لاکتوز، فروکتو وگالاکتو اولیگوساکاریدها (فروکتان‌ها وگالاکتان‌ها) وقندهای الکلی (سوربیتول، مانیتول، زیلیتول و مالتیتول) می‌باشد.

این ترکیبات در روده بسیارکم جذب شده، اسموتیک بوده وتوسط باکتری‌‌ها تخمیر می‌گردند، محدودیت مقادیر مورداستفاده از FODMAP در هر وعده غذایی منجربه بهبود علائم گوارشی درمبتلایان به IBS می‌گردد با این حال هیچ مرز مشخصی برای میزان مصرف این ترکیبات مشخص نشده و مقدار قابل تحمل این دسته از ترکیبات برای هربیمار اختصاصی می‌باشد.

چه مواد غذایی حاوی ترکیبات FODMAP می‌باشند؟

این ترکیبات به شکل فروکتوز در میوه‌‌هایی نظیر سیب، هلو؛ انبه، هندوانه، میوه‌‌های کنسروشده و آب میوه‌‌ها، عسل و شربت ذرت وجود دارند از سوی دیگر لاکتوز که در شیر و مواد لبنی دیده می‌شود نیز در دسته این ترکیبات قرار می‌گیرد و در افرادی که عدم تحمل لاکتوز دارند منجر به اختلالت گوارشی می‌گردند

فروکتان و گالاکتان‌ها در سبزیجاتی نظیر آرتیشو، چغندر، کلم بروکلی، سیر و پیاز، عدس، لوبیا چشم بلبلی دیده می‌شوند.

پلی اولها قندهای الکلی می‌باشند که درروده ناقل نداشته و با روش انتشار ساده بسیار کم و به آرامی جذب می‌شوند از اینرو زمینه‌ساز مشکلات گوارشی و نفخ می‌گردند این ترکیبات در میوه‌‌ها بویژه سیب، زردآلو، شلیل، آلو و هندوانه و سبزیجاتی نظیر آوکادو، گل کلم، قارچ و در شیرین کننده‌‌های مصنوعی وجود دارد.

دستورالعمل اجرای رژیم غذایی محدود از نظر FODMAP

برای کاهش عوارض ناشی از مصرف FODMAPs‌‌ها رعایت اصول زیر بویژه در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر بسیار موثر خواهد بود:

- خودداری از مصرف میوه‌‌هایی که فروکتوز آزاد بیشتری نسبت به گلوکز دارند (رعایت این اصل فقط درافرادی که عدم تحمل به فروکتوز دارند ضروری می‌باشد )

- مصرف فروکتوز به همراه گلوکز چراکه این امر منجر به بهبود جذب فروکتوز می‌گردد.

- محدود نمودن مقدار فروکتوز مصرفی در هر وعده غذایی.

- خودداری از مصرف مواد غذایی که حاوی فروکتان و گالاکتان زیادی می‌باشند.

- محدود نمودن غذاهای حاوی لاکتوز در افرادی که عدم تحمل به لاکتوز در آنها تشخیص داده شده است.

- خودداری از مصرف مواد غذایی حاوی پلی اولها

در پایان لازم بذکر می‌دانم که تنظیم برنامه غذایی حاوی FODMAP پایین باید زیر نظر یک متخصص تغذیه انجام شود و در نظر داشته باشید که رعایت این رژیم بویژه درافراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر اگر چه شاید قادر به درمان تمام عوارض بیماری نیست ولی نقش قابل توجهی در کاهش عوارض گوارشی نشان خواهد داد.