اختلال غذا خوردن سالم (ارتوركسی):
اجتماع امروز افراد را بسمت لاغر بودن و سالم غذاخوردن سوق می دهد. بنابراین ممكن است افراد متوجه نشوند كه این رفتار می تواند مشكل ساز باشد. "ارتباط ناسالم با غذای سالم" كه به عنوان بی اشتهایی ارتوركسی شناخته می شود از كلمه یونانی "ارتوز" به معنی درست یا صحیح و "اوركسیا" به معنی اشتها برگرفته شده است.
اصطلاح مذكور برای اولین بار توسط دكتر استیفان براتمن در سال 1996 مورد استفاده قرار گرفت. ایشان این اصطلاح را برای بیمارانی كه بیش از اندازه درگیر سلامتی بودند به كار برد. اورتوركسی معمولا به منظور تشخیص به كار نمی رود، بلكه كاربرد آن بیشتر برای كمك به بیماران است تا آنها را متوجه این موضوع كند كه غذا خوردن "سالم" ممكن است به اندازه ای كه تصور می شود مفید نباشد.
این مشكل به عنوان "اختلال" به طور رسمی در DSM (كتاب آماری و تشخیصی مورد استفاده متخصصین سلامت روان) ثبت نشده است اما به نظر می رسد كه مشابه بقیه اختلالات غذا خوردن باشد. افرادی كه بی اشتهایی عصبی یا پرخوری عصبی دارند در مورد انرژی و وزن وسواس دارند در حالی كه مبتلایان به ارتوركسی با غذاخوردن سالم مشكل دارند نه با لاغر بودن و كاهش وزن.
چرا افراد مبتلا به ارتوركسی می شوند؟
به نظر می رسد كه این مشكل با سلامت جسمی فرد مرتبط باشد. اما انگیزه زمینه ای آن علاوه بر عدم سلامت جسمی، می تواند شامل: وسواس برای كنترل كمال گرایانه، فرار از ترس، تمایل برای لاغر بودن، و بهبود عزت نفس، جستجو برای یافتن معنویت از طریق غذا و استفاده از غذا برای احراز هویت باشد.
شخص مبتلا به ارتوركسی به شدت پای بند خوردن غذاهای سالم می شود، به طوری كه این هدف شروع به تحت تاثیر قرار دادن ابعاد دیگر زندگی می كند. تفكر در مورد این كه چه غذایی باید مصرف شود جای ارتباط فرد با اجتماع، اهداف شغلی، سرگرمی و لذتهای دیگر را می گیرد. در موارد شدید كه وسواس نیز به محدودیت رژیم غذایی اضافه می شود مشكل مذكور می تواند منجر به مشكلات عدیده مانند سوء تغذیه شود.
مراحل بیماری
ارتوركسی در دو مرحله پیشرفت می كند.: 1) پیروی از تئوریهای غذا خوردن سالم. تئوریهای مختلفی برای غذا خوردن سالم وجود دارد كه همه ساله دستخوش تغییر می شوند. در حال حاضر متداولترین تئوری مرتبط با ارتوركسی؛ غذا خوردن خالص و پاك، گیاهخواری مطلق، مصرف غذاهای خام و رژیم غذایی حذفی است. البته بعضی از تئوریهای غذاخوردن عاری از خطر نیستند؛
برای مثال امكان ندارد افرادی كه فقط با اسموتی میوه ها و سبزیها زندگی می كنند، دچار سوء تغذیه پیشرفته نشوند. اما بیشتر رژیمهای غذایی متداول مرتبط با ارتوركسی می تواند بدون ایجاد مشكل خاصی رعایت شود. 2) مشكل از جایی شروع می شود كه بعضی افراد بیش از اندازه رژیم غذایشان را محدود می كنند تا به سلامتی دست یابند و از لحاظ رژیم غذایی كمال طلب یا ایده ال گرا می شوند.
در طی زمان مقدار اقلام غذایی كه از رژیم غذایی افراد حذف می شود افزایش می یابد و زمان بیشتری صرف تفكر در مورد غذا، نحوه طبخ آن و برنامه ریزی غذایی می شود. از طرفی به تدریج رعایت رژیمهای غذایی كه فرد به خود تحمیل می كند سخت می شود و منجر به دوره های متناوب عدم رعایت رژیم غذایی مذكور می شود كه بدنبال آن فرد نیاز شدید به سم زدایی و پاك كردن بدن از غذاهای مصرفی پیدا می كند. به علاوه، غذاخوردن با دوستان و آشنایان افراد را دچار مشكل می كند و افراد به تدریج منزوی می شوند.
علائم و نشانه های بیماری
علاقه شدید به خالص بودن یكی از نشانه های اصلی ارتوركسی است. در حالی كه افراد مبتلا به بی اشتهایی در مورد وزنشان نگران هستند، افراد مبتلا به ارتوركسی در مورد ناخالصی های رژیم غذایشان نگرانند. متاسفانه علاقه و گرایش به سمت "خلوص كامل" باعث می شود كه جویندگان آن همواره به دنبال این هدف دست نیافتنی باشند.
مهم نیست كه این افراد چقدر پاك و خالص غذا می خورند، آنها هیچگاه احساس نمی كنند كه به اندازه كافی "پاك" غذا خورده اند. غذاها با توجه به كیفیت شان به اقلام خوب و بد تقسیم می شوند. تغذیه با غذاهای خوب به عنوان منبع اصلی عزت نفس در نظر گرفته می شود كه حس فضیلت را در فرد تقویت می كند.
این در حالی است كه فاصله گرفتن از رژیم غذایی انتخاب شده منجر به احساس گناه و خود تنبیهی می شود دقیقا مانند آنچه كه در هنگام ارتكاب گناه اتفاق می افتد. علاوه بر این، اگر افراد دیگر (حتی دوست یا آشنا) غذاهای به اصطلاح "بد" مصرف كنند، به نظر فرد پست و حقیر و ناخالص می آیند. در حالت طبیعی (سلامت فكر) افراد از مكانیسمهای مختلف سازشی برای بیان ترسها و نگرانیهای روزمره شان استفاده می كنند. اما در ارتوركسی غذا سپر دفاعی اصلی در برابر استرس، ترس و نگرانی می شود.
جوانب غیر مرتبط به غذا در زندگی فرد از اعتبار ساقط می شود. در حالی كه یكی از بخشهای لذت بخش زندگی انسان تقسیم كردن غذا با دیگران است، برای فردی با ارتوركسی این مورد غیر ممكن است؛ به این دلیل كه افراد دیگر از لحاظ آنها صحیح غذا نمی خورند.
در بعضی موارد ممكن است ارتوركسی همراه با بی اشتهایی باشد. جایی كه "خالص غذا خوردن" معنای مصرف غذاهای كم كالری را برای فرد دارد. ارتوركسی می تواند نوعی از بی اشتهایی پنهان باشد كه یكی از راهكارهای مقبول از لحاظ اجتماعی برای لاغر ماندن محسوب می شود.
زمانی كه گرایش برای كاهش وزن وجود دارد ارتوركسی باعث آسیب جسمی می شود. ورزشكاری كه از رژیم غذایی گیاهخواری مطلق پیروی می كند ممكن است نتواند به اندازه كافی پروتئین لازم برای عملكرد مطلوب را دریافت كند و كارایی او دچار اختلال شود.
فردی كه از رژیم غذایی گیاهخواری مطلق پیروی می كند یا بدلیل حساسیت، اقلام غذایی زیادی را از رژیم غذایی خود حذف كرده است ممكن است به اندازه كافی پروتئین و مواد مغذی دیگر را دریافت نكند، كه این موضوع می تواند باعث تحلیل عضلانی از جمله عضله قلب و در نهایت مرگ شود. عدم كفایت مواد مغذی در رژیم غذایی می تواند منجر به كم خونی، پوكی استخوان، از دست دادن عادت ماهیانه، ریزش مو، خستگی، فشار خون پایین، كاهش وزن شدید، مشكلات پوستی و مشكلات دیگر شود.
برای خواندن بخش دوم - مرز وسواس و تغذیه سالم کجاست؟ - اینجا کلیک کنید.
