زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

حوریه دانش بدی، دكتر آزاده نجارزاده

 علل رایج ایجاد شبکوری

این مساله به دلیل کمبود «رنگدانه ارغوانی» یا «رودوپسین» سلول‌های استوانه‌ای حساس به نور شبکیه، واقع در پشت چشم رخ می‌‌دهد. قرار گرفتن در معرض نور شدید نیز ممکن است موجب تخلیه ناگهانی ذخیره رنگدانه ارغوانی شود. به طور معمول، شبکوری بیشتر به علت یک بیماری چشمی به نام «التهاب رنگدانه‌ای شبکیه چشم» که یک بیماری ارثی می‌‌باشد، اتفاق می‌‌افتد.

علل تغذیه‌ای شبکوری

علاوه بر مواردفوق، رنگدانه ارغوانی چشم ممکن است به دلیل کاهش میزان ویتامین A در برنامه‌ غذایی فرد، کاهش یابد .

 گزروفتالمی

گزروفتالمی (Xerophthalmia)  فرم پیشرفته کمبود ویتامین A در چشم می‌‌باشد که بافت ملتحمه چشم، خشک و غیر شفاف می‌‌شود. در این بیماری چشم بیش از اندازه به نور حساس می‌‌شود. علاوه بر این، تولید اشک به طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌‌یابد و موجب می‌‌شود که چشم رطوبت و لغزندگی طبیعی خود را از دست بدهد. این امر منجر به ایجاد زخم و عفونت در چشم می‌‌شود.

درمان شبکوری

شبکوری ناشی از کمبود ویتامین A می‌‌تواند با دریافت ویتامین A بهبود یابد. در مقابل برخی از آسیب‌های شبکیه چشم مثل التهاب رنگدانه‌ای شبکیه، معمولا برگشت ناپذیرند.

 اثرات مفید ویتامینA

ویتامین A موجب حفظ و نگهداری پوست و غشای مخاطی می‌‌شود. در رشد و نمو نیز موثر است. برای داشتن استخوان‌های محکم، پوست، مو، دندان و لثه سالم به ویتامین A نیاز است. این ویتامین موجب مقاومت بدن در برابر عفونت‌های تنفسی و کوتاهی دوره بیماری می‌‌شود. ویتامین A نقش اساسی در حفظ بافت‌های مخاطی بدن (مثل لایه‌های مخاطی اندام‌های گوارشی) دارد. همچنین در سلامت و عملكرد مناسب دستگاه ایمنی بدن و در تولید مثل مؤثر است. ویتامین A برای درمان شبکوری سودمند می‌‌باشد.

 شبکوری یک علامت زودهنگام کمبود ویتامینA می‌‌باشد

ویتامینA  از ویتامین‌های محلول در چربی می‌‌باشد. ویتامینA  از ترکیباتی بنام رتینوئیدها ساخته می‌‌شود که فرم‌های فعال ویتامینA هستند و در طبیعت به چند صورت موجود می‌‌باشند. بدین ترتیب ویتامین A نام کلی ترکیباتی است که بیشتر آنها می‌‌توانند به هم تبدیل شوند و اعمال مختلفی در بدن دارند. در طبیعت موادی به نام پیش‌سازهای ویتامینA  وجود دارد که بتا کاروتن از آن جمله است. بتا کاروتن ترکیبی است که در بدن شکسته شده و به ویتامینA  تبدیل می‌‌شود. این ترکیب نارنجی رنگ به‌وفور در هویج موجود است به همین دلیل است که خوردن هویج را برای بهبود دید چشم توصیه می‌‌کنند.

 در چه کسانی احتمال کمبود ویتامینA یا شبکوری بیشتر است؟

چون ویتامینA  محلول در چربی است جذب آن در روده‌ها به هضم چربی‌ها بستگی دارد از این رو کسانی که در هضم چربی‌ها مشکل دارند مثل مشکلات صفراوی، باید میزان بیشتری ویتامینA  دریافت کنند. به دلیل این‌که، این ویتامین محلول در چربی است و قابلیت ذخیره شدن در کبد و بافتهای چربی را داراست و می‌‌تواند در زمان کمبود مصرف مورد استفاده قرار گیرد. یک نکته قابل ذکر در مورد ویتامین  Aاین است که ویتامینA  در بدن بوسیله مواد حمل کننده پروتئینی منتقل و به مکان‌های مورد نیاز ارسال می‌‌شود. در صورتی‌که فردی کمبود شدید پروتئین داشته باشد مثل کودکان مبتلا به سوء تغذیه شدید، عوارض کمبود ویتامینA در وی ظاهر می‌‌گردد.

 منابع ویتامینA

این ویتامین به فرم اصلی‌اش فقط در مواد غذایی حیوانی موجود است. ویتامینA  به مقدار زیاد در جگر وجود دارد. در تخم‌مرغ میزان محدودی از آن یافت می‌‌شود و شیر و لبنیات منابع خوب ویتامین A هستند. پیش‌سازهای ویتامینA یعنی کاروتنوئیدها که در بدن به ویتامین A تبدیل می‌‌شوند، در سبزیجات با رنگ سبز تیره مثل سبزی خوردن و اسفناج، در سبزیجات نارنجی رنگ مثل هویج و کدو حلوایی و میوه‌های به رنگ نارنجی مثل پرتقال و گرمک وجود دارد. بدین خاطر است که توصیه می‌‌شود حتماً در کنار غذا، سالاد سبزیجات ، سبزی خوردن ، سوپ سبزیجات یا سبزیجات پخته مثل سیب زمینی داشته باشید.

 عوارض مصرف بیش از حد ویتامینA

این ویتامین از ویتامین‌هایی است که افراط در مصرف آن، عوارض خیلی شدیدی را به همراه خواهد داشت. البته مصرف پیش‌سازهای آن مسمومیت ایجاد نمی کند.
از عوارض مسمومیت با ویتامین A، خشکی لب‌ها، خشکی بینی و چشم‌ها، ریزش مو، خشک شدن و پوسته شدن پوست بدن، سردرد، تهوع و استفراغ است. البته شایان ذکر است معمولا مصرف منابع گیاهی نمی‌تواند موجب مسمومیت شود و تنها مصرف بیش از حد مکمل‌های غذایی حاوی این ویتامین می‌‌تواند علائم مسمومیت را نشان دهد.

 دیگر ویتامین‌های مفید در درمان شبکوری

 ویتامین‌های گروه B به ویژه B2 یا ریبوفلاوین: شیر و لبنیات کم چرب از بهترین منابع این ویتامین هستند.
 ویتامین C: علاوه بر نقش آنتی‌اکسیدانی، این ویتامین می‌‌تواند در جذب ویتامین A و E نیز موثر باشد که از بهترین منابع آن می‌‌توان به مرکبات، کلم بروکلی و گوجه فرنگی اشاره کرد.
 ویتامینE: نقش مهمی در محافظت غشای سلول‌ها از رادیکال‌های آزاد دارد و بسیاری از آسیب‌های چشمی را می‌‌تواند کنترل کند. از منابع غنی آن می‌‌توان به روغن‌های گیاهی مثل آفتابگردان اشاره کرد.
 روی: نقش موثری در جذب ویتامین A دارد. منابع غنی از آن کلیه منابع پروتئین حیوانی می‌‌باشد.
 سلنیم: نقش موثری در جذب ویتامین E دارد. از منبع غنی آن به غذاهای دریایی می‌‌توان اشاره نمود.
 اسیدهای چرب ضروری مثل امگا 3 و امگا 6: نیز در درمان این بیماری موثر هستند. از منابع غنی آن می‌‌توان به ماهی‌ها و مغز‌ها و دانه‌ها اشاره نمود.