زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

سلمه بهمن پور؛ دكترای تخصصی تغذیه

براساس آمار منتشر شده مجله Scienceدر سال 2014 ، بیماری سرطان درسال 1990 هشتمین عامل مرگ در نظر گرفته می‌شده است این در حالی است که در سال 2010 بعد از بیماری‌‌های قلبی-عروقی دومین علت ناشی از مرگ گزارش شده است.در حال حاضر 24 میلیون نفردر دنیا از بیماری سرطان رنج می‌‌برند و سالانه 6 میلیون نفر جان خود را در اثر ابتلا به این بیماری از دست می‌‌دهند.علی رغم اینکه تشخیص زودرس در بهبودی این بیماری موثر است؛ اما عمده تومورهای سرطانی با رسیدن به مراحل پیشرفته بیماری درمان می‌‌شوند که موفقیت روش‌‌های درمانی برای مراحل پیشرفته بیماری بسیار اندک است.

یکی از مهمترین رهیافت‌‌ها برای مبارزه با این بیماری همه گیر ، اقداماتی در جهت پیشگیری است. با توجه به اینکه یکی از نگرانی‌‌های بسیاری از جوامع افزایش سن و رشد جمعیت سالمندان است و عامل اخیر زمینه بروز برخی سرطان‌‌ها را افزایش می‌‌دهد ، بنابراین استراتژیهای موثری در زمینه پیشگیری از سرطان بایستی در اولویت انجام باشد. براساس نظریه Doll و Peto در سال 1981، حداقل 30 درصد از سرطان‌‌ها با رعایت رژیم غذایی قابل پیشگیری هستند.

در نگاهی به ارتباط بین تغذیه و سرطان، دو سوال ذهن خواننده را درگیر می‌‌نماید        

1- چه غذایی‌‌هایی سبب ایجاد سرطان می‌‌گردند؟

2- چه غذاهایی سبب درمان سرطان می‌‌گردند؟

در پاسخ به سوال اول عمدتا رهیافت‌‌های پیشگیری مد نظر می‌‌باشد که عمدتا برای افراد سالم (عدم ابتلا به سرطان) پاسخ‌‌هایی ارائه می‌‌گردد؛ این درحالی است که رهیافت‌‌های بالینی –درمانی برای مخاطبین(افراد بیمار و یا متخصصان تغذیه و کارشناسان تغذیه و سایر افراد در حوزه سلامت و درمان) سوال دوم، بیشتر اهمیت پیدا می‌‌کند.

بنابراین ارتباط بین تغذیه و سرطان دارای دو طیف "پیشگیری" و "درمان " است. در نگاهی به جنبه‌‌های پیشگیرانه ارتباط بین تغذیه و خطر سرطان ، توجه به نوع سبک زندگی ، الگوهای غذایی ، چاقی و تعادل انرژی، فعالیت فیزیکی ، اجزای رژیم غذایی و مواد مغذی اهمیت دارد. آنچه در این شماره ارائه می‌‌گردد توجه به "چاقی، تعادل انرژی و سرطان" است و در شماره‌‌های بعد به "ارتباط رژیم غذایی و سرطان پروستات"، "نگاهی به الگوی غذایی مدیترانه ای و پیشگیری از سرطان" ، "دریافت نمک خوراکی و افزایش خطر سرطان معده"، "ارتباط روغن‌‌های خوراکی و سرطان پستان" و "سبک زندگی سالم در جهت پیشگیری از سرطان" اشاره خواهد شد.

در سال‌‌های اخیر، شواهد زیادی مبنی بر ارتباط اضافه وزن و چاقی با افزایش خطر بسیاری از سرطان‌‌ها به دست آمده است. زیرا افزایش دریافت کالری از مواد غذایی و مواد مغذی سبب تغییرات متابولیک و هورمونی می‌گردد که با رشد و تکثیر سلول‌‌ها همراه است. چاقی و اضافه وزن در مردان با افزایش خطر سرطان پروستات و معده، در زنان با افزایش خطر سرطان پستان (چاقی در دوران یائسگی)، گردن رحم، اندومتر، رحم و تخمدان همراه است. انجمن سرطان آمریکا به ترتیبدر مردان و زنان 14 درصدو20 درصد از علت مرگ را ناشی از سرطان‌‌های وابسته به چاقی می‌‌داند. دستورالعمل‌‌های منتشر شده توسط مرکز تحقیقات سرطان آمریکا(American Institute for Cancer Research) و صندوق جهانی تحقیقات سرطان(World Cancer Research Fund)صراحتا بر جلوگیری از چاقی تاکید دارند.

 وضعیت کنونی مصرف مواد غذایی در ایران

 براساس آمار سازمان جهانی بهداشت، دریافت کالری روزانه از مواد غذایی در ایران در طی یک دوره 30 ساله از 2000 کیلوکالری به 3100 کیلوکالری افزایش یافته است. عمده مصرف مواد غذایی در ایران از گروه نان و غلات می‌‌باشد و اضافه دریافت چربی ، شکر و شیرینی‌جات نیز دیده می‌‌شود. با توجه به رهنمود غذایی ایران که بر حفظ وزن مطلوب با انتخاب غذاهای صحیح تاکید دارد، لذاحفظ وزن از اصول مهم در پیشگیری از سرطان می‌‌باشد.

 تعریف چاقی و تعادل انرژی

چاقی؛ تجمع غیر نرمال و بیش از اندازه چربی در بافت چربی، که منجر به آسیب به سلامتی می‌‌شود اطلاق می‌‌گردد. تعادل انرژی نیز وضعیتی است که دریافت کالری و مصرف کالری برابر باشد. چاقی در جهت افزایش دریافت انرژی یا کاهش مصرف انرژی اتفاق می‌‌افتد. چاقی معمولا براساس نمایه توده بدنی تعریف می‌‌شود که از تقسیم نمودن وزن بر حسب کیلوگرم بر مجذور قد بر حسب متر حاصل می‌‌شود. چنانچه عدد به دست آمده بین 25 تا 9/29 باشد به عنوان اضافه وزن و اگر بالاتر از 30 باشد به عنوان چاقی در نظر گرفته می‌‌شود.

 راهکارهای درمان چاقی

در خط اول درمانی چاقی "رژیم درمانی" با تاکید برمحدودیت دریافت‌کالری (Calorie Restriction) توصیه می‌‌شود. محدودیت کالری (Calorie Restriction)، عبارت است از کاهش دریافت کالری حاصل از درشت مغذی‌‌ها (کربوهیدرات، پروتئین و چربی) به میزان 30 تا 50 درصد در مقایسه با دریافت معمول کالری، در محیط کنترل شده فیزیکی بدون ایجاد سوتغذیه. محدودیت کالری، از مهم ترین مداخلات فیزیولوژیک می‌‌باشد که بر تطابق سیستم نورواندوکرین، سیستم استرس اکسیداتیو، التهاب اثر دارد. تغییرات رفتاری، انجام فعالیت‌‌های ورزشی و دارو درمانی ، از سایر روش‌‌های درمان چاقی و متعاقبا پیشگیری از سرطان می‌‌باشند.