تفاوت در نیازهای تغذیه‌ای كودكان و بزرگسالان
ویژگی‌های فیزیولوژیك و متابولیك بدن كودكان در مواجهه با فعالیت‌های ورزشی، نیازهای تغذیه‌ای آنها را از بزرگسالان متمایزتر می‌كند كه در این راستا به سه تفاوت مهم اشاره می‌كنیم:
1- افزایش اكسیداسیون چربی نسبت به كربوهیدرات‌ها در بدن كودكان در طی فعالیت‌های با شدت متوسط، اتكا به گلیكوژن به عنوان سوخت اصلی ماهیچه را كاهش داده و به همین نسبت اهمیت كربوهیدرات غذایی را به عنوان منبع سوخت ماهیچه كمرنگ می‌كند.
2- كاهش بازده مكانیكی (mechanical efficiency) در طی فعالیت‌های تحمل‌كننده وزن، مانند پیاده‌روی و دویدن سبب افزایش نیاز به انرژی به ازای هر كیلوگرم وزن بدن در كودكان می‌شود.
3- تعریق كمتر، كاهش توانایی دفع و تعدیل دمای بدن و بالا بودن نسبت سطح به حجم بدن در كودكان (افزایش تبخیر سطحی)، نیاز به مایعات را به منظور پیشگیری از افزایش دمای بدن، گرمازدگی و كاهش برون‌ده قلبی افزایش می‌دهد.
این تفاوت‌ها به موازات پیشرفت مراحل بلوغ و افزایش سایز بدن كمتر می‌شود. با توجه به مطالب ذكرشده می‌توان نتیجه گرفت كه بهترین فعالیت ورزشی در كودكان، به‌علت عدم گسترش سیستم گلیكولیز بی‌هوازی و فقدان ذخایر كافی گلیكوژن، فعالیت‌های هوازی با شدت كم و زمان متوسط می‌باشد كه در ابتدای ورزش ATP و كراتین فسفات بتواند پاسخگوی تامین انرژی باشد.
از طرف دیگر به علت عدم توانایی كودكان در تعدیل دمای بدن، باید از انجام فعالیت‌های ورزشی در دمای بالاتر از 37 درجه سانتی‌گراد به خصوص در مناطق با رطوبت زیاد كه احتمال گرمازدگی را افزایش می‌دهد، ممانعت به عمل آورد. عدم توانایی در جبران آب و الكترولیت‌های از دست‌رفته در طی تعریق می‌تواند منجر به ایجاد دهیدراتاسیون و عدم تعادل الكترولیت‌ها مانند كاهش سدیم خون شود.
از جمله علائم گرمازدگی می‌توان به دفع مقادیر ناچیز ادرار تیره‌رنگ، بی‌حالی، تهوع، سردرد و سرگیجه اشاره كرد. در این زمان جبران مایعات از دست‌رفته برای حفظ برون‌ده قلبی، فشارخون و تبادلات بافتی كه منجر به رساندن مواد مغذی و اكسیژن به بافت‌ها و دفع مواد زائد می‌شود، اهمیت دارد. از آنجایی كه تشنگی معمولا معیار مناسبی از نیاز به مایعات نیست، نوشیدن مایعات قبل، در طی و بلافاصله بعد از اتمام فعالیت ورزشی توصیه می‌شود. افزودن مقداری كلرید سدیم به آب مصرفی، علاوه بر افزایش حساسیت مكانیسم تشنگی و حفظ اسمولالیته پلاسما، اثر دیورتیك مصرف آب خالص را نیز كاهش می‌دهد.
توصیه‌های كاربردی
به منظور دستیابی به سطوح مناسب تغذیه‌ای آگاه كردن كودك ورزشكار، والدین و مربیان او به مفهوم یك رژیم غذایی متعادل و متناسب ضروری به نظر می‌رسد. دخالت تجربی و ناآگاهانه مربیان در امر غذا و تغذیه و مكمل‌یاری، ضرر و زیان‌های جبران‌ناپذیری را به بار می‌آورد.
نیاز به پروتئین و انرژی در طی رشد هنگام بلوغ در پسران بیشتر از دختران است. در طی این فاز رشد كه معمولا بین 8 تا 10 سال اتفاق می‌‌افتد، دختران و پسران فعال روزانه به 65 تا 75 كیلوكالری انرژی به ازای كیلوگرم وزن بدن انرژی و 1/1 تا 2/1 گرم پروتئین به ازای كیلوگرم وزن بدن نیاز دارند.
با رسیدن به 13-12 سالگی نیاز به انرژی و پروتئین كاهش پیدا كرده و به ترتیب به میزان 50 تا 60 كیلوكالری انرژی و 1/1-1 گرم پروتئین به ازای كیلوگرم وزن بدن می‌رسد و در 16 تا 17 سالگی میزان نیاز به انرژی به حدود 50-40 كیلوكالری و پروتئین به 9/0 تا 1 گرم به ازای كیلوگرم وزن بدن كاهش می‌یابد.
میزان حداكثر مقادیر انرژی و پروتئین، توصیه‌شده برای ورزشكاران پسر می‌باشد. البته انرژی مورد نیاز فعالیت‌های ورزشی بعد از محاسبه باید به این مقادیر افزوده شود. در كودكان سالم معمولا افزایش نیاز به انرژی از طریق افزایش اشتهای ناشی از فعالیت‌های ورزشی تامین می‌شود و نكته‌ای كه اهمیت خاصی دارد این است كه مقادیر افزوده انرژی باید از طریق یك رژیم متعادل و مغذی و نه هله و هوله تامین شود.
با پیروی از هرم و راهنمای غذایی سهم هر یك از درشت‌مغذی‌ها در تامین انرژی یك كودك سالم به این صورت می‌باشد
50 تا 60 درصد كربوهیدرات، 12 تا 15 درصد پروتئین و 25 تا 30 درصد چربی.
كودكان ورزشكار نسبت به همسالان خود به 50 تا 80 درصد پروتئین بیشتر، به منظور پیشگیری از تعادل منفی نیتروژن نیاز دارند.
در كودكان گیاه‌خوار خطر كمبود پروتئین و كم‌خونی ویتامین B12 وجود دارد، به‌خصوص اگر رژیم غذایی آنها فاقد ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات هم باشد. در این كودكان برای دریافت اسید آمینه‌های ضروری، مصرف مخلوطی از حبوبات، دانه‌ها و مغزها ضرورت دارد.
علاوه بر این، رشد و فعالیت‌های ورزشی منظم، نیاز به مصرف مقادیر كافی ریزمغذی‌ها جهت كنترل مسیرهای متابولیسمی دخیل در سنتز ATP و بافت‌های جدید را افزایش می‌دهد. در طی رشد نیاز به آهن و كلسیم به منظور سنتز هموگلوبین و ذخایر استخوانی به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.
در برخی پژوهش‌های انجام‌شده روی كودكان ورزشكار، كمبود مواد مغذی خاصی مانند ویتامین‌های B6، E و C و همچنین آهن و كلسیم دیده شده كه دلیل اصلی آن به‌طور عمده، عدم دسترسی به مقادیر كافی این مواد در رژیم غذایی روزمره و افزایش نیاز ناشی از رشد است.
كودكان ورزشكار باید در روز 100 تا 150 میلی‌لیتر در ساعت مایعات بنوشند و نیز بنا به سایز بدنشان به 200 تا 400 میلی‌لیتر مایعات اضافی دو ساعت قبل از ورزش، 150 تا 200 میلی‌لیتر هر 15 تا 20 دقیقه طی ورزش و 400 تا 600 میلی‌لیتر بلافاصله بعد از ورزش نیازمند می‌باشند.
