زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر امید صالحیان؛ فیزیولوژیست ورزشی، عضو تحریریه دنیای سلامت

آرام‌تر، استراحت کن بیشتر بخواب تکان نخور  اینها جملاتی هستند که اغلب بیماران سرطانی و یا هر بیماری که دچار عمل جراحی شده است به کرات می‌‌شنود و بنظر من بعنوان یک متخصص ورزشی اگر مایل به بهبود شخص نیستید و با او دشمن هستید از واژه‌‌ها استفاده کنید. استراحت و خوابیدن و حرکت نکردن، نه تنها به نفعش نیست، بلکه به ضعیف شدن او و صاحبش هم می‌انجامد.

بهترین فعالیت‌ها پس از سکته یا سرطان

بهتر است نوع و شدت ورزش‌ها از سوی متخصص تعیین شود، با توجه به شرایط بیمار، باید فعالیت مناسبی برای او انتخاب شود؛ ابتدا باید وضع قلب، تنفس، فشار‌خون و ضربان قلب بیمار کنترل می‌شود تا براساس آن، فعالیت ورزشی مورد نظر مشخص گردد و به تدریج، شدت و مدت فعالیت‌ها نیز افزایش می‌یابد.

مشکلات بیماران بعد از سکته قلبی

بیماران دچار سکته قلبی، بخشی از توانمندی قلبی را خود از دست داده؛ یعنی با انسداد عروق قلبی، خون و اکسیژن کافی به بافت عضله قلب نمی‌رسد و به اصطلاح فرد دچار سکته و به دنبال آن از دست دادن کارکرد عضله قلبی می‌‌شود.

هدف از انجام توانبخشی بعد از سکته قلبی چیست؟

هدف از فعالیت ورزشی  پس از سکته قلبی به هیچ وجه زنده نگه داشتن بیمار نیست ؛ بلکه هدف نهایی بهبود کمی و کیفی  زندگی بیماران است، زندگی توام با نشاط و توانمندی جسمی و پیشگیری از بروز مجدد سکته قلبی و کنترل عوامل خطری مثل دیابت (برای بیمارانی که دچار افزایش قندخون هستند) و کنترل چربی خون (کاهش چربی‌‌های مضر و افزایش چربی‌‌های مفید) جز برنامه‌‌های توانبخشی بعد از سکته  هستند.

برای بازگشت نسبی پدیده تنگی عروق در بیماران مبتلا به عروق کرونر، صرف انرژی بیش از ۱۵۰۰ کیلوکالری در هفته نیاز است. میزان مصرف انرژی در طول یک هفته در بیمارانی که ۳ بار در هفته در برنامه بازتوانی قلبی شرکت می‌‌کنند ۸۳۰ کیلوکالری در هفته است. مدت هر جلسه ورزش باید به تدریج افزایش یابد تا به 30 - 40 دقیقه در اکثر روزهای هفته برسد. جلسه‌‌های ورزشی باید شامل مراحل گرم و سردکردن (۵ -  ۱۰ دقیقه) و تمرین‌‌های کششی و فعالیت‌‌های هوازی با شدت کم باشد. در بیماران مبتلا به عروق کرونر، گرم کردن با شدت کم از بروز اختلال‌‌های ریتمی خطرناک جلوگیری می‌‌کند و سرد کردن نیز باعث می‌‌شود ضربان قلب و فشارخون به حالت اولیه بازگردد و از افت فشارخون و گیجی پس از ورزش جلوگیری شود. ورزش‌‌های دینامیک و مقاومتی برای قسمت‌‌های فوقانی و تحتانی بدن به عنوان بخشی از برنامه‌‌های بازتوانی قلبی انجام می‌‌شود. ورزش مقاومتی با شدت متوسط، باعث بهبود قدرت و استقامت عضلانی می‌‌شود که به استقلال فرد و بهبود کیفیت زندگی او کمک می‌‌کند اما هنوز مشخص نیست که آیا اینگونه ورزش‌‌ها تاثیری بر عوامل خطرساز بیماری‌‌های قلبی داشته باشند.

برنامه ورزشی مقاومتی که به طور معمول توصیه می‌‌شود به صورت مجموعه‌‌های ۸ - ۱۰ تایی ورزش‌‌های نواحی مختلف بدن ۲ - ۳ بار در هفته است. این برنامه‌‌ها معمولا با وزنه کم شروع می‌‌شوند و با تعداد ۱۰ - ۱۵ تکرار پیشرفت می‌‌کنند. وقتی قرار است نسخه ورزشی در یک برنامه ورزشی به بیمار مبتلا به عروق کرونر تجویز شود، میزان بررسی مصرف انرژی اوقات فراغت باید حداقل ۱۵۰۰ کیلوکالری در هفته باشد.

تأثیر ورزش بر ضربان قلب

فعالیت ورزشی در همه زمان‌‌های سبب کاهش ضربان قلب و کاهش فشار وارده به قلب می‌‌شود این موضوع در زمان سکته قلبی بسیار مهم است زیرا  هر چه قدر قلب آرامتر کار کند عملکرد ان بهتر خواهد بود یعنی افت کمیت برابر  با افزایش کیفیت قلب.

تأثیر ورزش بر فشارخون

 یکی دیگر از فواید اجرای فعالیت ورزشی در بیماران دچار سکته قلبی کاهش فشارخون سیستولی و دیاستولی است که کمک شایانی به بهبود قدرت قلب می‌‌کند زیرا فشارخون یعنی فشار وارده بر دیواره عروق در این بیماران دیواره بخاطر رسوب چربی‌‌ها دچار گرفتگی شده است و بعد از عمل عروق جدید پیوند زده شده است. فعالیت ورزشی با کاهش فشارخون میزان فشار وارده را کمتر می‌‌کند و قلب جوان کم‌کم شروع به رشد می‌‌کند و تاب تحملش زیاد می‌‌شود.

ورزش پس از سکته قلبی

هدف از این عمل کاهش  ضعف جسمانی  که در نتیجه بستری شدن در بیمارستان رخ می‌‌دهد است. همچنین فرصت مناسبی است برای اصلاح سبک زندگی و کنترل عوامل خطرساز.  برنامه بازتوانی قلبی خارج بیمارستان خود شامل دو مرحله است و به منظور بهبود عملکرد ورزشی و کاهش عوامل خطرساز به منظور کاهش مرگ‌ومیر صورت می‌‌گیرد. به طور کلی توصیه می‌‌شود بیماران پس از حمله قلبی ورزش را با شدت نسبتا کمتری شروع کنند (با معیار ۱۱ - ۱۳ طبق معیار درک خستگی). اکثر برنامه‌‌های بازتوانی قلبی در کلینیک‌‌های مخصوص و به میزان ۳ روز غیر متوالی و هر هفته و هر مرحله ۲۰ - ۴۰ دقیقه ورزش هوازی انجام می‌‌شود و همراه برنامه ۵ - ۱۰ دقیقه گرم و سرد کردن وجود دارد. وقتی بیمار پیشرفت ورزشی داشت، باید او را برای ادامه برنامه ورزشی در منزل تشویق کرد به شرطی که میزان کالری مصرفی وی در هفته بالای ۱۵۰۰ کیلوکالری باشد.

ورزش و پیوند قلب

برای تجویز نسخه ورزشی به بیماران پیوند قلبی نباید از روش‌های قلبی استفاده کرد چرا که تغییرات ضربان قلب در این بیماران بسیار متغیر است. از این رو معیار درک خستگی ۱۱ - ۱۴ باید به عنوان راهنمای شدت ورزش در این بیماران مورد استفاده قرار گیرد. در بیماران پیوند قلبی که تحت ورزش درمانی قرار می‌‌گیرند ظرفیت ورزش بین ۱۵ - ۴۰ درصد افزایش می‌‌یابد، از این رو یک برنامه ورزشی پیشرونده شامل ۷ - ۱۰ نوع ورزش که روی پاها، پشت، بازوها و شانه‌‌ها متمرکز است، حداقل ۱۲ هفته پس از جراحی و به میزان ۲ بار در هفته توصیه می‌‌شود.

استفاده از تردمیل و دوچرخه‌ها، شنا و پیاده‌روی‌های تند، ورزش‌های هوازی مناسبی است که بیماران می‌توانند انجام دهند.

ورزش پس از درمان سرطان

متخصصین  معتقدند که ترکیبی از حرکات انعطافی، ایروبیک و تمرینات استقامتی می‌تواند به بیماران مبتلا به سرطان برای بهبود کیفیت زندگی و درمان سریع تر کمک کند. ورزش همچنان نقشی مهم در کاهش خستگی مفرط و بهبود کلی کیفیت زندگی ایفا می‌‌کند. همچنین در کاهش اضافه وزن و دیگر مشکلات مربوط به سلامتی، کمک کند و می‌‌تواند احتمال موفقیت‌آمیز بودن درمان‌تان را نیز بهبود بخشد.

همچنین در میان زنان مبتلا به سرطان  فعال، افسردگی، سردرگمی و خستگی مفرط، کمتر گزارش شده است. یکی از مهمترین مواردی که بیماران مبتلا به سرطان دچار آن می‌‌شوند پوکی استخوان است بخاطر رادیوتراپی و شیمی درمانی که به کمک فعالیت ورزشی جلوی این عوامل گرفته می‌‌شود.

۱ - حرکات کششی مناسب برای بیماران سرطانی

حرکات کششی تاثیر بسیار مهمی در افزایش انعطاف‌پذیری بدن دارد. کولین دویل مدیر بخش تغذیه و فعالیت‌های بدنی انجمن سرطان آمریکا در مقاله‌ای می‌نویسد: «حرکات کششی برای حفظ و بهبود تحرک افراد اهمیت دارد».

۲ -ورزش هوازی  باعث بهبود عملکرد  قلب بیماران سرطانی می‌‌شود

دوچرخه‌سواری، قدم زدن، پیاده‌روی و شنا به سوزاندن کالری و بهبود عملکرد قلب کمک  در کاهش وزن و کاهش خطر حمله قلبی، سکته و دیابت کمک کند.

۳ - تمرین با وزنه به درمان سرطان کمک می‌کند

جهت جلوگیری از ضعف عضلات استفاده از تمرینات وزنه بسیار مهم است که به افزایش حجم عضلات کمک شایانی می‌‌کند و از اتروفی جلوگیری می‌‌کند و سبب افزایش نیرو در بیماران می‌‌گردد و به بازسازی عضلات کمک می‌کند.