دكتر محمد حضوری؛ استادیار دانشگاه علوم پزشکی قم
امروزه برنامه غذایی گیاه خواری به صورت یک الگوی غذایی در حال گسترش می باشد. این روند روبه گسترش پیروی از این برنامه غذایی، موجب جلب نظر محققین گردیده و تحقیقات به بررسی اثرات كوتاه مدت و بلندمدت پیروی از گیاهخواری بر سلا مت افراد جامعه در گروه های مختلف پرداخته‌اند.
نگرانی های عمده در بین گیاه خواران، عدم تامین نیاز آنان به مواد مغذی مختلف است كه این امر در افرادی كه نیاز به مواد مغذی بیشتری دارند، نظیر كودكان و نوجوانان تامل برانگیز است. در حالی كه در بین اقشار مختلف جامعه باور های مذهبی و فرهنگی اصلی ترین دلیل پیروی از این برنامه غذایی است، در بین ورزشكاران علا وه بر این موارد، تناسب اندام و افزایش دریافت كربوهیدرات از جمله مواردی است كه موجب جلب آنان برای پیروی از برنامه غذایی گیاه خواری می باشد.
در تحقیقی كه بر روی ۹۰۰۰ دونده آ‌مریكایی صورت گرفت، نتایج نشانگر آن بود كه ۸ درصد زنان و ۳ درصد مردان از رژیم گیاه خواری پیروی می كنند. در یک بررسی دیگر بر روی ۲۰۹ زن كه به صورت تفریحی به ورزش می پرداختند مشخص شد كه ۳۷ درصد از آنان در برنامه غذایی خویش گوشت قرمز مصرف نمی كردند.
انواع برنامه های غذایی گیاه خواری
برنامه غذایی گیاه خواری انواع مختلفی دارد. برخی از این برنامه های غذایی محدودیت بیشتری دارند و مصرف انواع بیشتری از مواد غذایی در آنان ممنوع می باشد. به عنوان مثال فردی كه از برنامه غذایی گیاه خواری مطلق پیروی می كند، از مصرف تمامی غذا های حیوانی از جمله شیر و تخم مرغ پرهیز می كند. لیكن در رژیم تحت عنوان ذچخزژحخحس-رسر-رژحچپ مصرف شیر، لبنیات و تخم مرغ مجاز می باشد.
تاثیر برنامه غذایی گیاه خواری بر عملكرد و توان ورزشكاران
علی رغم مطالعات بسیاری كه به بررسی اثرات رژیم های گیاه خواری بر سلا مت افراد پرداخته اند، مطالعات اندكی ارتباط بین این نوع برنامه های غذایی و عملكرد ورزشكاران را مورد بررسی قرار داده اند. فرض بر آن است كه با توجه به این كه پیروی از رژیم گیاه خواری موجب افزایش دریافت كربوهیدرات می شود، در صورتی كه این برنامه غذایی تامین كننده سایر مواد مغذی باشد، می توان آن را به عنوان یک برنامه غذایی مطلوب برای تمرین و مسابقات توصیه كرد.
البته نتایج برخی مطالعات كه به مقایسه بین رژیم گیاه خواری و رژیم معمول در ورزشكاران پرداخته است، نشانگر آن است كه به جز چند استثنای مهم، دریافت مواد مغذی توسط رژیم گیاه خواری در حد كفایت صورت می گیرد. مطالعات بعدی نیز گواه آن بود كه توان فعالیت های ورزشی هوازی و بی هوازی نیز در پی رعایت برنامه غذایی گیاه خواری با رژیم معمول تفاوت قابل توجهی نداشت.
بررسی در مورد عملكرد سیستم ایمنی، قدرت عضلا نی و سطوح هورمون ها نیز نتایج مشابهی داشت. البته تنها در مورد غلظت هورمون تستوسترون نتایج نشانگر آن بود كه غلظت این هورمون پس از دریافت برنامه غذایی گیاه خواری كمتر از ورزشكارانی است كه از برنامه غذایی معمول استفاده می كردند.
محققین دلیل این امر را كاهش جذب كلسترول هنگام مصرف برنامه غذایی عنوان نمودهند كه این امر نیاز به بررسی بیشتر دارد. از طرف دیگر غلظت كلسترول و گلوكز نیز در گیاه خواران كمتر از افراد عادی بوده است. البته تاثیر این موارد بر عملكرد ورزشكاران نیاز به بررسی و تحقیقات بیشتر دارد و از طرف دیگر به دلیل تعداد اندک این تحقیقات، برای تصمیم گیری بررسی های بیشتر مورد نیاز است.
تامین مواد مغذی از برنامه غذایی گیاه خواری
تحقیق در مورد دریافت مواد مغذی و پیامدهای رعایت برنامه غذایی گیاه خواری در ورزشكاران آ‌‌سان نیست. عمده ترین دلیل آن تعداد اندک ورزشكارانی است كه به پیروی از رژیم گیاه خواری می پردازند. با این وجود نتایج تحقیقات موجود برخی اطلا عات را در این خصوص در اختیار ما قرار می دهد.
در زنان ورزشكاری كه از برنامه غذایی گیاه خواری پیروی كرده اند، دریافت برخی مواد مغذی نظیر: كلسیم، آ‌‌هن، روی و انرژی كمتر از سایر ورزشكاران است.
بررسی های اخیر در كشورهای كانادا و آ‌‌مریكا توصیه می كند كه به دلیل زیست دسترسی كمتر و كاهش جذب برخی مواد مغذی نظیر روی، آ‌‌هن و تا حدی كلسیم، افرادی كه از برنامه غذایی گیاه خواری پیروی می كنند می بایست این مواد مغذی را در مقادیر بیشتری از میزان توصیه شده برای افراد با برنامه غذایی عادی دریافت نمایند تا نیاز روزانه آنان تامین شود.
انرژی: برنامه غذایی گیاه خواری به دلیل دارا بودن مقادیر زیادی فیبر و حجمی كه این فیبر در لوله گوارش اشغال كرده و موجب ایجاد حس سیری كاذب می شود، با كاهش دریافت انرژی همراه می باشند. این كاهش انرژی دریافتی به ویژه در نوجوانان و كودكان كه نیاز به انرژی آ‌‌نها بیشتر است، از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
زیرا عدم كفایت انرژی دریافتی می تواند بر رشد و مراحل بلوغ در این افراد عوارض شدیدی بر جای گذارد. البته این افراد می توانند با مصرف تركیبات و مواد غذایی پر انرژی نظیر مغزها، آ‌‌جیل و سویا و برخی محصولا ت غذایی نیاز به انرژی خویش را تامین كنند.
برای خواندن بخش دوم -گیاه خواری در ورزشكاران- اینجا کلیک کنید.
