زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

محمد حضوری؛ دانشجوی دکترای تغذیه

اهمیت کسب موفقیت‌های ورزشی، به ویژه در عرصه‌های حرفه‌ای و بین‌المللی، اندیشمندان علوم مختلف پزشکی و غیر پزشکی را بر آن داشته است تا با به کارگیری دانش تخصصی خویش و همفکری موثر با اندیشمندان سایر علوم، دستیابی به حداکثر بازده عضلانی و افزایش توان و عملکرد ورزشکار را تسهیل نمایند.

شاید به جرات بتوان تولید نوشیدنی‌های ورزشی را نمادی از این همکاری موثر و بین بخشی دانست. این دسته از فرآورده‌ها با همفکری اندیشمندانی از علوم تغذیه، تربیت بدنی و ورزش، فیزیولوژی و صنایع غذایی، تولید و به بازار مصرف عرضه گردید.

به گونه‌ای که پس از بررسی‌ها و باید‌ها و نبایدها توسط متخصصان تغذیه، علوم ورزشی و فیزیولوژی، فرمول نهایی جهت تولید در اختیار صنعتگران بخش غذا قرار گرفت.  

در نگاهی کوتاه به تاریخچه تولید این فرآورده‌ها مشاهده می‌گردد که در اواسط دهه 1960 میلادی گروهی از نوشیدنی‌ها به بازار مصرف ایالات متحده عرضه شد که برای مصرف قبل، حین و پس از ورزش طراحی شده بودند.

البته هنوز تحقیقات در مورد این ترکیبات ادامه دارد و هنوز فرمول و اجزای ترکیبی ثابتی برای این محصولات قابل تصور نیست و شرکت‌های مختلف آنها را با ترکیبات و اجزای متغیر به بازار مصرف عرضه می‌كنند. البته اغلب این فرآورده‌ها دارای کربوهیدرات به شکل  مونو و دی ساکارید و در برخی موارد مالتودکسترین به میزان کمتر از ده درصد می‌باشند (در مقایسه با نوشیدنی‌های گازدار که حدود 13-10 درصد و آب میوه‌ها که حدود 16-11 درصد کربوهیدرات دارند).

علاوه بر کربوهیدرات، دارای برخی الکترولیت‌ها به ویژه سدیم، پتاسیم، کلر و فسفر بوده و در اغلب موارد با طعم  میوه‌ای به بازار مصرف عرضه می‌شوند. 

موفقیت تجاری یک محصول بستگی به اثربخشی محصول، طعم آن، فرایندهای تولید، بسته‌بندی مناسب، توزیع و قیمت آن دارد.

بر این اساس فرآوری و تولید یک محصول باید به گونه‌ای باشد که 

1) فرمولاسیون آن تامین‌کننده نیازهای تغذیه‌ای فرد بوده و کارایی مورد انتظار را داشته باشد. 

2) طعم آن برای ورزشکار مطلوب بوده و موجب مصرف اختیاری فرآورده شود. 

3) در برابر نور و حرارت مقاوم باشد. 

4) برای ورزشکاری که قصد دارد آن فرآورده را در حین ورزش مصرف كند، بسته‌بندی مناسبی داشته باشد. 

فرمولاسیون نوشیدنی ورزشی 

فرمولاسیون یک فرآورده، مهم‌ترین نقش را در کارایی آن دارد. فرمولاسیون و فرایند تولید یک نوشیدنی ورزشی باید دارای خصوصیات زیر باشد: 

- ورزشکار را به نوشیدن اختیاری فرآورده ترغیب كند. 

- سریع جذب شود. 

- دارای ترکیباتی به منظور افزایش توان ورزشی و بهبود عملکرد ورزشکار باشد. 

- پاسخ‌های فیزیولوژیک به ورزش و فعالیت بدنی را تنظیم نماید. 

- رهیدراسیون (بازسازی ذخایر آب) را تسریع كند.   

برای دستیابی به هر یک از این اهداف باید نكاتی را در فرآیند تولید و ترکیبات نوشیدنی ورزشی در نظر گرفت

1.  نوشیدنی ورزشی باید ورزشکار را به نوشیدن اختیاری فرآورده ترغیب كند. 

بدیهی است طعم و خصوصیات ارگانولپتیکی نوشیدنی ورزشی تاثیر مهمی در مصرف اختیاری آن دارد. شیرینی، ترشی، رایحه، حسی كه در دهان ایجاد می‌كند و طعم باقیمانده در دهان پس از نوشیدن مهم است.  

حتی تولید نوشیدنی ورزشی باید با هدف ترغیب مصرف آن متناسب باشد؛ به عنوان مثال، استفاده از پاستوریزاسیون محلول‌های کربوهیدراتی – الکترولیتی برای پرهیز از مصرف نگهدارنده‌های شیمیایی که می‌توانند در سوزش گلوی مصرف کننده و پرهیز از مصرف اختیاری آن موثر باشند.

این فرایند حرارتی نیازمند درجه حرارت بالاست (حدود 80 درجه سانتی گراد) تا حداقل تاثیر را بر رنگ و طعم فرآورده داشته باشد. 

ابعاد بسته‌بندی نیز در پذیرش و مصرف نوشیدنی موثر است. البته نباید از نظر دور داشت که نوع تقاضای مصرف‌کنندگان، سیستم توزیع، محدودیت‌های طراحی و هزینه‌ها در انتخاب نوع بسته بندی موثرند. بررسی‌ها نشان می‌دهد مصرف‌کنندگان، ظروف بسته‌بندی پلاستیکی را ترجیح می‌دهند که این خود محدودیت‌هایی نظیر اختلال در فرایند حرارتی، نگهداری، توزیع و همین طور بازیافت قوطی‌های خالی ایجاد می‌كند. 

دمای نوشیدنی، طعم و رنگ آن از مهم‌ترین عوامل موثر در انتخاب نوشیدنی ورزشی و مصرف آن با میل و رغبت است. از مهم‌ترین مشکلات موجود برای تهیه نوشیدنی خانگی عدم آشنایی و بکارگیری طعم دهنده‌هاست...

برای خواندن بخش دوم - نوشیدنی ورزشی - اینجا کلیک کنید.