نوروپپتید Y نقش كلیدی در كنترل اشتها دارد. از طرف دیگر لپتین ترشح هورمون محرك ملانوسیتα و هورمون آزاد كننده كورتیكوتروپین را افزایش میدهد و این مواد باعث به وجود آمدن حس سیری می‌شوند. لپتین شاخصی است كه می‌تواند تعادل انرژی در بدن افراد را نشان دهد.
به این صورت كه وقتی انرژی دریافتی بیش از انرژی مصرفی باشد، غلظت لپتین سرم افزایش یافته و باعث كاهش اشتها می‌شود. این سیستم به گرسنگی حساس است و افرادی كه رژیم‌های خیلی كم كالری می‌گیرند، سطح لپتین سرمشان پایین می‌آید و باعث تحریك طولانی مدت اشتها و پر شدن مجدد ذخایر بدن می‌شود.
حال این سوال پیش می‌آید كه چرا لپتین كه در بدن افراد چاق غلظت بسیار بالایی دارد، سبب كاهش اشتها و كاهش وزن در این افراد نمی‌شود؟
لپتین به طور كلی مقاومت به انسولین را بهبود می‌بخشد. ولی از آنجایی كه در بدن افراد چاق غلظت لپتین سرم افزایش می‌یابد و با از بین رفتن تعادل آن در بدن حالت مقاومت به لپتین به وجود می‌آید، لپتین دیگر نمی‌تواند حساسیت به انسولین را افزایش دهد و به همین دلیل در بدن افراد چاق به مرور زمان، مقاومت به انسولین نیز به وجود می‌آید و چاقی، افراد را مستعد ابتلا به دیابت می‌كند.
لپتین در هموستاز گلوكز در بدن نیز نقش دارد. لپتین برداشت گلوكز توسط سلول‌های عضله را تحریك می‌كند و اكسیداسیون چربی را در بافت چربی و عضلات اسكلتی افزایش میدهد. كاهش تری گلیسیرید ذخیره شده در بافت‌ها و عضلات، باعث افزایش حساسیت به انسولین می‌شود.
لپتین بر روی كبد هم اثر می‌گذارد و با كاهش گلوكونئوژنز و گلیكوژنولیز، تولید گلوكز كبدی را كاهش داده و با تحریك آنزیم گلیكوژن سنتاز، ذخیره گلیكوژن را در كبد افزایش داده و از این طریق غلظت قند خون را تنظیم می‌كند. لپتین بر ترشح انسولین از پانكراس نیز موثر بوده و باعث تنظیم ترشح انسولین می‌گردد.
آدیپونكتین و مقاومت به انسولین
آدیپونكتین در كنار انسولین و لپتین بر متابولیسم چربی بدن و سوخت و ساز مواد غذایی موثر می‌باشد.
انسولین همراه با لپتین در كنترل هورمون‌ها و وضعیت تغذیه‌ای موثر بوده، ولی این دو رابطه معكوسی با میزان آدیپونكتین سرمی‌دارند. آدیپونكتین برخلاف انسولین و لپتین، به دیواره آسیب دیده عروق چسبیده و مانع از تبدیل ماكروفاژها به سلول‌های التهابی كفدار می‌شود و از طرف دیگر از انسداد عروق در بیماری‌های قلبی- عروقی جلوگیری می‌كند.
میزان آدیپونكتین سرمی در افراد بزرگسال مبتلا به چاقی و دیابت ملیتوس نوع دو كاهش می‌یابد. مقدار این هورمون رابطه معكوسی با انسولین سرمی دارد، به طوری كه با افزایش مقدار آدیپونكتین، خطر دیابت ملیتوس نوع دو كاهش یافته و عوامل موثر بر سندروم متابولیك نیز كاسته می‌شود. در چنین شرایطی، مقدار سرمی انسولین و لپتین كاهش می‌یابد.
نسبت لپتین به آدیپونكتین: شاخص جدید مقاومت به انسولین
در بدن افراد چاق، غلظت لپتین خون افزایش و غلظت آدیپونكتین كاهش می‌یابد. در نتیجه نسبت آن‌ها در مقایسه با افراد با وزن نرمال افزایش می‌یابد.
مطالعات نشان داده‌اند كه این نسبت، ماركر مناسبی برای تشخیص مقاومت به انسولین در افراد مبتلا به دیابت، آترواسكلروز و سندرم متابولیك می‌باشد و شاخص حساس‌تر و قابل اعتمادتری نسبت به شاخص HOMA در شرایط عدم تحمل گلوكز است.
نتیجه‌گیری
نسبت لپتین به آدیپونكتین می‌تواند ارتباط بین چاقی و بروز مقاومت به انسولین را به خوبی نشان دهد و به انتخاب داروی موثر در درمان دیابت نیز كمك كند.
برای خواندن بخش اول- شاخص جدید مقاومت به انسولین- اینجا کلیک کنید.
