زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر احمد عظیم‌زاده آرانی

رتینوپاتی دیابتی در نتیجه تغییرات عروقی در جریان خون شبكیه ایجاد می‌گردد كه در مراحل اولیه انسداد عروقی و اتساع رگ‌ها وجود دارد نخستین علامت رتینوپاتی دیابتی تشكیل میكروآنوریسم می‌باشد كه با افتالموسكوپی قابل تشخیص است. در صورت عدم تشخیص و درمان صحیح‌، رتینوپاتی دیابتی پیشرفت كرده و می‌تواند باعث نابینایی در چشم گردد.

كنترل صحیح دیابت و عوامل زمینه‌ای و درمان مناسب و به موقع رتینوپاتی دیابتی می‌تواند خطر نابینایی را تا 90 درصد كاهش دهد. با توجه به شیوع بالاتر دیابت غیروابسته به انسولین در جامعه، اكثر موارد رتینوپاتی پیشرفته ناشی از دیابت در جامعه به دلیل دیابت تیپ II می‌باشد.

عوامل خطرساز متعددی در پیشرفت رتینوپاتی دیابتی نقش دارند كه عبارتند از: عدم كنترل قندخون، سن بالا، مصرف الكل، فشارخون، سیگار كشیدن، حاملگی، مدت زمان بیماری، وابستگی به انسولین، كم خونی، بیماری كلیوی همزمان، چربی بالای خون

تظاهرات بالینی رتینوپاتی دیابتی

رتینوپاتی دیابتی را می‌توان به دو دسته كلی تقسیم‌بندی كرد: الف) رتینوپاتی غیرپرولیفراتیو: در این گروه بیماران دچار میكروآنوریسم همراه خونریزی، ادم ماكولا نیز در این مرحله می‌تواند رخ دهد. ب) رتینوپاتی پرولیفراتیو: در این گروه به علت ایسكمی شبكیه و تشكیل عروق نارسایی جدید، دچار خونریزی در محیط زجاجیه و عوارض پیشرفته متعاقب آن تا حد جداشدگی شبكیه می‌گردند.

ارزیابی رتینوپاتی دیابتی

مهم‌ترین قدم در تشخیص رتینوپاتی دیابتی، معاینه فوندوسكوپی بیماران دیابتی است كه بایستی این معاینه در بیماران تیپ II دیابتی، به محض تشخیص دیابت صورت گیرد و در صورت عدم وجود رتینوپاتی دیابتی هر سال یك بار تكرار گردد. لازم به ذكر است با توجه به پیشرفت سریع‌تر رتینوپاتی دیابتی در دوران حاملگی، بررسی رتینوپاتی دیابتی قبل از حاملگی و هر 3 ماه یك بار بایستی تكرار گردد.

با توجه به مدت زمان لازم جهت ایجاد رتینوپاتی دیابتی در تیپ I، معاینات فوندوسكوپی بایستی 3-5 سال بعد از تشخیص دیابت آغاز گردیده و در صورت عدم وجود رتینوپاتی دیابتی، هر سال یك بار تكرار گردد.

از تست‌های مهم تشخیصی جهت بررسی رتینوپاتی دیابتی می‌توان به آنژیوگرافی با فلورسین از عروق شبكیه اشاره كرد كه این آزمایش می‌تواند در تعیین وسعت ناحیه ایسكمی و برنامه درمانی جهت ادم ماكولا مفید باشد؛ همچنین در تشخیص عروق جدید ایجاد شده نیز كمك‌كننده است.

درمان

در بسیاری از موارد هدف از درمان رتینوپاتی دیابتی، جلوگیری از پیشرفت بیماری و حفظ وضع موجود می‌باشد. مهم‌ترین قدم درمان كنترل قندخون است. هرچند بیشتر بیماران از مزایای كنترل خوب آگاه هستند، قند خود را به خوبی كنترل نمی‌كنند زیرا كنترل اساسی قندخون نیازمند كوشش جدی بیمار و پزشك معالج است.

اقدامات شایع جهت كنترل قندخون عبارتند از

1) لیزردرمانی: هدف از انجام لیزر شبكیه كاهش ادم ماكولای شبكیه و پیشرفت عروق جدید می‌باشد. 2) جراحی ویتركتومی (جراحی زجاجیه): در مواردی كه خونریزی وسیع زجاجیه وجود داشته و جداشدگی شبكیه متعاقب آن رخ داده؛ بهترین اقدام، درمان جراحی ویتركتومی جهت حذف خونریزی زجاجیه و برداشتن كشش از روی شبكیه می‌باشد.

 3) چشم‌انداز درمانی آینده: با توجه به اینكه تشكیل عروق جدید و ادم ماكولا، به علت سطح بالای عامل رشد نو رگزایی آندوتلیومی (VEGF) در محیط زجاجیه می‌باشد، داروهای مهاركننده VEGF مثل اواستین انقلاب بزرگی در درمان رتینوپاتی دیابتی ایجاد كرده‌اند.