زهرا فرهناک؛ كارشناس ارشد تغذیه
عوارض گوارشی دیابت یا گاستروپارزی (Gastroparesis) نزدیک به 25 درصد افراد دیابتی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در گاستروپارزی یا تاخیر در تخلیه معده، عمل تخلیه محتویات معده بیش از اندازه طول می‌كشد. این اختلال گوارشی زمانی ایجاد می‌شود كه رشته‌های عصبی معده آسیب ببینند و یا كارشان به كلی متوقف شود. در افرادی که کنترل قند خون مناسبی ندارند، ایجاد گاستروپارزی محتمل است.
بیماریزایی این عارضه به خوبی شناخته نشده، اما مدارک نشان می‌دهند که علت عمده آن نوروپاتی دستگاه عصبی اتونوم است. در واقع دیابت می‌تواند به رشته‌های عصبی معده و روده صدمه برساند، مشروط بر آنكه قند خون برای یك دوره طولانی بالا باشد.
افزایش قندخون سبب ایجاد تغییرات شیمیایی در عصب و صدماتی در عروق تغذیه‌كننده اعصاب می‌شود. اختلال گوارشی دیگر ایجاد شده، در حركت روده‌های كوچك و بزرگ است كه منجر به بروز یبوست یا اسهال می‌شود.
اسهال دیابتی
در بیمار دیابتی كندی حركت روده باعث رشد بیش از حد باكتری‌های روده می‌شود. تجمع باكتری‌ها در روده به بروز اسهال می‌انجامد. در صورت اثبات این حالت توسط پزشك ممكن است به بیمار آنتی بیوتیك یا داروهای دیگر تجویز شود. در این مدت كنترل دقیق قندخون بیمار اهمیت زیادی دارد.
یبوست دیابتی
ممكن است فرد دیابتی دچار یبوست شود كه با مصرف غذاهای حاوی فیبر مثل میوه و سبزی و نوشیدن مایعات كافی تا حدی بهبود می‌یابد. در مواردی که یبوست به مدت طولانی ادامه یابد، ممكن است پزشك داروهایی را به بیمار تجویز كند.
علایم و نشانه‌های تاخیر در تخلیه معده
سوزش سردل
تهوع
استفراغ غذاهای هضم نشده
احساس پری شكم و سیری زودرس
كاهش وزن
نفخ شكم
نوسان در میزان قند خون
از دست دادن اشتها
برگشت غذا از معده به مری
این نشانه‌ها ممكن است به صورت شدید یا متوسط (بسته به فرد) تفاوت كند.
عوارض ناشی از تاخیر در تخلیه معده
اگر غذا به مدت طولانی در معده بماند، می‌تواند مشكلاتی مانند رشد بیش از اندازه باكتری‌ها در اثر تخمیر غذاها را ایجاد كند. همچنین ممكن است غذاها به صورت توده‌ای سخت درآیند كه این خود می تواند سبب تهوع، استفراغ و انسداد در داخل معده شود. اگر این توده های سخت غذایی در مسیر عبور غذا از معده به روده انسدادی ایجاد كنند، می‌تواند خطرناك باشد.
این اختلال گوارشی می‌تواند كنترل قند خون را با مشكل مواجه سازد. غذایی كه سرانجام با تاخیر زیاد از معده وارد روده كوچك می‌شود و جذب می‌گردد، سبب می‌شود سطح قند خون افزایش یابد و یا در بیماران تحت درمان با انسولین باعث افت قند خون شود. با وجود این نوع اختلال گوارشی نمی‌توان به درستی پیش بینی كرد كه چه وقت معده از غذا خالی می‌شود و همین امر موجب می‌گردد كه سطح قند خون نوسان پیدا كند و كنترل آن مشكل شود.
تشخیص تاخیر در تخلیه معده با یك یا چند آزمون زیر انجام می‌گیرد
عكس باریم
اسكن تخلیه معده با رادیوایزوتوپ
آندوسكوپی قسمت فوقانی
اولتراسوند (سونوگرافی)
درمان
هدف عمده درمان اولیه برای اختلال گوارشی ناشی از دیابت آن است كه سطح قند خون به خوبی كنترل شود.
درمان، شامل انسولین، داروهای خوراكی، تغییرات زمان و نحوه غذا خوردن و احیاناً درمان‌های دیگر است.
انسولین برای كنترل قند خون
اگر شما تاخیر در تخلیه معده دارید، سرعت جذب غذا كمتر می‌شود، بنابراین زمان جذب آن را نمی‌توان پیش‌بینی كرد. به منظور كنترل قند خون ممكن است نیاز باشد:
زمان تزریق و یا مقدار انسولین را طبق نظر پزشك تغییر دهید.
مكرراً سطح قند خون را بعد از خوردن غذا اندازه‌گیری كنید و به پزشك معالج خود اطلاع دهید...
برای خواندن بخش دوم -دیابت با دستگاه گوارش چه می كند؟- اینجا کلیک کنید.
