زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مریم سالک زمانی؛ كارشناس ارشدتغذیه

لا كتوز یا همان قند شیر در بسیاری از افراد و گروههای سنی مختلف ایجاد عدم تحمل كرده و تحمل آن برای شخص مشكل است . قند لا كتوز در بدن توسط آنزیم لاكتاز هضم می گردد. بنابراین بیمارانی كه كمبود لا كتاز دارند در هضم این قند دچار مشكل شد ه و به عوارضی همچون نفخ، تجمع گاز، كرامپ، دل درد و اسهال مبتلا  می‌گردند.

البته عوارض حاصله با توجه به میزان ترشح آنزیم در افراد تا حد زیادی متفاوت است. آمارها نشان می دهد كه ۷۰ درصد سیاهپوستان، آسیایی ها و افراد آمریكای جنوبی به كمبود این آنزیم دچارند. میزان ترشح آنزیم بعد از پایان دوران شیرخوارگی كاهش می یابد و عقیده برآن است كه در افرادی كه بعد از این دوران شیر كمتری مصرف كنند یا اصلا آن را   از برنامه غذایی خود حذف كنند، به تدریج كمتر و یا حتی قطع می گردد.

البته مدركی دال بر این تئوری وجود نداشته و ممكن است تنها یک جهش ژنتیكی باشد. درصد كمی از افراد در بزرگسالی حتی با ادامه مصرف شیر نیز به كمبود لا كتاز مبتلا  می شوند. با این حال حتی این گروه نیز می توانند اغلب مصرف مقدار كمی شیر را با تداوم مصرف آن تحمل نمایند.

در بسیاری از بیماری های دیگر مانند سلیاک، كولیت و غیره، عدم تحمل لا كتوز به صورت جانبی در كنار بیماری اصلی بروز می كند. 

رژیم غذایی 
در مورد رژیم غذایی افراد مبتلا  به عدم تحمل لا كتوز، تا حد ممكن باید از بروز علا یم روده ای جلوگیری به عمل آمد ه و در ضمن تمامی مواد غذایی مورد نیاز نیز تامین گردد . افراد مبتلا  به كمبود لا كتاز نیازی به حذف كامل لا كتوز ندارند. در این بیماران بسته به تحمل باید در مصرف شیر و محصولا ت لبنی محدودیت ایجاد گردد و نه ممنوعیت.

لازم است با مطالعه دقیق برچسب مواد غذایی آماده، از میزان شیر و فراورده های لبنی و نهایتا لا كتوز موجود در آن ها اطلاع حاصل گردد تا میزان مناسب برای شخص تعیین شود. مقادیر كم پنیر و كره معمولا  قابل تحمل است و كلا  محصولا ت لبنی نیمه جامد و جامد مانند پنیرهای كهنه به علت تخلیه تدریجی از معده بهتر تحمل می شود.

پذیرش ماست هم به علت اسید لاكتیک و نهایتا رشد باكتری های روده ای آسان تر است. اما شاید در برخی دیگر از افراد حتی لا زم باشد از مصرف شیر و خامه در پخت غذا نیز اجتناب گردد. برای اطمینان بیشتر باید به مقدار شیر موجود در پودینگ های آماده كیک ها و بیسكوئیت ها و شیرینی های خامه دار و انواع شكلا ت، قهوه های آماده و نوشیدنی های حاوی لا كتوز مانند آبمیوه های بر پایه لبنی، برخی از آب نبات ها و سس سویا توجه نمایند و در مقابل شیرهای سویا و خامه غیر لبنی را جایگزین كنند. باید دقت كرد كه برخی داروها نیز حاوی لا كتوز هستند.

بیماران با تحمل بیشتر
در این بیماران گاهی ۲۵—۱۰ گرم لا كتوز در روز نیز قابل تحمل است كه می تواند شامل ۲—۱ لیوان شیر، ماست یا بستنی باشد. شیر همراه با غذا و در مقادیر كم در طول روز، می تواند میزان دریافت را افزایش دهد . برخی از بیماران شیرهای جوشیده و گرم را بهتر تحمل می كنند، هر چند كه جوشاندن شیر تاثیری در مقدار لا كتوز آن ندارد . در مورد كره، دوغ یا ماست هم این افرادمعمولا  مشكلی ندارند.در صورتی كه شیر به همراه مواد غذایی دیگرمانند غلا ت صبحانه استفاده شود، تاخیر در زمان تخلیه معده، تحمل را بهبود می بخشد.

نسبت لا كتوز در فرآورده های لبنی
نسبت لا كتوز موجود در مواد لبنی به این ترتیب است كه بیشترین مقدار در شیرهای غلیظ شده و شیرین شده و پس از آن شیر خشک های بدون چربی است. بعد از آن به ترتیب شیرهای معمولی و شیركاكائو، بستنی، ماست كم چرب، شیر بز، پنیر كم چربی، پنیر روستایی و بعد پنیرهای چدار، پارمزان، گودا و خامه ای و در نهایت انواع خامه می باشد. میزان لا كتوز در كره تقریبا ناچیز است.

جایگزین های شیر
خوشبختانه امروزه در كشور ما شیرهای كم لا كتوز تولید و در دسترس همگان قرار گرفته است. اما باید توجه داشت كه این شیرها برای افراد عادی یا افراد با عدم تحمل در سطح بسیار كم كه عموما ناشی از عوارض ثانویه بیماری های دیگر است، همیشه مناسب نمی باشد. همچنین باید توجه داشت كه این شیرها برای افراد مبتلا  به آب مروارید نیز مناسب نمی باشد.

فرآورده هایی نظیر كافی میكس و... ممكن است در رژیم های محدود از لا كتوز مفید بوده و به كار آید. این فرآورده های مكمل لبنی بدون شیر و بدون لا كتوز و بدون كلسترول هستند كه می توانند به عنوان جانشین مورد استفاده قرار گیرد. از آنجایی كه با حذف شیر و فرآورده های لبنی ممكن است بدن دچار كمبود مواد مغذی خصوصا كلسیم گردد انجام مشاوره تغذیه در این موارد ضروری خواهد بود.

توصیه های پزشكی
معمولا  به دلیل همین كمبودها پزشک به این افراد مصرف مكمل كلسیم را توصیه می كند. در ضمن ممكن است از لا كت اید (حخچ- ژحچپ) كمک بگیرند كه بسته های حاوی آنزیم لا كتاز است. هر بسته برای ۹۶۰ سی سی شیر كافی بوده و با حل كردن در شیر پس از مدتی، لا كتوز به قند ساده تبدیل می گردد.