مردم با توجه به توصیه‌های طب سنتی می‌توانند با شروع فصل بهار، بدن خود به ویژه کبد را که در فصل پاییز و زمستان سموم زیادی در آن تجمع یافته، پاک کنند.
با شروع فصل بهار و بیدار شدن طبیعت از خواب طولانی زمستانی، تمام هستی از گیاهان گرفته تا تمام موجودات، متحول می‌شوند.
حال سئوال اینجاست که در میان این تغییر و تحولات طبیعت، آیا روح و جسم انسان مستثنی است و بدن انسان با شروع فصل بهار دچار تغییرات نمی‌شود؟ البته پاسخ این پرسش در طب سنتی ما به خوبی داده شده و به موضوع بهار و تدابیر لازم در آن اشاراتی شده است.
حتی در رساله ذهبیه امام رضا (ع) که یک رساله کاملاً بهداشتی و درمانی است، به این موضوع اشاره شده است.
حال برای اینکه بدانیم این تدابیر چیست و چه کارهایی را باید انجام دهیم، با «تولی صفری»، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان همدان، نویسنده کتاب در زمینه طب قدیم و محقق و مدرس کتاب قانون بوعلی‌سینا به گفت‌وگو نشستیم:
چرا در طب‌سنتی به موضوع تدابیر بهار با تغییر فصل از زمستان به بهار بسیار تأکید شده است؟
فصل زمستان مزاج سرد و تر دارد و در این فصل گرمای طبیعی بدن به سمت داخل کشیده شده و اخلاط بدن دچار تجمع می‌شوند؛ حرکت نیز در این فصل کم است.
خاصیت جلبی فصل بهار گرم و تر است؛ مزاج جلبی انسان‌ها در بدو خلقت نیز گرم و تر بوده، پس هم‌سنخ بهار است؛ از این رو تمام اخلاط بدن به خصوص خلط خون در بهار به طغیان و هیجان درآمده و بیماری‌های ناشی از خصوصیت گرم و تر، در این فصل بروز می‌کنند، به همین دلیل تدابیر بهاره در طب سنتی دارای اهمیت است.
این تدابیر چیست؟
اولین و مهمترین تدبیر تنقیه و پاکسازی بدن از سموم و اخلاط بد از کبد، معده، روده، دستگاه گوارش و ... به روش‌های مختلف است.
یکی از مهمترین این روش‌ها انواع استفراغات مانند قی کردن، اسهال با مصرف داروهای مسهل، صد کردن و حجامت است.
یکی از کارهای مهمی که در طب سنتی سفارش شده، «قی کردن» است که حکمای قدیم به مردم داروهایی مانند گلاب و آب و نمک، تخم شوید و سکنجبین و آب گرم می‌دادند تا قی کنند و اخلاط بلغم و لزج را از معده خود خارج کنند، زیرا با این کار معده و دستگاه گوارش پاکسازی می‌شد.
تدبیر دیگر «فصد کردن و حجامت» است؛ فصد کردن یا همان خون‌گیری از رگ‌های خاص برای کسانی که طغیان و غلظت خون دارند بسیار مفید بوده و باید زیر نظر متخصص طب سنتی و یا پزشک طب سنتی انجام گیرد.
در مورد حجامت بیشتر توضیح دهید که در فصل بهار بسیار رایج می‌شود.
خون در فصل بهار به سطح بدن آمده و به اصطلاح طغیان می‌کند، همچنین حساسیت‌های فصلی و جوش‌ها، دمل‌ها و بثورات جلدی در این فصل رواج پیدا می‌کند که بهترین راه مقابله و همچنین پیشگیری، حجامت از قسمت‌های مختلف بدن به طور خاص با تشخیص متخصص برای افراد دارای بیماری‌های خاص و حجامت عام برای اکثر مردم، آن هم با نظر متخصص است.
البته موضوع حجامت و تاریخ آن در اسلام و طب ایران بسیار گسترده بوده که باید در مورد آن مفصل صحبت کرد.
حجامت خاص ایران نیست بلکه اکنون در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا چون کانادا در حال انجام بوده و کلینیک‌های مجهزی را برای این کار اختصاص داده‌اند.
آیا در این فصل ممنوعیت غذایی وجود دارد؟
در این فصل باید از خوردن و آشامیدن غذا و نوشیدنی‌هایی با طبع گرم و تر و گرم و خشک پرهیز شود و یا کم استفاده شود؛ مانند انواع گوشت‌ها و غذاهای غلیظ که مردم در زمستان و پاییز مصرف می‌کرده‌اند.
باید بیشتر غذاهایی مانند سالادها و سبزی‌ها و... مورد استفاده قرار گیرد؛ همچنین در این فصل بهتر است انواع آش‌ها مانند آش غوره، سماق، آش‌ترش، آش زرشک، سکنجبین و کاهو، آب زرشک، انجیر، عناب و ... استفاده شود که این گروه مواد غذایی نقش پاکسازی خون و کاهش غلظت خون را بر عهده دارند.
در طب سنتی، تأکید شده که از خوردن گرمی‌جات، شیرینی‌جات و مواد چرب در فصل بهار و تابستان پرهیز شود و غذاهای لطیف و سبک و نوشیدنی‌هایی مانند شربت آبلیمو، انواع سکنجبین‌ها، شربت آلبالو و خاکشیر با آب گرم و انواع آلو مورد مصرف قرار گیرد.
تدابیر دیگر برای پاکسازی بدن در این فصل چیست؟
در این فصل از ورزش‌های تند و سریع و حمام کردن مکرر پرهیز شود، از آنجا که این فصل با شیوع آلرژی و حساسیت برای بعضی افراد همراه است، این افراد روغن گل بنفشه را در بینی خود چکانده و آب و نمک را روزی چند بار استنشاق کنند تا مانع از تجمع خلط شود، همچنین در این فصل به پیاده‌روی بسیار توصیه شده است.
در فصل بهار باید از پرخوری آن هم در ارتباط با غذاهای غلیظ و چرب و شیرین پرهیز شود، پرخوابی نیز به شدت نهی شده است.
مردم باید با شروع فصل بهار به فکر پاکسازی بدن خصوصاً کبد خود که در دو فصل پاییز و زمستان سموم زیادی در آن جمع شده، بپردازند تا سلامتی را برای جسم و متعاقباً روح خود به ارمغان بیاورند.
اگر مردم همدان به خاطر وجود بوعلی سینا در این شهر طب کهن و سنتی ایران را که آمیخته با فرامین الهی و سخنان ائمه (ع) است، با تمام وجود پذیرا باشند و آن را گنجینه‌ای با ارزش بدانند، دیگر شاهد این همه بیماری با هزینه‌های درمان بالا نخواهیم بود.
البته این طب به دلایل مختلف سال‌های طولانی مغفول مانده بود اما به لطف خدا در چند سال اخیر اقدامات خوبی در بازشناساندن این طب شده است، هرچند تا رسیدن به مقصد، راه طولانی در پیش داریم.
با کمی تدبیر در طب ایرانی- اسلامی به خوبی درمی‌یابیم که این نوع طب برای لحظه لحظه زندگی انسان از خوردن، خوابیدن، تنفس، پوشیدن و... برنامه و طرح دارد.
طب سنتی در ابتدا تأکید بسیاری به پیشگیری دارد و بعد به درمان‌ها می‌پردازد، با انجام نکات ساده و کلیدی می‌توان از ابتلا به بیماری‌های مختلف در امان ماند و یا حداقل از شدت آن‌ها کاست.
تغذیه، کمیت و کیفیت خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها جایگاه خاص و ویژه‌ای در طب سنتی دارد، این موضوع نقش مهم مادران را در تهیه این مواد نشان می‌دهد که با به کار بردن چند تدبیر کلیدی و تهیه غذاهایی ساده چون انواع آش‌ها و سکنجبین‌ها که در گذشته نیز مرسوم بوده، می‌توان از بروز بیماری‌ها در بین اعضای خانواده، جلوگیری کرد.
بیشتر بخوانید:
طب سنتی در بهار
تدابیر طب سنتی برای نوروز
