دكتر الهام امیرآذر؛ عضو تحریریه دنیای سلامت
همه ما می‌دانیم كه در طب كلاسیك قلب عضوی است كه در سمت چپ قفسه سینه قرار گرفته و كارش این است كه خون سیاهرگی را دریافت و خون سرخرگی را پمپاژ کند.
پمپاژ قلب در واقع به تمامی بدن خون می‌رساند و ضربان آن موجب ادامه حیات آدمی است.
می‌خواهیم از منظر طب چینی به این ارگان بسیار مهم نظری بیندازیم. در طب چینی هر ارگان مثل قلب، كلیه، كبد، طحال و... دارای محلی است كه اصطلاحاً به آن باز می‌شود.
شاید تعجب كنید، ولی كبد به چشم باز می‌شود (در بیماری هپاتیت چشم‌ها زرد می‌شوند) و كلیه به گوش (برای نوزادانی كه دچار عدم تقارن و یا اختلالی در گوش خارجی باشند، پزشكان فوراً سونوی كلیه هم درخواست می‌كنند) بنابراین در اینجا می‌توان تلاقی بین طب چینی و كلاسیك را پیدا كرد!
قلب به زبان باز می‌شود نوك زبان نشان‌دهنده كاركرد قلب است.
اگر نوك زبان قرمز باشد، یا اگر دانه‌های قرمز روی نوك زبان باشد و یا حتی اگر نوك زبان دوشاخه شده یا دچار تورم باشد، همگی نمایانگر افزایش آتش در كانال قلب می‌باشد.
این افراد دچار بی‌خوابی یا اختلال در خواب، تپش قلب، اضطراب، گاهی درد قفسه سینه و حتی حساس و زودرنج می‌شوند.
كانال قلب در واقع مسؤول كنترل شكل، رنگ و ظاهر زبان و همچنین حس حشایی است و همان‌طور كه گفته شد، بیشتر در نوك زبان دیده می‌شود.
اگر كانال قلب خوب كار كند، در واقع رنگ زبان قرمز كمرنگ (به رنگ گوشت تازه) بوده و حس چشایی درست كار میكند.
اخیراً یكی از بیماران اظهار می‌كرد كه پس از یك استرس و شوك عصبی دچار اختلال در حس چشایی شده بود و با توجه به مطالب اخیر دلیل این امر مشخص می‌شود.
اگر گرما در قلب بالا باشد، ممكن است علائم دیگری نیز در زبان دیده شود؛ مانند: خشكی زبان، تغییر رنگ زبان به قرمز تیره و نیز آفت و زخم‌های دردناك روی زبان. اگر كانال قلب دچار كم‌خونی و یا ضعف باشد، زبان كمرنگ و لاغر است.
كانال قلب خون را كنترل میكند
این عمل از طریق: 1- اینكه تبدیل انرژی غذا به خون در قلب انجام می‌شود 2- قلب مسؤول جریان خون بدن است (مثل طب كلاسیك).
پس وقتی كانال قلب ضعیف شود، جریان خون به خوبی صورت نمی‌گیرد و فرد ممكن است دچار سرما در دست‌ها شود.
قلب رگ‌های خونی را كنترل میكند
به همین دلیل اگر قلب خوب كار كند، نبض پر و منظم است و برعكس اگر خوب كار نكند، نبض توخالی و نامنظم می‌شود.
كانال قلب در چهره فرد تظاهر میكند
اگر چهره فرد درخشان و گلگون باشد، نمایانگر این است كه قلب خوب كار میكند؛ ولی اگر قلب كمبود خون داشته باشد، چهره رنگ‌پریده و سفیدرنگ به نظر می‌آید.
اگر خون دچار ركود باشد، رنگ چهره آبی مایل به بنفش می‌شود.
اگر گرمای قلب خیلی زیاد باشد، چهره فرد بیش از حد برافروخته و قرمز است.
قلب از نظر طب سوزنی خانه ذهن است
پنج عملكرد ذهنی به قلب مربوط می‌شود؛ از جمله عواطف و احساسات، آگاهی، حافظه، تفكر و خواب.
اگر كانال قلب خوب كار كند، فرد فعالیت ذهنی مناسب، احساسات متعادل، آگاهی شفاف و حافظه و خواب خوبی خواهد داشت.
و برعكس اگر خوب كار نكند (مثلاً گرمای زیاد یا كمبود خون داشته باشد) مشكلاتی مثل: افسردگی، كمبود حافظه، تفكر نامناسب.
قلب وظیفه كنترل تعریق را به عهده دارد
اگر كانال قلب ضعیف باشد، فرد اغلب دچار تعریق خودبه‌خودی می‌شود و در بعضی مواقع از تعریق شبانه رنج می‌برد.
رؤیا و خواب دیدن نیز به كانال قلب مرتبط است
اگر كانال قلب خون كافی داشته باشد، فرد به راحتی خوابش می‌برد و خواب خوبی دارد؛ ولی اگر قلب ضعیف باشد، نه تنها اختلال در خواب ایجاد می‌شود، بلكه فرد خواب‌های آشفته و كابوس خواهد داشت. می‌توان گفت تمام رؤیاها به خوبی از كانال قلب منشأ می‌گیرد.
همچنین كانال قلب روی صحبت كردن اثر دارد و افرادی كه آتش قلب آنها بالاست، بسیار حرف می‌زنند.
این مختصری بود از عملكرد و فانكشن قلب در بدن از دیدگاه طب چینی.
لازم به ذكر است كه آنچه در اینجا به عنوان قلب و كانال قلب از آن یاد شد، در واقع ممكن است با قلبی كه در طب كلاسیك مد نظر است، دقیقاً منطبق نباشد.
انجام آزمایشات لازم
متخصص قلب كودك نیز باید معاینه دقیقی از نظر بالینی داشته باشد تا بتواند آزمایش‌های بعدی را برنامه‌ریزی و از كارهای اضافی برای بیمار پرهیز كند.
قبل از معاینه بالینی باید درباره نحوه بارداری و بیماری‌های مادر در آن دوران و داروهایی كه احیاناً مصرف كرده است، همچنین از نحوه زایمان و حوادث احتمالی زایمان سؤالاتی پرسیده شود.
اطلاع از اینكه آیا نوزاد در موقع تولد كمبود اكسیژن داشته یا پس از تولد خون وریدی قلبی بسته شده یا خیر، ضروری به نظر می‌رسد.
معمولاً سوراخ بین دو بطن سه‌ماه بسته و در 20 درصد افراد باز می‌ماند.
در معاینه بالینی قلب كودكان آگاهی از اینکه شیرخوار هنگام شیر خوردن خسته می‌شود، تعریق اضافی دارد، آیا مرتباً دچار عفونت‌های تنفسی می‌شود و اگر بزرگ‌تر است، اشتهای او چطور است و میزان خستگی او در موقع ورزش چقدر است، لازم و ضروری است.
در معاینه بالینی ابتدا به رنگ كودك باید توجه نمود. سیانوز یا كبودی رنگ علامت بسیار مهمی است که باید آن را شناخت و روی لب‌ها و ناخن‌ها جست‌و‌جو كرد.
ممكن است نوزادی در روزهای اول تولد هنگام گریه كبودی مختصری داشته باشد كه مربوط به باز بودن سوراخ بینی به طور طبیعی بوده و پس از هفته سوم از بین می‌رود.
اندازه گیری قد، وزن و دور سر
نكته دیگر اندازه‌گیری قد، وزن و دور سر كودك است؛ چرا که بیماری‌های قلبی روی پایش رشد و روی وزن اثر می‌گذارند و کودک كمبود وزن دارد، ولی تغییری در قد و دور سر ایجاد نمی‌شود.
نكته دیگر نوع تنفس كودك است. باید به تنگی نفس كودك توجه شود. درد قفسه سینه و ناحیه قلب، همچنین لمس نبض بسیار مهم است.
در بیماری‌های قلبی گاهی ضربان قلب تند و نامنظم می‌شود. در سمع قلب توسط پزشك تغییراتی در صدای قلب به نام سوفل احساس می‌گردد.
این تغییرات صدا مربوط به دریچه‌های قلب است و از نظر شنیداری درجات مختلفی دارد. یكی از اقدامات اساسی در ارزیابی قلب كودك، رادیوگرافی سینه است كه شكل، اندازه و حفره‌های قلب را مشخص میكند.
بزرگی قلب گاهی در تشخیص عیوب قلب اهمیت دارد. نبض، عیوب مادرزادی قلب در تصویر رادیوگرافی تغییراتی را نشان می‌دهد.
نوار قلب در کودکان
الكتروكاردیوگرافی یا نوار قلب در شیرخواران نیز كاملاً با بزرگسالان متفاوت است كه توسط متخصص قلب كودك بررسی می‌شود.
اكوكاردیوگرافی جهت تشخیص قطعی و وضع دریچه‌های قلب مفید است.
آنژیوكاردیوگرافی برای بررسی عروق قلب و بالاخره MRI قلب جهت تشخیص كه تكمیل‌كننده اختلالات عضلانی و دریچه عروق قلب جهت تشخیص و درمان و جراحی قلب مشخص می‌نماید.
جراحی قلب در کودکان
امروزه جراحی قلب در بیماری‌های قلبی، به‌ویژه در كودكان با موفقیت و در زمان كوتاه‌‌تر انجام می‌شود.
پیوند قلب و همچنین سلول‌درمانی نیز به خوبی در بیماری‌های قلب انجام می‌گیرد.
امید است كودكان مبتلا به بیماری‌های قلبی زودتر تشخیص داده شوند و درمان مناسب انجام شود تا بیماری‌های مزمن قلب كودكان با عوارض كمتری همراه باشد.
