زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

بهناز عباسی‌مقدم ؛كارشناس ارشد تغذیه

توجه به اشتها در خوردن و آشامیدن و پرهیز از پرخوری

بن‌سینا در كتب خود تأكید بسیاری بر لزوم اشتها در موقع خوردن غذا كرده و بیان نموده است اگر اشتهای پیدا شده مثل اشتهای افراد مست كاذب نباشد، نباید گرسنگی را ادامه داد و تأكید زیادی بر رعایت گرمی و سردی غذاها كه براساس توان هر فرد باید باشد، نموده است. مضرترین نوع غذا خوردن آن است كه قبل از هضم غذای قبلی، غذای دیگری بر آن وارد شود. بدترین كارها، انباشتن شكم و پرخوری است، به‌ویژه اگر غذا  نامفید باشد.

اگر پرخوری بر اثر غذاهای غلیظ باشد مفاصل و كلیه به درد می‌آیند و فرد به بیماری‌های نفس تنگی، برونشیت، نقرس، سخت شدن طحال و كبد و بیماری‌های بلغمی و سودایی مبتلا می‌شود، اما اگر پرخوری بر اثر مصرف بیش از حد خوراكی‌های لطیف باشد بیماری‌های تب شدید و ورم‌های آزاردهنده روی می‌كنند. در فصل زمستان نباید غذاهای كم تغذیه‌ای مصرف شود. بلكه غذاهای مغذی‌تر لازم است، ولی در تابستان برعكس غذای سبك مناسب است. 

هرگز نباید آنقدر غذا خورد كه جایی در معده نباشد و باید قبل از سیر شدن دست از طعام كشید. این باقیمانده اشتها بعد از ساعتی خود به خود از بین می‌رود. در مسأله خوراك همیشه باید به مقداری عادت كرد. بدترین خوراك‌ها آن است كه بر معده سنگینی كند و بدترین نوشیدنی‌ها آن است كه بیش از اعتدال باشد و از معده بالا آید. اگر روزی بیش از اندازه غذا میل شود، باید فردا خود را گرسنه نگه‌داشت و در خوابگاهی معتدل خوابید، اگر خوابش نبرد باید زیاد پیاده‌روی كند، نرم راه برود، از راه رفتن باز نایستد و پی در پی برود و استراحت نكند و كمی هم نوشیدنی خالص بخورد.

شخص تندرست باید آنقدر بخورد كه احساس سنگینی نكند و شكمش به قرقر نیفتد و غذا از پایین به بالا نیاید و دلش به هم نخورد و كندذهن نشود و به بیخوابی دچار نشود. هر غذایی كه طعمش دیر احساس شود، بد و هر قدر دیر چش‌تر باشد، بدتر است. اگر بر اثر غذا نبض به درشتی بزند و نفس كوتاه بیرون آید باید دانست كه غذا از حد اعتدال بیشتر شده است، زیرا اگر معده انباشته شود نفس كوتاه و پی‌درپی می‌آید.

بر اثر بی‌نظمی تنفس، نیاز قلب به نبض بیشتر می‌شود و در نتیجه نبض درشت می‌زند و نیرو كم می‌شود. اگر گرمی بدن كسی بر اثر غذا شدت یابد نباید غذای مورد نیاز خود را یكباره فرو دهد، بلكه كم‌كم و بتدریج غذا بخورد. كسی كه نمی‌تواند غذای مورد احتیاج خود را در یك وعده هضم كند باید دفعات غذا خوردن را افزایش و مقدار غذا را كاهش دهد. غذای اشخاص سودایی مزاج باید بسیار نم‌بخش و كمتر گرمی باشد، غذای صفرایی مزاجان باید نم‌بخش و خنك‌‌‌كننده باشد. كسی كه خونش گرم مزاج است نیازمند خوراكی‌های سرد و كم‌تغذیه است. كسی كه خونش بلغمی است باید خوراكش اندك، گرم و لطیف باشد.

 آداب خوردن و آشامیدن

بهترین نوع غذای مطلوب غذایی است كه شخص از آن بسیار لذت می‌برد، زیرا لذت‌بخشی خوراك به این معنی است كه معده آن را به خوبی در برگرفته است و نیروی گیرنده آن را به خوبی پذیرفته است. غذای لذیذ در شرایطی خوب است كه اندام‌های اصلی همه سالم باشند وگرنه لذت بردن دلیل بر خوبی نمی‌شود. غذایی كه بسیار لذت‌بخش باشد اگر به مقدار زیاد تناول شود، زیان‌آور خواهد بود.

شخص فربه‌اندام نباید وقتی تازه از حمام آمده است غذا بخورد، بلكه بعد از خروج از حمام و قبل از غذا خواب سبكی بكند. نباید در هنگام صرف غذا آب زیاد بنوشد. زیرا آب بین طعام و جرم معده جدایی می‌اندازد و آن را خاموش می‌كند. بلكه بهتر است آب نخورد تا خوراك به معده وارد شود. علامت ورود طعام به معده آن است كه قسمت‌‌‌های بالای شكم سبك می‌شود. نوشیدن آب به شرطی كه وسط غذا نباشد و به اندازه‌ای كه برای خوراك مفید باشد روا است.

كسانی كه سرد مزاج‌ و تر هستند بهتر است بعد از صرف غذا تشنگی را تحمل كنند و بخوابند، ولی تشنه ماندن بعد از غذا و خوابیدن بعد از طعام برای صفرائیان خوب نیست. كسانی كه بیماری صفراوی دارند، اگر به مدت زیاد گرسنه بمانند زهره به معده راه می‌یابد و هر غذایی را كه بعداً خورده می‌شود به تباهی می‌كشاند. كسی كه معده‌اش تهی است، چنانچه غذای لطیف بخورد معده را سلامت نگه‌داشته است و اگر بلافاصله بعد از غذای لطیف، غذای غلیظ بخورد معده از آن متنفر است و آن را هضم نمی‌كند و تباه می‌شود.

مگر اینكه بین این دو غذا فاصله‌‌ای داده شود و طعام غلیظ را اندك اندك وارد معده كند. در این صورت معده به وسیله غذای لطیف بند نمی‌آید. غذای زیاد حتی اگر در معده هضم شده باشد كمتر اتفاق می‌افتد كه در رگ‌ها هم هضم شود و در آنها نارس و خام می‌ماند و در نتیجه به آنها كشیدگی می‌دهد و گاهی هم آنها را می‌تركاند و تنبلی و خمیازه برای بدن به ارمغان می‌آورد. در چنین حالتی باید شخص را با داروهای مسهل درمان كرد. كسی كه به سنین پیری رسیده است باید بداند معده‌اش همان معده دوران جوانی نیست. اگر همان اندازه میل كند خوراكش هم به مواد زاید تبدیل می‌شود.

رعایت اعتدال در مصرف هر نوع ماده غذایی

جالینوس می‌گوید: «خوراك تر برای هیچ حالتی از حالات بدن مناسب نیست. انگار كه ارزش هیچ دارد، نه ترش است نه شیرین، نه تلخ است نه تند، نه گیرنده است نه شور. زیاده‌روی در مصرف غذاهای خشك اشتها را از بین می‌برد، رنگ را زشت می‌كند و مزاج را خشك می‌كند. خوردن چربی زیاد، تنبلی می‌آورد و اشتها را از بین می‌برد. زیاده‌روی در خوردن غذاهای سرد، سستی، تنبلی و پژمردگی می‌آورد. زیاده‌روی در خوردن غذاهای ترش انسان را زود پیر می‌‌‌كند.

اگر غذاهای تند زیاد مصرف شوند به معده آسیب می رسد و غذاهای شور برای چشم خوب نیستند. غذای چرب اگر چه با مزاج دمساز باشد، هرگاه متعاقب آن خوراك ناپسند آید ناپسند می‌شود. زیان‌هایی كه از خوراك گرم روی دهد می‌توان با اسكنجبین دفع كرد و بهتر است همراه عسل باشد (مخلوط اسكنجبین و عسل). اگر غذای سرد زیان‌آور باشد درمانش با آب انگبین و زیره است. كسی كه از مواد چرب ناراحت است چاره‌اش مواد گس مزه نظیر شاه بلوط، میوه درخت سدر، زالزالك یا داروهای تلخ نظیر زنجفیل و داروهای شورمزه و تندمزه مانند سیر و پیاز است. كسی كه بدنش به آسانی می‌گدازد باید غذایش تر و زودهضم باشد....

برای خواندن بخش اول -رژیم غذایی از دیدگاه ابوعلی سینا - اینجا کلیک کنید