زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر سـید مهدی میرغضنفری؛ پزشك و دكترای تخصصی فیزیولوژی، رئیس هیأت موسس انجمن تحقیقات طب سنتی ایران، دانشگاه علوم پزشكی تهران، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی ارتش

کاهو

كاهو دارای رطوبت است و حجم خون را تا حدودی افزایش می دهد؛ لذا رقیق کننده نسبی خون می‌‌باشد. از آنجاییكه رطوبت عامل ایجاد خواب است، کاهو حالت آرامش بخش داشته و خواب آور خوبی است.كسانی كه دچار اختلال خواب هستند و به سختی به خواب می‌روند بهتر است یك ساعت قبل از خواب كاهو یا چوب وسط آن را میل كنند. البته راه دیگر، مصرف آب (عصاره) كاهو است. برای تهیه آب كاهو كافی است یك عدد كاهوی متوسط را كاملا شسته و در یك قابلمه دردار كه درب آن كاملا بسته شده قرار داده و روی حرارت كم بگذارید تا به اصطلاح با بخار آب خودش،نرم و بخارپز شود. آب كه انداخت شعله را خاموش كرده كاهو را بفشارید تا آب و عصاره آن استخراج شود. 1 تا 2 قاشق غذاخوری از این عصاره قبل از خواب می‌تواند خواب راحتی را بدنبال داشته باشد. 

سكنجبین
از بهترین، متنوع ترین و مفیدترین نوشیدنی های مورد توصیه طب سنتی برای همگی افراد و مزاج ها است.بطوریكه یكی از نوشیدنیهای بسیار پر مصرف در طب سنتی است وجا دارد امروزه مجددا جایگاه خود را در میان مردم پیدا كند. سکنگبین تركیب دو كلمه سک(سركه) و انگبین (شهد – عسل) است. امروزه معمولا از قند یا شكر بجای عسل استفاده می‌شود.مزاج سكنجبین معتدل (رو به خنک) است (به شرطی كه خیلی ترش یا شیرین نباشد) چون ماده ترش (سركه)مزاج سرد داشته و ماده شیرین(شهد) مزاج گرم دارد؛ بنابراین برای اكثر افراد مناسب است. یادآوری این نكته لازم است كه هر چه میزان سركه آن بیشتر شود (در این صورت طعم آن ملس می‌شود) مزاج آن رو به خنكی می‌‌رود بنابراین برای فصول یا مناطق گرم و افراد با مزاج گرم مناسب تر است؛ اما اگر قسمت شیرین (شكر) را زیادتر كنیم مزاج آن رو به گرمی رفته و مناسب تر برای افراد با مزاج سرد شده و در این صورت مصرف آن در مناطق سردسیر یا فصول سرد مناسب تر است. سکنجبین به‌علت طبع نسبتا خنكی كه دارد،جزء‌ بهترین نوشیدنی‌های فصل بهار و تابستان است. در واقع سركه موجود در آن باعث كاهش حرارت بدن، كبد و معده و مهار خلط صفراوی می‌شود كه همه این موارد، در فصل بهار شیوع دارند. برای كاهش تشنگی مخصوصاً در ایام روزه‌داری می‌توان در سحر از آن نوشید و افطار را باآن باز نمود. تركیب خاص آن باز كننده مجاری تنگ بعضی اعضا همانند كبد است به طوری كه از انسدادهای داخل عضوی كه این انسدادها منجر به بروز بیماری‌ در كبدمی‌شود،جلوگیری می كند. برای از بین بردن رطوبت‌های سفت و سخت شده و ژله‌ای مانند كه در سطوح داخل معده و روده گاهاً تجمع می‌یابند بسیار مفید است.سكنجبین انواع زیادی داردو بسته به محتویات آن (علاوه بر سرکه و شهد، مثلا انواع گیاهان دارویی) بسیار متنوع است.

طرز تهیه سكنجبین ساده

برای تهیه این شربت 3 واحد آب و2 تا 3 واحد شكر (می‌توان به جای شکر، از مقادیر كمتر عسل یا نبات استفاده نمود) و 1-5/0 واحد سركه انگور یا سرکه سیب خانگی مورد نیاز است. در ابتدا شربت آب و شكر (عسل)را روی شعله گذاشته، كمی كه غلیظ شد سركه را اضافه كرده،اجازه دهید باز هم كمی بجوشد. در این حین كف روی آن را بگیرید تا غلیظ‌تر شود ولی خیلی سفت نشود تا پس از سرد شدن هنوز حالت روان داشته باشد. توصیه می‌شود این شربت راحتما تهیه كنیدزیرا به عنوان شربت طبی و سالم در این فصل گرم برای اغلب افراد مخصوصاً جوانان و نوجوانان كه دچار غلبه حرارت شده و جوش می‌زنند بسیار خوب است.

توصیه می‌شود مقداری سكنجبین طعم ملس (رو به ترش) داشته باشد كه این امر براحتی با افزایش نسبی سركه یا کاهش شکر قابل دسترسی است. این عمل خاصیت خنكی آن را زیاد نموده و برای دفع صفرا و افراد گرم مزاج مناسب تر خواهد شد. اگر به جای آب از آب میوه‌هایی مثل به استفاده شود چون طعم شیرین دارد طبیعتاً شكر كمتری لازم دارد. در این صورت سكنجبین" به" بدست می‌آید كه بسیار مفرح است و برای قلب و گوارش مفید است. اگر هنگام جوش خوردن شربت اولیه، گیاهی دارویی چون نعناع به شربت افزوده شود، مواد موثره آن گیاه وارد شربت و سکنجبین شده و لذا خواص آن گیاه یا گیاهان نیز به سکنجبین اضافه می گردد.

 می توان چند شاخه نعناع تازه و شسته شده را در آن انداخت و یا گیاه خشک و خرد شده را در کیسه پارچه ای تمیزی ریخته، درب آن را بسته و در شربت انداخت تا مواد گیاه آزاد شده و کیسه همچون صافی عمل نماید و خود گیاه وارد شربت نشود. بدیهی است که سکنجبین نعنائی مزاج گرمتری نسبت به سکنجبین ساده داشته و برای رفع نفخ یا بهبود عملکرد تنفس مفید خواهد بود. بر این اساس، تعداد بسیار زیادی (به نقلی تا 1260 نوع!) انواع سکنجبین در طب سنتی تعریف و تهیه شده که هر یک دارای برخی انواع گیاهان دارویی و به میزان های متفاوت (یک یا چند گیاه در یک سکنجبین) می باشند. اما چیزی که برای مصرف روزانه افراد سالم عمومیت دارد، همان سکنجبین ساده می باشد و سایر انواع سکنجبین دارای خواص دارویی بوده و توسط پزشک تجویز می گردند. 

گلاب
بعد از سكنجبین بیشترین مصرف را در بین مردم در قدیم داشته و امروزه نیز مصرف فراوانی دارد. گلاب یكی از نوشیدنی های پرمصرف در طب سنتی است. گلاب طبع میانه تا حدودی رو به خنكی دارد. بنابراین برای اكثر افراد مصرف آن توصیه می‌شود و عارضه خاصی ندارد.

طرز تهیه گلاب
مقداری گل محمدی را در ظرف در بسته خاصی كه بهتر است سفالی باشد ریخته همراه مقادیری آب با شعله ملایم می‌پزند. بخارات حاصل از جوشیدن را در ظرف دیگری خنک کرده (با روش میعان)، جمع آوری می‌كنند. ماده حاصله گلاب و اسانس می‌باشد. در صورتی كه داخل گلاب حاصل، مجددا گل ریخته وجوشانده شود، اصطلاحا گلاب دو آتشه بدست می‌آید كه ماده موثره بیشتر و طعم و بوی تندتری دارد.

طرز تهیه شربت گلاب (جلاب)
یك شربت بسیار مفید كه بسادگی می‌توان از گلاب تهیه كرد «جلاب» است. برای تهیه، به اندازه یك واحد شكر یا نبات و حدود سه واحد گلاب را در یك ظرف ریخته تا حل شود. سپس روی حرارت ملایم قراردهید تا كمی بجوشد. به آرامی كف روی آن را بگیرید. وقتی حجم آن به نصف رسید كمی زعفران به آن بیفزایید بعد از این كه كمی جوش خورد از روی شعله برداشته، مایه شربت عسلی شکلی كه بدست می‌آید همان جلاب است كه خواص گلاب و زعفران هر دو را دارد. می توان برای ایجاد تنوع و افزودن خواص جلاب، مقداری عرق گل گاوزبان، بیدمشک، کاسنی یا بهارنارنج (حدود 1 واحد) به شربت اولیه اضافه نموده و سپس عملیات جوشاندن انجام شود. به این ترتیب، خواص این گیاهان دارویی نیز به جلاب اضافه می شود از جمله تقویت مغز و اعصاب، رفع خستگی، شادی بخشی و تفریح و بهبود دهندگی عملکرد ریه، کبد و قلب. 

فواید مصرف گلاب
برای معده و مخصوصا دهانه معده مفید است، بنابراین می‌تواند دررفع نفخ یا ریفلاكس موثر باشد. برای مجاری هوایی و ریه‌ها مفید است. نرم كننده ولینت دهنده مجاری هوایی و گلو وحلق است. بخصوص برای افرادی كه در شغلشان زیاد ازحنجره خود استفاده می‌كنند نظیر مداحان و خوانندگان، آموزگاران، قاریان و امثالهم مفید است. یكی از دلایلی كه در مراسم عزاداری و سوگواری اموات ازگلاب استفاده می‌كنند این است كه مزاج افراد مصیبت دیده که معمولا دچار استرس، بی خوابی و پرفعالیتی و لذا حرارت بالا شده اند را رو به خنکی و تعدیل برده؛ بوی آن برای قلب و مغز مفید، آرام بخش و تسکین دهنده است؛