دكتر هادی شجاعی؛ بورد تخصصی طب فیزیكی و توان‌بخشی
یکی از عوارض فلج یكطرفه بدن زخم بستر است. این عنوان اگرچه بسیار گویاست و حاكی از بروز زخم در اثر بستری بودن بیمار به مدت طولانی (چه در منزل و چه در بیمارستان) می‌باشد اما امروزه به دلایل متعددی كنار گذاشته شده است و به جای آن از عبارت زخم فشاری استفاده می‌شود. زیرا علت اصلی آن فشار طولانی مدت بر یك ناحیه از بدن و در نتیجه كم خونی در بافت‌های جلدی و زیرجلدی آن ناحیه از بدن می‌باشد.
این عارضه یكی از شایع‌ترین و در عین حال از بدترین عوارض برای بیماری است كه دچار ناتوانی حركتی شده است. پیشگیری از بروز آن به مراتب آسان‌تر از درمان است. بروز این عارضه در مراكز درمانی همچون بیمارستان‌ها یا مراكز نگهداری بیماران، از قصور و گناه مستقیم پرستاران یا نگهدارندگان بیمار تلقی می‌گردد چرا كه به خوبی قابل پیشگیری است.
زخم فشاری در نقاط تحت فشار بدن مانند پشت سر، باسن و نشیمنگاه شایع می‌باشد. مسلما هر ناحیه دیگری از بدن كه به مدت طولانی تحت فشار قرار گیرد نیز در خطر ایجاد این زخم خواهد بود. زخم فشاری در ابتدا به صورت قرمزی پوستی كه با فشار انگشت برطرف نمی‌شود مشخص می‌گردد این مرحله را مرحله اول یا (Stage 2) از زخم می‌گویند كه شناسایی و درمان آن در این مرحله خیلی راحت‌تر است. استفاده از كمپرس سرما، تغییر وضعیت بیمار از یك حالت به حالت دیگر هر 2 ساعت به گونه‌ای كه فشار از روی ناحیه مبتلا برداشته شود. خشك نگهداشتن ملحفه‌های روی تخت یا بستر بیمار و جلوگیری از سایش پوستی بیمار در هنگام چرخیدن‌ها یا نشست و برخاستن‌ها و حركات جابه‌جایی بسیار حائز اهمیت است.
رژیم غذایی حاوی پروتئین كافی و حتی پرپروتئین (چنانچه بیمار از این لحاظ محدودیتی نداشته باشد) و كنترل علائم كم خونی بیمار و در صورت نیاز درمان كم خونی نیز از نكات بسیار حائز اهمیت در پیشگیری از بروز زخم فشاری می‌باشد. در صورتی كه زخم از مرحله 1 بگذرد و پوست ناحیه مبتلا به قرمزی از بین برود زخم وارد مرحله 2 یا (Stage2)شده است در این مرحله پانسمان زخم به روش‌های مختلف و مناسب الزامی بوده و مداخله درمانی بسیار موثر واقع خواهد شد چنانچه اصولی و دقیق تنظیم و برنامه‌ریزی شود. نقش طب فیزیكی در این مرحله نیز بارز و كارساز است.
استفاده از مدالیته‌های فیزیكی همچون، اشعله UV امواج اولتراسوند و لیزرهای سرد (یا لیزرهای كم توان) نقش به سزائی در بهبود سریع‌تر زخم و جلوگیری از پیشرفت آن خواهند داشت. بدیهی است تمامی اقدامات لازم در مرحله اول نیز در اینجا لازم می‌باشد. زخم در این مرحله چنانچه به خوبی رسیدگی نشود می‌تواند منجر به عفونت، پیشروی به مرحله 3 (كه تخریب بافت زیرجلدی و عضله می‌باشد) و نهایتا مرحله 4 (كه رسیدن زخم به عمق عضلات و استخوان را شامل می‌شود) عفونت استخوان، عفونت خون و ... و نهایتا مرگ شود.
بنابراین كاملا منطقی است كه پس از دوران حاد اولیه بیماری، هر چه زودتر بیمار به حركت درآید و اقدامات توان‌بخشی جسمی حركتی برای راه انداختن هر چه سریع‌تر بیمار اجرا گردد تا از بی‌حركتی و ماندگاری در بستر تا حد امكان جلوگیری شود و از خطر بروز زخم بستر (فشاری) كاسته گردد.
