میخک گیاه بومی اندونزی و در واقع جوانه‌های گل خشک شده‌ی درخت میخک است. این گیاه یک ادویه‌ی محبوب است که مردم از آن در سوپ‌ها، خورش‌ها، پخت گوشت، سس‌ها و غذا‌های برنجی استفاده می‌کنند. نام این گیاه در زبان انگلیسی «Cloves» است و از کلمه‌ی لاتین «Clavus» به معنای میخ گرفته شده‌است، چراکه شبیه به میخ هستند. انسان سال‌هاست که از میخک در آشپزی و طب سنتی استفاده می‌کند، اما اخیرا دانشمندان مطالعه‌ی فواید احتمالی آن را آغاز کرده‌اند. برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با خواص میخک، موارد مصرف و عوارض جانبی آن به خواندن این مقاله ادامه دهید.
ارزش غذایی میخک
میخک حاوی فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی بسیاری است، بنابراین استفاده از آن به صورت کامل یا پودر شده برای طعم‌دهی به غذا‌ها می‌تواند برخی از این مواد را به بدن برساند. یک قاشق چایخوری پودر میخک (معادل ۲ گرم)، حاوی ارزش غذایی زیر است.
| مواد مغذی | مقدار |
| کالری | ۲۱ |
| کربوهیدرات | ۱ گرم |
| فیبر | ۱ گرم |
| منگنز | ۳۰ درصد نیاز روزانه |
| ویتامین K | ۴ درصد نیاز روزانه |
| ویتامین C | ۳ درصد نیاز روزانه |
فیبر می‌تواند به جلوگیری از یبوست و بیرون‌روی منظم کمک کند. ویتامین C نیز بر سیستم ایمنی بدن اثرات مثبتی دارد و ویتامین K یک ماده مغذی مهم برای لخته شدن خون است. همزمان، منگنز یک ماده اساسی برای حفظ عملکرد مغز و ساخت استخوان‌هایی قوی است. علاوه بر این مواد مغذی، میخک حاوی مقادیر کمی کلسیم، منیزیم و ویتامین E است.
۱. سلامت دهان و دندان
محققان روغن میخک را برای بررسی تاثیر آن بر پلاک، ورم لثه و باکتری‌های موجود در دهان مورد مطالعه قرار دادند. آن‌ها تاثیر یک دهانشویه‌ی معمولی را با یک دهانشویه حاوی میخک مقایسه کردند. هر دوی این شوینده‌ها در برابر پلاک و ورم لثه موثر بودند و نتایج حاکی از آن است که میخک می‌تواند به کاهش التهاب دهان و باکتری‌ها کمک کند. دانشمندان همچنین دریافتند که دهانشویه محتوی میخک، تعداد باکتری‌های مضر را بیشتر کاهش می‌دهد.
۲. دیابت
یک بررسی بر روی موش‌ها نشان داد که عصاره میخک و «نیژیرسین»، یک جزء از عصاره میخک، باعث کاهش مقاومت به انسولین در سلول‌های عضلانی این حیوانات می‌شوند. موش‌های مبتلا به دیابت که از این ماده استفاده کردند، مقاومت انسولین کمتری داشتند و پیشرفت قابل توجی در تحمل گلوکز، ترشح انسولین و عملکرد سلول‌های بتا تجربه کردند. یک مطالعه‌ی حیوانی دیگر تاثیر پودر جوانه میخک را بر علائم دیابت بررسی کرد و به این نتیجه رسید که پودر میخک می‌تواند میزان قند خون را کاهش دهد.
۳. سرطان
بسیاری از گیاهان و ادویه‌ها سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند، موادی شیمیایی که نقش اساسی در کاهش آسیب سلول‌هایی که می‌توانند منجر به سرطان شوند، دارند. بر اساس تحقیقات گفته می‌شود که تنها نصف قاشق چایخوری پودر میخک حاوی آنتی اکسیدان بیشتری نسبت به نصف فنجان بلوبری است.
در یک مطالعه آزمایشگاهی دانشمندان دریافتند که عصاره میخک قادر است سرعت رشد چندین نوع سلول سرطانی در انسان را کمتر کند. عصاره میخک همچنین باعث افزایش مرگ سلول‌های سرطانی روده بزرگ می‌شود. به علاوه، در همین مطالعه مشخص شد که عصاره میخک قادر به کند کردن سرعت رشد تومور‌ها نیز است. برخی بررسی‌ها نیز حاکی از آن است که عصاره میخک می‌تواند تاثیر مثبتی بر درمان سرطان سینه داشته باشد. دانشمندان گزارش می‌دهند که میخک ممکن است در آینده‌ی درمان سرطان نقش مفیدی داشته باشد، زیرا می‌تواند باعث مرگ سلول‌های سرطانی شده و از رشدشان جلوگیری کند.
در یک مطالعه آزمایشگاهی دانشمندان دریافتند که عصاره میخک قادر است سرعت رشد چندین نوع سلول سرطانی در انسان را کمتر کند. عصاره میخک همچنین باعث افزایش مرگ سلول‌های سرطانی روده بزرگ می‌شود. به علاوه، در همین مطالعه مشخص شد که عصاره میخک قادر به کند کردن سرعت رشد تومور‌ها نیز است. برخی بررسی‌ها نیز حاکی از آن است که عصاره میخک می‌تواند تاثیر مثبتی بر درمان سرطان سینه داشته باشد. دانشمندان گزارش می‌دهند که میخک ممکن است در آینده‌ی درمان سرطان نقش مفیدی داشته باشد، زیرا می‌تواند باعث مرگ سلول‌های سرطانی شده و از رشدشان جلوگیری کند.
۴. چاقی
دانشمندان معتقدند که یکی دیگر از خواص میخک، تاثیر بالقوه‌ی آن بر چاقی است. در یک مطالعه متوجه شدند که عصاره میخک باعث کاهش بروز چاقی ناشی از رژیم غذایی پرچرب در موش‌ها می‌شود. این حیوانات تحت درمان، همچنین چربی شکم و چربی کبدی کمتری را تجربه کردند.
۵. خواص آنتی اکسیدانی
علاوه بر مواد مغذی و ویتامین‌هایی که پیشتر ذکر شد، میخک سرشار از آنتی‌اکسیدان است. آنتی‌اکسیدان‌ها ترکیباتی هستند که از استرس اکسیداتیو جلوگیری و به بهبود بیماری‌های مزمن کمک می‌کنند. میخک همچنین حاوی ترکیبی به نام «اوژنول» است که نشان داده شده به عنوان یک آنتی اکسیدان طبیعی عمل می‌کند. براساس مطالعات، اوژنول در برابر آسیب اکسیداتیو ناشی از رادیکال‌های آزاد پنج برابر موثرتر از ویتامین E، یک آنتی اکسیدان قوی دیگر، است.
علاوه بر اوژنول، میخک حاوی ویتامین C فراوان است. ویتامین C نیز یک آنتی اکسیدان قوی در بدن است و به خنثی کردن فعالیت رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند. مصرف میخک در رژیم غذایی به همراه سایر غذا‌های دارای آنتی اکسیدان می‌تواند به بهبود سلامت کلی بدن بسیار کمک کند.
علاوه بر اوژنول، میخک حاوی ویتامین C فراوان است. ویتامین C نیز یک آنتی اکسیدان قوی در بدن است و به خنثی کردن فعالیت رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند. مصرف میخک در رژیم غذایی به همراه سایر غذا‌های دارای آنتی اکسیدان می‌تواند به بهبود سلامت کلی بدن بسیار کمک کند.
۶. خواص ضد باکتریایی
میخک دارای خواص ضد میکروبی است، به این معنا که می‌تواند به جلوگیری از رشد میکروارگانیسم‌هایی مانند باکتری‌ها کمک کند. یک مطالعه آزمایشگاهی نشان داد که روغن اسانس میخک در از بین بردن سه نوع باکتری معمول که می‌توانند باعث گرفتگی شکم، اسهال، خستگی و حتی مرگ شوند، موثر است.
افزون بر این، خواص آنتی‌باکتریال میخک می‌تواند به ارتقاء سلامت دهان و دندان نیز کمک کند؛ ویژگی‌ای که در بالا به آن اشاره شد. در کنار مسواک زدن منظم و بهداشت صحیح دهان و دندان، اثرات ضد باکتریایی میخک می‌تواند در سلامتی دهان و دندان نیز موثر باشد.
افزون بر این، خواص آنتی‌باکتریال میخک می‌تواند به ارتقاء سلامت دهان و دندان نیز کمک کند؛ ویژگی‌ای که در بالا به آن اشاره شد. در کنار مسواک زدن منظم و بهداشت صحیح دهان و دندان، اثرات ضد باکتریایی میخک می‌تواند در سلامتی دهان و دندان نیز موثر باشد.
۷. سلامت کبد
مطالعات نشان می‌دهند که ترکیبات مفید موجود در میخک می‌توانند به سلامت کبد کمک کنند. ترکیب اوژنول ممکن است به ویژه برای کبد مفید باشد. یک مطاله حیوانی نشان داد که روغن میخک و اوژنول موجب بهبود عملکرد کبد، کاهش التهاب و کاهش استرس اکسیداتیو شدند. در تحقیق دیگر نیز اوژنول موجب کاهش علائم سیروز کبدی یا زخم کبد گشت.
متاسفانه تحقیقات در مورد اثرات میخک بر روی کبد در انسان محدود است. با این حال، یک تحقیق نشان داد که مصرف مکمل‌های اوژنول به مدت یک هفته در انسان، علائم بیماری‌های کبد را کاهش می‌دهد. میخک همچنین از نظر آنتی‌اکسیدان بسیار غنی است و از این جهت نیز می‌تواند برای سلامت کبد مفید باشد. با وجود این خواص، توجه داشته باشید که مقدار زیاد اوژنول سمی است.
متاسفانه تحقیقات در مورد اثرات میخک بر روی کبد در انسان محدود است. با این حال، یک تحقیق نشان داد که مصرف مکمل‌های اوژنول به مدت یک هفته در انسان، علائم بیماری‌های کبد را کاهش می‌دهد. میخک همچنین از نظر آنتی‌اکسیدان بسیار غنی است و از این جهت نیز می‌تواند برای سلامت کبد مفید باشد. با وجود این خواص، توجه داشته باشید که مقدار زیاد اوژنول سمی است.
۸. کمک به سلامت استخوان
کاهش تراکم استخوان عارضه‌ای است که افراد سالخورده‌ی زیادی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این می‌تواند منجر به پوکی استخوان شود، که ممکن است ایضا خطر شکستگی را بالا ببرد. نشان داده شده است که برخی ترکیبات موجود در میخک در مطالعات حیوانی به حفظ توده استخوانی کمک می‌کند.
به عنوان مثال، یک مطالعه حیوانی نشان داد که اوژنول موجود در عصاره میخک علائم پوکی استخوان را کاهش داده و تراکم استخوان را بیشتر می‌کند. میخک همچنین سرشار از منگنز است و تنها در یک قاشق چایخوری میخک، ۳۰ درصد منگنز مورد نیاز در طول یک روز تامین می‌شود. منگنز ماده‌ای معدنی است که در تشکیل استخوان نقش اساسی دارد.
۹. بهبود زخم معده
برخی تحقیقات نشان می‌دهند که ترکیبات موجود در میخک می‌تواند به درمان زخم معده کمک کنند. زخم معده شامل زخم‌های دردناکی در آستر معده، اثنی عشر یا مری است که در اثر کاهش سطح محافظتی معده ایجاد می‌شود و استرس، عفونت و ژنتیک، از جمله عوامل ایجاد کننده این زخم‌ها هستند.
در یک مطالعه حیوانی، روغن اسانس میخک تولید مخاط معده را افزایش داد. مخاط معده مانند یک لایه محافظتی از فرسایش معده در اثر اسید‌های گوارشی، جلوگیری می‌کند. در یک بررسی دیگر، نشان داده شد، عصاره میخک به معالجه زخم معده کمک کرده و اثراتی مشابه با چندین داروی ضد زخم دارد. گرچه اثرات ضد زخم میخک و ترکیبات آن امیدوار کننده است، اما مطالعات بیشتری در مورد تاثیر آن بر انسان مورد نیاز است.
در یک مطالعه حیوانی، روغن اسانس میخک تولید مخاط معده را افزایش داد. مخاط معده مانند یک لایه محافظتی از فرسایش معده در اثر اسید‌های گوارشی، جلوگیری می‌کند. در یک بررسی دیگر، نشان داده شد، عصاره میخک به معالجه زخم معده کمک کرده و اثراتی مشابه با چندین داروی ضد زخم دارد. گرچه اثرات ضد زخم میخک و ترکیبات آن امیدوار کننده است، اما مطالعات بیشتری در مورد تاثیر آن بر انسان مورد نیاز است.
۱۰. درمان آکنه
همان‌طور که روغن درخت چای (یک روغن اسانس که در رایحه درمانی استفاده می‌شود)، به عنوان یک درمان طبیعی برای آکنه شناخته می‌شود، روغن میخک نیز گاهی برای درمان جوش و آکنه مورد استفاده قرار می‌گیرد. طبق یک مطالعه، عصاره میخک اتانولی حاوی اوژنول فعالیت آکنه را سرکوب کرده و التهاب ناشی از آن را در گروهی از موش‌ها کاهش می‌دهد. این نشان دهنده‌ی خواص احتمالی میخک برای درمان آکنه است.
عوارض جانبی مصرف میخک
مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی، عوارض متعددی برای روغن میخک اعلام کرده است. این روغن ممکن است باعث سوزش پوست، چشم، مشکلات تنفسی و یا واکنش آلرژیک بر روی پوست شود. این روغن همچنین قابل اشتعال است و اگر بلعیده و وارد مجاری هوایی شود، می‌تواند کشنده باشد.
افزون بر این، میخک می‌تواند باعث افزایش خونریزی شود یا واکنش بدن به وارفارین را افزایش دهد. بسیار اهمیت دارد که پیش از مصرف محصولات گیاهی و مکمل‌ها، با پزشک متخصص مشورت کنید تا از عوارض جانبی بالقوه آگاه شوید.
افزون بر این، میخک می‌تواند باعث افزایش خونریزی شود یا واکنش بدن به وارفارین را افزایش دهد. بسیار اهمیت دارد که پیش از مصرف محصولات گیاهی و مکمل‌ها، با پزشک متخصص مشورت کنید تا از عوارض جانبی بالقوه آگاه شوید.
کاربرد‌های میخک
میخک به دلیل داشتن طعم و بوی قوی در آشپزی بسیار پرکاربرد است. بسیاری از غذا‌ها شامل میخک هستند. این گیاه همچنین ماده تشکیل دهنده کچاپ و برخی دیگر از سس‌هاست. در صنعت عطرسازی نیز از میخک استفاده می‌شود و روغن آن به صورت جدگانه به عنوان یک روغن اسانس به فروش می‌رسد. میخک معمولا در آیورودا، که طب سنتی هند است، به کار می‌رود. همچنین از آن به طور سنتی برای بی‌حسی استفاده می‌شود.
نحوه مصرف میخک
پودر میخک را می‌توان مانند دارچین و زنجبیل برای طعم دادن به خوراکی‌ها به کار برد. از میخک همچنین گاهی برای تهیه‌ی نوعی دمنوش استفاده می‌شود که ترکیبی از چای سیاه، ادویه‌جات و شیر است؛ دمنوشی رایج در هند و پاکستان. میخک را همچنین می‌توان در انواع غذا و برای طعم‌دهی به مرغ، گوشت و ... استفاده کرد.
سخن پایانی
میخک یک ادویه معطر است که می‌توان آن را در بسیاری از غذا‌ها به کار برد. خواص دارویی بالقوه‌ی آن در حال حاضر تحت مطالعه است و همان‌طور که مشاهده کردید، این خواص بسیار متعدد هستند. مانند سایر محصولات گیاهی، افراد باید در مورد استفاده از میخک و عوارض جانبی آن با یک پزشک مشورت نمایند.
