زیره سیاه یک ادویه بی‌نظیر است که کاربرد آن در آشپزی و انواع طب سنتی قدمتی دیرینه دارد. اگر شما هم فکر میکنید زیره یک دانه است، جالب است بدانید که این یک تصور رایج و غلط بوده و در واقع زیره میوه‌ی خشک شده‌ی گیاه زیره یا «caraway» است! طعم تلخ و خاکی این میوه یادآور گیاه شیرین‌بیان، تخم گشنیز و رازیانه است. زیره را می‌توان به صورت دانه کامل یا پودر شده و در انواع غذا به کار برد یا از آن استفاده دارویی کرد. همچنین می‌توانید روغن‌های اسانسی آن را روی پوست خود بمالید. این مطلب به بررسی ارزش غذایی، کاربرد‌ها و خواص زیره سیاه می‌پردازد.
ارزش غذایی زیره سیاه
زیره سیاه طیف گسترده‌ای از مواد مغذی ضروری را در خود جای داده است؛ موادی که در رژیم غذایی این روز‌های ما کمبودشان احساس می‌شود مانند آهن، روی، کلسیم و فیبر. ارزش غذایی ۱ قاشق غذاخوری زیره سیاه عبارت است از:
- کالری: ۲۲
- پروتئین: ۱.۳ گرم
- چربی: ۰.۹ گرم
- کربوهیدرات: ۳.۳۴ گرم
- فیبر: ۲.۶
- مس: ۶۷ درصد نیاز روزانه
- آهن: ۶.۱ درصد نیاز روزانه زنان
- منیزیم: ۵.۴ درصد نیاز روزانه
- منگنز: ۴.۸ درصد نیاز روزانه زنان
- کلسیم: ۳.۶ درصد نیاز روزانه
- روی: ۴.۶ درصد نیاز روزانه زنان
از این گذشته، زیره سیاه یک منبع غنی از آنتی اکسیدان های تقویت‌کننده‌ی سلامتی، ازجمله لیمونن و کاروُن است.
خواص زیره سیاه
زیره سیاه قرن‌ها در طب سنتی و در میان عوام کاربرد داشته و دارد. جالب اینجاست که تحقیقات مقدماتی بر بسیاری از خواص زیره سیاه صِحه می‌گذارند.
۱. کاهش التهاب
چندین ترکیب موجود در زیره سیاه از خود خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی قوی نشان می‌دهند. درحالی‌که التهاب یک واکنش طبیعی در بدن است، التهاب مزمن می‌تواند منجر به بیماری‌های مختلفی مانند بیماری التهابی روده شود. علائم این بیماری شامل زخم، گرفتگی، نفخ، اسهال و تحریک بافت‌های گوارشی است. در یک مطالعه بر روی موش‌های مبتلا به این مشکل، نشان داده شد که استفاده از عصاره و روغن اسانس زیره سیاه در کاهش التهاب و عفونت در بافت روده، به اندازه‌ی دارو‌های استروئیدی موثر است.
با وجود این نتایج امیدوارکننده، برای نتیجه‌گیری قطعی به تحقیقات انسانی نیاز است.
با وجود این نتایج امیدوارکننده، برای نتیجه‌گیری قطعی به تحقیقات انسانی نیاز است.
۲. بهبود هضم
یکی از کاربرد‌های دیرینه زیره سیاه در طول تاریخ، درمان بسیاری از بیماری‌های گوارشی از جمله سوء هاضمه و زخم معده بوده است. تعداد انگشت‌شماری از مطالعات کوچک انسانی نشان می‌دهند که روغن زیره سیاه بافت عضلات نرم دستگاه گوارش را شل می‌کند و بدین ترتیب علائم سوء‌هاضمه مانند نفخ و گرفتگی را تسکین می‌دهد. اگرچه هنوز مکانیسم دقیق این اثر ناشناخته است، اما احتمال می‌رود ویژگی‌های ضد میکروبی، عامل این خاصیت زیره سیاه باشند.
یک مطالعه‌ی آزمایشگاهی نشان داد که روغن اسانس زیره از رشد باکتری‌های مضر روده جلوگیری می‌کند، در حالی که باکتری‌های مفید دست نخورده باقی می‌مانند. این باکتری‌های خوب مواد مغذی را در بدن تولید می‌کنند، التهاب را کاهش می‌دهند، هضم را بهبود می‌بخشند و از سلامت سیستم ایمنی بدن حمایت می‌کنند. به علاوه، یک آزمایش دیگر از خواص زیره سیاه در درمان زخم معده و التهاب گوارشی خبر می‌دهد. اما به طور کلی برای اطمینان، به تحقیقات بیشتری نیاز است.
۳. کمک به کاهش وزن
زیره سیاه ممکن است به کاهش وزن کمک کند. در یک مطالعه، مشخص شد کسانی که روزانه ۳۰ میلی‌لیتر از محلول ۱۰ درصد روغن زیره استفاده کردند، نسبت به سایرین کاهش وزن بیشتری داشتند. آن‌ها همچنین کاهش چشمگیری در کل کالری و کربوهیدرات مشاهده کردند. دانشمندان حدس می‌زنند که این اثرات ممکن است ناشی از تغییرات مثبت زیره سیاه بر باکتری‌های روده باشد که به تنظیم هورمون‌ها، متابولیسم چربی و اشتها کمک می‌کند. به خاطر داشته باشید که این تحقیقات در حال تکمیل هستند.
۴. سوزش سر دل
به نظر می‌رسد که مصرف یک محصول خاص حاوی روغن زیره سیاه و روغن نعناع فلفلی باعث کاهش احساس پر بودن و اسپاسم معده می‌شود. همچنین طبق تحقیقات، یک ترکیب مشخص که دارای زیره سیاه است، علائم سوزش سر دل، از جمله ریفلاکس اسید، درد معده، گرفتگی، حالت تهوع و استفراغ را بهبود می‌بخشد. این ترکیب شامل برگ‌های نعناع، زیره، گیاه خردل، آنجلیکا، سلاندین و مرهم لیمو است.
۵. بهبود خواب
زیره سیاه به دلیل داشتن منیزیم زیاد، ممکن است در بهبود خواب افراد موثر باشد. مصرف این ماده معدنی با افزایش کیفیت، طول مدت و همچنین آرامش در طول خواب همراه است. زیره سیاه همچنین به مدیریت سوخت و ساز بدن کمک می‌کند و به این صورت نیز می‌تواند در کاهش مشکلات خواب و بی‌خوابی موثر باشد.
۶. دیابت
تحقیقات مقدماتی بر روی حیوانات، این سوال را برای دانشمندان ایجاد کرد که آیا زیره سیاه می‌تواند برای افراد مبتلا به دیابت مفید باشد یا خیر. به عنوان مثال در یکی از این تحقیقات در سال ۲۰۰۶ مشخص شده که خوراندن عصاره زیره سیاه به موش‌ها به کاهش قابل توجهی در کلسترول منجر می‌شود.
۷. کمک به سلامت استخوان
زیره سیاه حاوی سطوح بالایی از روی است که نشان داده شده است باعث افزایش تراکم مواد معدنی استخوان و همچنین سلامت آن‌ها می‌شود.
۸. درمان بی‌اشتهایی
بی‌اشتهایی یک مشکل بسیار رایج است که ما در دنیای مدرن امروز، به دلیل عدم توانایی در مصرف مواد مغذی با آن روبرو هستیم. علاوه بر این، مصرف سیگار نیز در بسیاری از افراد منجر به کاهش اشتها می‌شود. مصرف دمنوش زیره سیاه درمان خوبی برای بی‌اشتهایی است که اگر به مرور زمان مصرف شود، می‌تواند موثر باشد.
۹. ناتوانی جنسی
بسیاری از افراد از ناتوانی جنسی رنج می‌برند. دانه‌های زیره به دلیل محتوای زیاد روی می‌توانند در درمان این مشکل بسیار موثر عمل کنند. تمام کاری که برای بهره‌مندی از این خاصیت باید انجام دهید، آن است که دانه‌ها را به خوبی آسیاب و به مقداری کره بیافزایید. سپس آن را به خوبی در آب مخلوط کنید. حال یک لیوان پر از شیر و عسل روی آن بریزید میل نمایید.
عوارض جانبی زیره سیاه و هشدار‌های مصرف
مصرف خوراکی زیره سیاه برای بسیاری از افراد بدون خطر است. اما مصرف خوراکی روغن آن می‌تواند موجب ضعف، سوزش قلب و حالت تهوع گردد. استفاده‌ی موضعی این روغن نیز ممکن است در برخی افراد حساس بثورات پوستی و خارش به وجود آورد.
افراد در شرایط زیر باید هنگام مصرف زیره سیاه مراقب باشند:
- بارداری و شیردهی: مصرف دارویی زیره سیاه هنگام بارداری و شیردهی می‌تواند خطرناک باشد. زیره سیاه در طب سنتی برای باز شدن قاعدگی استفاده می‌شده و ممکن است در بارداری موجب سقط شود. در هنگام شیردهی نیز، باید مراقب بود چرا که اطلاعات کافی درباره آن وجود ندارد.
- دیابت: این نگرانی وجود دارد که زیره قند خون را کاهش دهد. اگر مبتلا به دیابت هستید و از زیره سیاه استفاده میکنید، باید با دقت چربی و قند خون خود را تحت نظر بگیرید. با مصرف زیره باید دوز دارو‌هایی که برای دیابت مصرف میکنید، بازبینی شوند.
- آهن بیش از حد در بدن (هموکروماتوز): عصاره زیره سیاه ممکن است جذب آهن را افزایش دهد. استفاده بیش از حد از این عصاره با مکمل‌های آهن می‌تواند موجب رسوب این ماده معدنی در بدن گردد.
- جراحی: همان‌طور که گفته شد، زیره سیاه ممکن است سطح قند خون را کاهش دهد و این نگرانی وجود دارد که در طول و بعد از عمل جراحی در کنترل قند خون اخلال ایجاد نماید. حداقل ۲ هفته قبل از جراحی برنامه‌ریزی شده، استفاده از زیره سیاه را متوقف کنید.
سخن پایانی
زیره سیاه ادویه‌ای است که از آشپزی تا طب، کاربرد‌های متعددی دارد. این گیاه حاوی چندین ماده معدنی و ترکیبات گیاهی است. این ترکیبات می‌توانند به کاهش وزن، تسکین التهاب و تقویت سلامت دستگاه گوارش کمک کنند.
