زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

زهره كرباسچیان؛ كارشناس ارشد تغذیه

گیاه بابونه (Chamomile) با نام علمیAnthemis L. گیاهی است کوچک، دارای بویی معطرکه در چمنزارها و اراضی شنی می‌روید. بابونه از نظر طب قدیم ایران گرم و خشك است و از تقویت‌كننده‌های تلخ به‌حساب می‌آید. جالینوس حكیم آن را برای درمان تب و لرزهای نوبه‌ای به‌كار می‌برد. ویتامین‌های موجود در بابونه عبارتند از: ویتامینA، تیامین (B1)، ریبوفلاوین (B2) و فولات(B9). آهن، پتاسیم، روی، منگنز، منیزیم و مس هم از جمله املاح معدنی این گیاه هستند. 

وجود این ترکیبات مفید در بابونه، آن را به گیاهی ارزشمند مبدل ساخته است، به‌طوری که از دیرباز مصرف آن متداول بوده و امروزه نیز مطالعات زیادی در مورد آن صورت می‌گیرد. این گیاه اثرات ویژه‌ای بر افراد دیابتی دارد، بدان جهت که می‌تواند باعث کاهش قابل توجه قند خون (حدود 25 درصد) و همچنین بهبود کنترل نوسانات قند خون که علت عمده بروز عوارض دیابت از جمله مشکلات چشمی، کلیوی و عصبی است، شود. این گیاه سبب بهبود عملکرد دستگاه‌های مختلف بدن نیز می‌گردد.

تاثیر بابونه بر‌ سیستم عصبی

بنابر نتایج مطالعات، بابونه اثر مهاری بر اختلالات اضطرابی و عصبی دارد. این گیاه حاوی ترکیباتی است که سبب آرامش می‌شوند. این ترکیبات بر همان بخش مغز که داروهای ضداضطراب اثر می‌گذارند، موثر می‌باشند. فلاوونوئیدی به نام آپی‌جنین، یکی از این ترکیبات ضداضطراب است که تاثیر آن بر گیرنده‌های مغز شبیه اثر داروهایی مانند Valium می‌باشد، ولی برخلاف آنها اعتیادآور نیست. از طرف دیگر بابونه سبب افزایش اسیدآمینه گلایسین در بدن می‌شود.

این اسید آمینه آرامبخش عضلات و اعصاب است، بنابراین به افرادی که از بی‌خوابی و یا مشکلات عصبی رنج می‌برند، توصیه می‌شود ده دقیقه قبل از خواب یک فنجان بابونه به صورت دمکرده مصرف نمایند، زیرا اثرات آرامبخشی ملایم آن سبب داشتن خوابی راحت می‌گردد. این گیاه خاصیت شبه‌بنزودیازپینی دارد. بنزودیازپین‌ها داروهایی هستند که به‌طور گسترده برای درمان اضطراب و بی‌خوابی ‌به‌کار می‌روند.

تاثیر بابونه بر سیستم گوارش

بابونه گیاهی است که اثر آن بر سیستم گوارش حائز اهمیت می‌باشد و از آن به صورت جوشانده یا عرق جهت تقویت معده، تسکین دردهای گوارشی، ضدعفونی نمودن معده و از بین بردن التهاب معده استفاده می‌شود. این گیاه برای درمان زخم‌معده نیز مفید است. مصرف بابونه همچنین باعث ترشح شیره گوارشی می‌گردد. فلاوونوییدهای موجود در بابونه از طریق تاثیر بر متابولیسم اسفنگولیپیدها و سرامیدها، اثرات حفاظتی برای کبد دارند و از تخریب سلول‌های کبدی جلوگیری می‌کنند. 

بابونه در بیماری‌های التهابی و عصبی روده، سبب کاهش نفخ شکم می‌گردد. این گیاه به عنوان داروی ضدآماس و ضداسپاسم، ممانعت‌كننده از تهوع و استفراغ است، در اسهال حاد مخصوصاً ویروسی دوره اسهال را کوتاه‌ می‌كند و باعث بهبود فلور میکروبی روده می‌گردد. این گیاه حاوی مقادیر زیادی موسیلاژ (لعاب) است که جهت بهبود زخم و دردگلو مفید می‌باشد.

تاثیر بابونه بر کلسترول خون

گیاه بابونه حاوی مقادیر زیادی از فیتواسترول‌هاست. فیتواسترول‌ها (استرول‌های گیاهی‌) تركیباتی مشابه كلسترول هستند كه به‌طور طبیعی در گیاهان وجود داشته، جذب پایینی دارند و با جذب كلسترول تداخل می‌كنند. فیتواسترول‌ها در دهه اخیر به عنوان عامل طبیعی كاهش‌دهنده كلسترول LDL خون شناخته شده‌اند، بنابراین گیاه بابونه می‌تواند اثر کاهش‌دهنده بر کلسترول خون داشته باشد و در نتیجه از بروز بیماری‌های قلبی- عروقی جلوگیری نماید.

اثرات آنتی‌اکسیدانی و ضد التهابی بابونه

امروزه در محیط اطراف ما اکسیدان‌ها به فراوانی وجود دارند که برای سلامتی بسیار مضر هستند، بنابراین باید با مصرف آنتی‌اکسیدان‌ها، بدن را در مقابل این اکسیدان‌ها محافظت نمود. بابونه به خاطر داشتن فلاوونوییدها خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد. این ترکیبات با احاطه کردن رادیکال‌های آزاد که سبب تخریب سلول‌ها می‌شوند، بدن را از آسیب‌های ناشی از رادیکال‌ها حفظ می‌کنند. از طرف دیگر فلاوونوییدها و روغن‌های گیاهی موجود در بابونه با مهار آزادسازی مواد التهاب‌زا در بدن، از بروز التهاب نیز جلوگیری می‌کنند.

تاثیر بابونه بر سیستم ایمنی

بابونه به خاطر داشتن هتروپلی‌ساکاریدها که سبب تحریک فعالیت دفاعی گلبول‌های سفیدخون می‌شوند، اثر تقویت‌کنندگی بر سیستم ایمنی دارد. مصرف منظم این گیاه سیستم دفاعی بدن را به‌طور طبیعی تقویت می‌كند و در نتیجه مقاومت بدن را در مقابل ویروس‌ها از جمله ویروس سرماخوردگی و همچنین عفونت‌ها بالا می‌برد. بدین منظور نوشیدن 3 فنجان بابونه دمکرده در روز می‌تواند اثربخش باشد.

موارد منع مصرف بابونه

بابونه رقیق‌کننده خون (ضد انعقاد) می‌باشد که به دلیل وجود مقادیری از کومارین در این گیاه است. کومارین با سایر رقیق کننده‌های خون از جمله داروی وارفارین تداخل می‌نماید، بنابراین مصرف این گیاه در افرادی که داروهای رقیق‌کننده خون استفاده می‌کنند، باید با احتیاط صورت گیرد، زیرا این گیاه اثر این داروها را افزایش می‌دهد. افرادی که دچار آلرژی هستند نیز باید این گیاه را با احتیاط استفاده نمایند. استفاده از گل بابونه برای زنان باردار جایز نیست، زیرا ممكن است سبب سقط جنین در ماه‌های اول بارداری شود.

نکات مهم

برگ بابونه حاوی مواد شیمیایی است که سبب کاهش دردهای قاعدگی می‌شود. 
بابونه خاصیت ضدعفونی‌كنندگی دارد و باعث دفع سموم می‌شود.
این گیاه اثراتی در خردكردن سنگ‌های مثانه دارد. 
از گل بابونه در دفع سنگ كلیه استفاده می‌شود. همچنین در عفونت‌های تنفسی منجر به کاهش التهاب مجاری تنفسی می‌گردد.
برگ بابونه زودهضم است و باعث زیاد شدن ادرار، عرق و افزایش شیر مادران می‌شود.

جمع بندی

بابونه خواص تغذیه‌ای مناسب و پیشگیری كننده از برخی بیماری‌ها دارد، ولی جایگزین تغذیه صحیح و یا استفاده از داروهای مورد استفاده در بیماران نمی‌شود، لذا توصیه می‌شود گاهاً مقداری از دمكرده این گیاه نوشیده شود.