زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مه جبین محمدی

وقتی  حریم خصوصی عمومی می‌شود

حریم شخصی یا حریم خصوصی یعنی یک فرد یا گروه بتواند خود و یا اطلاعات مربوط به خود را مجزا کند و در نتیجه بتواند خود و یا اطلاعاتش را با انتخاب خویش در برابر دیگران آشکار کند.

حریم خصوصی گاه مربوط به ناشناس بودن، یعنی تمایل به گمنامی یا دور ماندن از عرصه عمومی است.

انواع مختلف حریم خصوصی اقتصادی، حریم خصوصی پزشکی، حریم خصوصی در اینترنت و حریم خصوصی اطلاعات در نظر گرفته می‌شوند.

درجه خصوصی بودن اطلاعات بستگی دارد به اینکه عموم چگونه این اطلاعات را دریافت و با آن برخورد خواهند کرد که به نوبه خود به شرایط زمان و مکان وابسته‌است.

مفهوم حریم خصوصی بر مفهوم امنیت نیز تأثیر می‌گذارد مثلاً از سوءاستفاده گرفته تا امنیت اطلاعات، حریم خصوصی همچنین می‌تواند به معنای حق بر بدن باشد.

توجه به این نکته جالب و ضروری است که هر فرد، تاثیرگذارترین عنصر در فضای مجازی است. افراد هستند که به اینترنت و فضاهای مجازی آن، به مثابه کاربر هویت می‌بخشند.

این موضوع بخصوص در سال‌های اخیر و با ظهور شبکه‌های مجازی، شکل تازه‌ای به خود گرفته است، چون در شبکه اجتماعی مجازی، آن كسی که در مرکز توجه است کاربر یا به عبارتی فرد است.

اوست که تولید محتوا می‌کند، نظر می‌دهد و جریان می‌سازد. حال می‌‌خواهیم به موضوعی بپردازیم که چند روزی در شبکه‌‌های اجتماعی سروصدای زیادی به پا کرد.

چندی پیش عکس‌‌هایی از یكی از مجریان رسانه ملی منتشر شد و انتشار عکس‌‌های شخصی این مجری شناخته شده، دو مسئله را در بر می‌‌گیرد؛ یکی تضاد و تفاوت در رفتار و گفتار این مجری و دیگری اهمیت احترام گذاشتن به حریم خصوصی افراد.

دراین باره گفتگوهایی با دکتر مجید ابهری آسیب شناس و رفتار شناس و سیده فاطمه ذوالقدر دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس و نائب رئیس فراکسیون فرهنگی زنان، دکتر محسن لواسانی روانشناس و مشاور خانواده وعضو هیات مدیره انجمن علمی مطالعات خانواده انجام داده‌ایم که در ادامه می‌‌خوانید؛

برای سلبریتی‌‌ها هیچگونه حریم خصوصی وجود ندارد

دکتر مجید ابهری آسیب شناس و رفتار شناس درخصوص حریم خصوصی افراد در شبکه‌‌های اجتماعی گفت: انسان‌‌ها بر اساس تربیت اجتماعی و خانوادگی خود دارای حریم زندگانی می‌‌باشند.

در بسیاری از محافل بحث‌‌های مختلفی در مورد حریم خصوصی و عمومی افراد بیان می‌‌شود.

وی افزود: از نگاه رفتارشناسی اجتماعی حریــم خصوصی افـراد یعنی؛ چارچوب‌‌هایی بر اساس قانون، مبانی دینی و اجتماعی که در آن فرد آزاد است در انتخاب پوشش، نشست و برخاست و حتی خوراک خود اختیاراتی داشته باشد و کسی مزاحم وی نگردد. اما اختلاف نظرهایی درباره حریم خصوصی افراد مشهور یا سلبریتی‌‌ها وجود دارد.

سلبریتی‌‌ها از طریق مردم مشهور و محبوب شدند

دکتر ابهری در خصوص حریم خصوصی سلبریتی‌‌ها گفت: از نظر اینجانب (و با توجه به تجربه‌‌هایی که دارم) برای سلبریتی‌‌ها هیچ گونه حریم خصوصی وجود ندارد مگر در خانه خودشان.

چرا که محبوبیت و شهرت امانتی ست که از طریق مردم نصیب چهره‌‌های محبوب و مشهور شده است.

بر اساس این امانت و شرایط مادی و اجتماعی آنها، جامعه متوقع است که افراد مشهور و سلبریتی‌‌ها رفتارهایی مطابق با شئونات اجتماعی و قانونی داشته باشند.

بنابراین از جایی که چهره‌‌های محبوب در همه جا زیر ذره‌بین نگاه‌‌های مردم و رسانه هستند هیچ گونه حریم خصوصی ندارند و باید در این نکته دقت نمایند.

دکتر ابهری با اشاره به محبوبیت چهره‌‌های شناخته شده گفت: با توجه به این واقعیت که چهره‌‌های محبوب گروه‌‌های مرجع رفتاری هستند بنابراین رفتارهای آنان برای فرزندان جامعه الگو می‌‌باشد.

متاسفانه بعضی از این عزیزان به این واقعیت توجهی ندارند که رفتارهای آنها نه تنها در معیار اجتماعی و جامعه ارزیابی می‌‌شود بلکه برای نوجوانان و جوانان الگو قرار می‌‌گیرد.

چرا که والدین، مربیان، مسئولین، دولت مردان، هنجار فرستان، قانون گذاران، بازیگران و مجریان، ورزشكاران و در نهایت سلبریتی‌‌ها جزو الگوهای رفتاری جامعه هستند.

سرك كشیدن در حریم خصوصی دیگران ممنوع

این رفتارشناس در مورد حریم خصوصی خاطر نشان ساخت: افراد معمولی جامعه دارای حریمی هستند که نباید کسی در آن سرکِشی، دخالت و یا به معنای خیابانی آن فضولی نماید.

چرا که افراد باید در زندگی خصوصی خود احساس امنیت کنند.

دخالت و سرکِشی به زندگی خصوصی افراد که شامل دیدن عکس، داستان‌‌های زندگی شان، روابط زناشویی و فردی، روابط اجتماعی است اگر مورد مخاطره قرار گیرد ناامنی فکری و اجتماعی در جامعه حاکم می‌‌گردد.

دکتر ابهری در خصوص بی حجابی مجری رسانه ملی گفت: یکی از چهره‌‌های محبوب صدا و سیما که چادر را افتخاری برای خود می‌‌دانست و موضوع بحث‌‌های مختلفی گردیده است، از نظر اینجانب ایشان در حدی نیستند که بحث‌‌های زیادی در مورد وی انجام شود که رسانه‌‌های مجازی، شبکه‌‌های اجتماعی و رسانه‌‌های نوشتاری درباره وی بنویسند.

چرا در مورد سلوک و رفتار خانم مریم میرزاخانی که بزرگ‌ترین جایزه علمی جهان را گرفت و چند روز قبل از دنیا رفت نمی گوییم و نمی نویسیم.

اما کسی که چند صباحی در تلویزیون بود و با رفتارهای خود باعث بحث و جدال فراوان شد و حالا نیز چون از خاطره‌‌ها فراموش شده است به شکلی دیگر می‌‌خواهد به متن جامعه و خاطرها برگردد.

وی خاطر نشان ساخت: از نظر اینجاب رسانه‌‌ها باید در همین مقطع این موضوع را قطع نموده و دیگر در مورد آن بحث نکنند چرا که برخی افراد عمدا رفتارهایی انجام می‌دهند که در جامعه مورد بحث قرار گیرند و دوباره به متن جامعه برگردند. ایشان در نزدیکی فراموشی بود و با یک عکس روزنامه یا مجله زرد، سوئیچی دوباره به موضوع بحث کامل جوانان و رسانه‌‌ها تبدیل شد.

تضاد رفتاری این خانم به فرصت طلبی او برمی‌گردد. چرا که موضوع ازدواج و یا طلاق و یا نزاع خانوادگی افراد در هر رده و قشر اجتماعی که باشند به خودشان مربوط است نه به جامعه.

به مرور روزنامه‌‌ها و نشریه‌‌های زرد به زمان قبل از انقلاب باز گشته اند به طوری که شکستن ناخن یک خانم هنرپیشه را نیز مطرح می‌‌کنند که این کار رفتار بسیار غلط فرهنگی محسوب می‌‌شود و رسانه‌‌های واقع گرا و اصولی باید در مقابل اینگونه رفتارها ایستادگی کنند و اجازه ندهند که یک خانم به هر دلیل بی حجاب بودن و یا نوشیدن مشروبات الکلی دوباره در جامعه مطرح شود وبه الگویی منفی تبدیل گردند.

در حریم خصوصی افراد تجسس نکنیم

سیده فاطمه ذوالقدر دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس و نائب رئیس فراکسیون فرهنگی زنان در خصوص حریم خصوصی افراد گفت: در این زمینه احادیث و روایت‌‌های بسیاری وجود دارد که حرمت حریم خصوصی افراد را نگه داریم و در آن تجسس نکنیم. آیه قرآن نیز در این خصوص وجود دارد که روایت شده "و لا تجسسو" یعنی اینکه تجسس نکنید در زندگی خصوصی افراد وارد نشوید که بدانید در خانه اش چه وسایلی موجود است و چه چیزی موجود نیست.برای زندگی خصوصی افراد احترام قائل شویم و همه این مسائل سفارش اسلام و دین ما است.

ذوالقدر افزود: در خصوص احترام گذاشتن به حریم خصوصی افراد در فرهنگ ایرانی- اسلامی ما تاکید زیادی شده است.

در فرهنگ اصیل ما به احترام گذاشتن به یکدیگر و سرک نکشیدن در زندگی افراد سفارش‌‌های زیادی شده است.

علاوه بر این موارد در قانون مدنی و حقوق شهروندی نیز احترام گذاشتن به حریم دیگران عنوان شده است. 

دبیر کمیسیون فرهنگی مجلس بیان داشت: افراد باید در فضاهای مجازی و شبکه‌‌های اجتماعی به حریم خصوصی یکدیگر احترام بگذارند.

در فضای مجازی می‌‌توان از اخبار و اطلاعات مطلع شد. فضای مجازی یک تکنولوژی روز محسوب می‌‌شود که می‌‌توان از آن در جهت پیشرفت‌‌های گوناگون استفاده‌‌های زیادی كرد.

می‌‌توان از این فضا به عنوان یک وسیله درآمدزایی استفاده کرد. برای مثال در کشورهای اروپایی از فضای مجازی به نحوی مطلوب استفاده می‌‌کنند و در برخی موارد فضای مجازی محلی برای کسب درآمد افراد به حساب می‌‌آید.

بسیاری از دانشگاه‌‌ها فضای مجازی را راهی برای کسب علم و دانش قرار داده‌اند و آموزش از راه دور یکی از موارد استفاده مناسب از فضای مجازی است.

امیدواریم در ایران هم استفاده از فضای مجازی به نحو مناسب باشد و افراد به حریم خصوصی یکدیگر احترام بگذارند و بی‌حرمتی‌‌ها در این فضاها کمتر باشد.

افراد حوزه فرهنگ وهنر باید الگوی مناسبی باشند

دکتر محسن لواسانی روانشناس و مشاور خانواده، عضو هیات مدیره انجمن علمی مطالعات خانواده در خصوص حریم خصوص افراد گفت: بحث احترام به حریم خصوصی و شخصی افراد مبحثی است که کاملا به مسائل فرهنگی و اجتماعی مربوط می‌‌شود و در چارچوب مسائل تربیتی نیز شکل می‌‌گیرد.

اصولا افراد در محلی که زندگی می‌‌کنند و به دنیا می‌‌آیند فرهنگ شان شکل می‌‌گیرد. در واقع باید‌‌ها و نبایدهای افراد، چگونگی برخورد، نحوه صحبت کردن آنها را شامل می شود.

دکتر لواسانی گفت: مقوله فرهنگ شخصیت افراد را مشخص می‌‌کند و شخصیت افراد با فرهنگ ساخته می‌‌شود و رفتار انسان هم از روی شخصیت آنها تبیین می‌‌شود.

وی در ادامه افزود: موضوع احترام گذاشتن به حریم خصوصی یکدیگر مسئله ای است که افراد کم و بیش به آن اعتقاد دارند. افراد باید نسبت به آن مرز مشخص شده آگاهی داشته باشند که قصدشان کمک گرفتن یا دخالت کردن است که مرز بین این دو را مباحث فرهنگ مشخص می‌‌کند.

آیین احترام گذاشتن در فرهنگ‌‌ها وجود دارد. اما مسائل شخصی که حد و حدود این مرز را مشخص کند، نشات گرفته از مسائل تربیتی خانواده‌‌ها است.

دکتر لواسانی احترام گذاشتن به حریم خصوصی را از نگاه روانشناسی اینگونه عنوان کرد بخشی از حریم خصوصی به حریم فیزیکی افراد مربوط می‌‌شود جایی که ما آن را حد تعارض می‌‌دانیم و در فرهنگ سرد فاصله افراد 90 سانتیمتر، در فرهنگ گرم فاصله افراد 70 سانتیمتر و در فرهنگ بین ایندو فاصله افراد 80 سانتیمتر است که در واقع حریم فیزیکی افراد محسوب می‌‌شود.

اینکه افراد به فرد دیگری خیره شوند و هر نوع دخالت در حوزه‌‌هایی مثل پرس و جو کردن، کنجکاوی، مطرح کردن پرسش‌‌هایی از زیرو بم مسائل خانوادگی، سوالاتی در خصوص مسائل اعتقادی، اجتماعی و سیاسی افرادو بیش از اندازه منزل افراد رفتن، همه این موارد حریمی است که باید در حریم فیزیکی افراد رعایت شود.

دکتر لواسانی در ادامه خاطر نشان ساخت: در حریم خصوصی نوعی حریم وجود دارد به نام حریم روانی. در این حریم رعایت مسائل روحی و روانی افراد مطرح است.

به عنوان مثال، احساسات فرد را می‌‌پرسیم که به بخش احساسات فرد ورود پیدا کنیم، یا اطلاعات شخصی فرد را سوال می‌‌کنیم و یا افکار وی را واکاوی می‌‌کنیم.

در این نکات باید افراد حد و مرز خود را بدانند و رعایت کنند. ظاهرا همه افراد به این موضوع اعتقاد دارند.

عضو هیات مدیره انجمن علمی مطالعات خانواده افزود: افراد باید با توجه به تغییرات و ساختارهای اجتماعی جامعه و تکنولوژی‌‌ها و وسایل ارتباطی جدیدی که وجود دارد، مراقب رفتارهای خود باشند.

در واقع افراد باید از خود و حریم خصوصی شان مراقبت کنند. در واقع باید شیوه رفتار با كسانیكه وارد حریم خصوصی ما می‌شوند را بدانیم و هم چنین نسبت به رفتاری که به این افراد واکنش نشان داده می‌‌شود نیز باید آگاهی وجود داشته باشد و این مسائل باید در نهادهای آموزش و پرورش و نهادهای فرهنگی تعلیم داده شود كه ظاهرا در این زمینه جایگاه مطلوبی نداریم و برنامه‌ریزی خاصی هم نكرده‌ایم.

وی گفت: دلایلی که برخی افراد به حریم خصوصی افراد دیگر ورود پیدا می‌‌كنند را می‌‌توان در ریشه‌‌های فرهنگی و قومی افراد دانست.

در برخی موارد حسادت‌‌ها خیلی تاثیرگذار است. به عنوان مثال فردی در جامعه‌ای رشد کرده و مشهور شده است و صفات شخصی پیدا کرده، برخی افراد در رابطه با آن فرد کنکاش بیشتری می‌‌کنند.

برخی از دلایل آن حسادت، رقابت و چشم و هم چشمی می‌‌تواند باشد. به هرحال برخی افراد که حس حسادت دارند می‌‌خواهند بدانند دیگران چه کاری انجام داده است تا آنها هم به دنبال همان کار بروند.

معمولا در این زمینه، اصحاب فرهنگ و هنر بیشتر آسیب می‌‌بینند به دلیل اینکه به چهره ای تبدیل شده که دیگران می‌‌خواهند یا از آنها الگوبرداری می‌‌کنند و یا به دنبال کسب احترام و پرستیژ آنها باشند.

تمامی افرادی که در حوزه فرهنگ و هنر فعال هستند باید آگاهی‌‌های لازم را به جوان ترها بدهند، الگوهای مناسبی باشند و از خود مراقبت كنند.

دکتر لواسانی در پایان خاطر نشان ساخت: در این زمینه دردسرهای زیادی داریم. در واقع توجه به این مسئله و آگاهی دادن در حوزه مسائل فرهنگی و تربیتی به ما کمک می‌‌کند تا آسیب کمتری به خود وارد کنیم.

نهاد خانواده خصوصا پدر و مادر از ابتدای زندگی به عنوان ایستگاه‌‌های رشد روانی کودک، می‌‌توانند تاثیرگذار باشند.

به عنوان مثال هنگامی که خانواده ای با کودک خود از مهمانی به منزل برمی گردد در خصوص فرد دیگری اظهار نظر و سوال شود و یا قضاوت‌‌های بی جا صورت گیرد، در واقع از همان کودکی به وی آموزش داده می‌‌شود که تو اجازه داری در مورد دیگران اظهار نظر و قضاوت کنی، تو اجازه داری در رابطه به زندگی خصوصی دیگران ورود پیدا کنی.

مسئله جالب این است که وقتی این کودکان بزرگ تر می‌‌شوند خود والدین به عنوان اعتراض از آنها می‌‌خواهند که این مسائل را رعایت کنند.

گاهی اعضای خانواده در حریم‌‌های احساسات فرزندان خود یا نزدیکان خود ورود و دخالت می‌‌کنند. به عنوان مثال پدر خانواده با برادر خود ارتباط ندارد و به فرزندش نیز اجازه معاشرت با عموی خود را نمی دهد.

آن موضوعی که در حوزه حریم خصوصی بسیار به آن تاکید می‌‌شود مسائل فرهنگی و اجتماعی است که نهاد جامعه و حقوق شهروندی باید به آن بپردازد.

اما اصل ماجرا در حوزه خانه و خانواده، خصوصا تربیت کودک است که باید از دوران کودکی رعایت شود و هم آموزش داده شود. در این زمینه هر چقدر هم کار انجام شود باز هم كم است.