زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

حجت الاسلام سیدعلی بنی‌صدر؛ محقق و پژوهشگر

حسی در انسان وجود دارد که وقتی می‌بیند دیگری کاری را به‌اشتباه انجام می‌دهد، علاقه‌مند می‌شود که او را راهنمایی و کمک کند.

گاهی نیز هنوز اشتباهی را مرتکب نشده برای پیشگیری از بروز خطا وارد عمل می‌شود، اینجاست که زبان پند و نصیحت گشوده می‌شود.

زبان پند و نصیحت در بیشتر موارد، دلسوزانه و خیرخواهانه است ولی الزاماً به کام مخاطب شیرین نیست. حتی ممکن است او نام نصیحت را دخالت بی‌مورد بگذارد.

بیشتر پندها از طرف افرادی است که یا سن و سال بالاتری داشته و قصد آگاه‌سازی مخاطب جوان رادارند و یا از جانب کسانی است که دارای تجارب بسیاری هستند و می‌خواهند مخاطب بی‌اطلاع را آگاه سازند.

مخاطبان پند و نصیحت هم که معمولاً از آن گریزانند ولی واقعیت این است که علیرغم دل‌چسب نبودن پند و نصیحت، از کنار آن به‌آسانی نمی‌توان گذشت.

بوده‌اند افرادی که به دلیل فرار از پند مشفقانه یک دوست، دچار مشکلاتی شده‌اند که قابل‌پیشگیری بوده.

مهم نیست که گوینده کیست، مهم آن است که اگر شنونده عاقل باشد و باید بشنود، بسنجد و بیندیشد. اگر درست بود به کار بندد و اگر نادرست بود رها کند.

اما حساب برخی موارد جداست. کسانی که اظهارنظر در خصوص دیگران، بخشی از زندگی آن‌ها شده است. با هرکسی مواجه می‌شوند نصیحتش می‌کنند، انتقاد می‌کنند، پیشنهاد می‌دهند.

این افراد خواه از اعضای خانواده باشند یا از دوستان و آشنایان متأسفانه خود را عاقل‌تر و داناتر از دیگران می‌دانند و تصور می‌کنند که واقعیت‌ها را بهتر می‌فهمند و راهکارهای بهتری برای حل مشکلات دارند.

همین باعث می‌شود تا بی‌مقدمه در هر امری اظهارنظر کنند و شاید توقع دارند که به سخنشان توجه شود.

این اظهارنظرها در ابتدا موجب دلخوری شنونده است و به‌مرور که ادامه می‌یابد موجب اختلافاتی دامنه‌دار می‌گردد.

خصوصاً اگر طرفین از اعضای یک خانواده باشند، خواه فامیلی نسبی یا سببی داشته باشند، ممکن است این امر، ناسازگاری‌هایی را در خانواده‌ها ایجاد کند.

در جمع دوستان و یا همکاران نیز این‌گونه افراد پس از گذشت مدتی که برای اطرافیان شناخته می‌شوند، فردی خواهند بود که دیگران از ایشان فراری هستند و به‌مرور روابط دوستانه با ایشان سردتر می‌شود. 

شاید در اطرافیان شما هم کسانی با این رفتار ناپسند باشند.

راهکار مقابله با این رفتار چیست؟ در این نوشتار بر آنیم تا به چند راه‌حل برای برخورد با این معضل به‌طور مختصر اشاره نماییم:

هر سخنی را بشنوید ولی در نهایت خودتان تصمیم بگیرید

اولین راه این است که علیرغم ناپسند بودن رفتار طرف مقابل، شنونده می‌تواند خوب بشنود شاید که در بین مطالب او نکات صحیح و قابل‌اعتنایی وجود داشته باشد.

نادرستی آن رفتار به این معنا نیست که گوینده هرچه می‌گوید نادرست است و ارزش شنیدن ندارد.

اگرچه هیچ ضرورتی هم ندارد که هرچه گفت به کار بسته شود بلکه با سنجش گفته‌ها می‌توان درست از نادرست را تفکیک کرد.

سخن خوب را باید شنید اگرچه از زبان شخص بدکار باشد و سخن بد را باید رها کرد اگرچه از زبان شخص نیک باشد. 

اگر به‌طور دقیق در همه سخنان اطرافیان دقت کنیم درمی‌یابیم که همه سخنان آن‌ها الزاماً نادرست و نسنجیده نیست بلکه در کلام همگان هم صحیح و هم سقیم راه دارد.

این راه همواره مورد توصیه نیست بلکه اگر به‌طور موردی و اتفاقی با چنین افرادی مواجه شدید چنین کنید.

اما اگر هرروز یا هر هفته با چنین فردی مواجه هستید شاید تا این حد حوصله نداشته باشید که دائماً شنونده مطالب اوباشید.

برای طرف مقابل توضیح دهید که اظهار نظر او درست و کامل نیست

گاهی اظهارنظرهای طرف مقابل ناشی از قضاوت نادرست او نسبت به یک رفتار یا اتفاق است.

او دچار تصور نادرستی شده، به همین علت به خیال خود قصد راهنمایی و هدایت طرف مقابل را دارد.

در این صورت ابتدا اجازه دهید هرچه می‌خواهد بگوید و شما نیز برای او شنونده خوبی باشید.

به او اطمینان دهید که به سخنانش توجه کرده‌اید و نیت خیر او را پذیرفته‌اید.

سپس به‌طور کاملاً روشن توضیح دهید که قضاوت نادرستی داشته و واقعیت آن‌گونه که او تصور کرده نیست.

شرح دهید که حقیقت چیست و بگویید که اظهارنظر او نادرست است و پیشنهادش اگر اجرا شود تا چه اندازه می‌تواند مضر یا اصلاً بی‌اثر باشد.

این راه بیشتر در مواجهه با جوانان و نوجوانان بکار می‌آید.

سنین جوانی ایامی است که جوان حس می‌کند به‌خوبی می‌تواند همه‌چیز را به‌خوبی و شاید بهتر از دیگران درک کند به همین دلیل بیشتر پیشنهاد می‌دهد و خصوصاً در محیط خانه و در جمع خانواده بیشتر اظهار عقیده می‌کند.

توقعش هم این است که همه او را برای بیان چنین مطالبی تحسین کنند و راهکارهای او را به کاربندند.

اگر سخنان او را نادرست می‌دانید، فراموش نکنید که بی‌توجهی به نظرش نه مؤدبانه است و نه کارساز.

اگر جوان سخنی گفت که خام و فاقد کارایی بود، بهتر است کاملاً محترمانه او را قانع کنید که استنباطش درست نبوده و اجرای پیشنهادش بی‌نتیجه خواهد بود.

به‌طرف مقابل بگویید که به این رفتار علاقه‌ای ندارید

اگر با چنین اشخاصی به‌طور دائمی مواجه هستید یک‌بار برای آن‌ها توضیح دهید که از این رفتار وی تنفر دارید و ضمن تشکر از نیت خیرخواهانه‌اش از او بخواهید که نسبت به شما و رفتارهایتان اظهارنظر نکند.

به عبارت بهتر باید او را قانع کنید که رفتار ناپسندی دارد و ادامه این وضعیت موجب دلخوری و احتمالاً سردی روابط آینده خواهد شد.

شاید او واقعاً نمی‌داند که کارش زشت و ناپسند است ولی گفتگو می‌تواند این مسئله را برای وی روشن کند و درنهایت از آن دست بردارد.

اجرای این راه نه‌تنها برای شما مفید است بلکه شاید موجب شود که شخص این رفتار خود را در مواجهه با سایرین نیز اصلاح کند.

البته باید لحن کلام به‌گونه‌ای باشد که به او حس تحقیر یا توهین دست ندهد وگرنه به‌جای حل یک مشکل، دردسر جدیدی ایجاد می‌شود.