زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : محمدرضا دژکام /روان‌شناس/ روان درمانگر/ مشاور ازدواج و خانواده

پرسش مراجع:

تحریریه زندگی آنلاین : پسرم مدتی است که به صورت تفریحی قلیان می‌کشد! بارها و بارها او را دیده‌ام که در منزل و یا پس از اتمام کارش به قهوه خانه‌ای سنتی می‌رود و با دوستانش  دور هم جمع می‌شوند و قلیان می‌کشند. بارها و بارها به او گفته‌ام که این رفتارش را کنار بگذارد، ولی او گوش نمی‌دهد! می‌خواستم از شما بپرسم که آیا قلیان اعتیادآور است یا خیر؟ لطفا مرا راهنمایی کنید.

پرویز _کرج

پاسخ روان شناس:

پدر گرامی! این پدیده، یعنی قلیان کشیدن که در حال حاضر به یک معضل اجتماعی تبدیل شده است از آن جهت  چهره‌ی منفوری به خود نگرفته است که اغلب آن را بی‌ضرر و غیر قابل اعتیاد می‌دانند یا کم ضررتر از مصرف سیگار قلمداد می‌کنند! آب موجود در قلیان نه تنها خاصیت تصفیه کنندگی و محافظتی در مقابل دود ناشی از سوختن تنباکو ندارد، بلکه به دلیل افزایش رطوبت باعث افزایش میزان جذب ریوی آن نیز می‌گردد. مواد سمی قلیان نه تنها کمتر از سیگار نیست، بلکه بعضی مواد خطرناک از جمله: قیر یا دود سرطان‌زا، مونوکسید کربن و نیکوتین موجود در دوده‌ی آن از سیگار بیشتر است. با مصرف قلیان بیش از ۶۰۰ ماده‌ی سمی و مهلک وارد ریه می‌شود. در صنعت تنباکو، مرغوب‌ترین آن در اختیار کارخانه‌های سیگارسازی قرار می‌گیرد و  تفاله‌های تنباکو جهت قلیان مورد استفاده قرار می‌گیرد. در قلیان، نامرغوب بودن تنباکو و درجه حرارت بالا می‌تواند تولید گاز مونو کسید کربن ناشی از سوختن ناقص زغال آتشدان کرده و مکش‌های ریوی عمیق و رطوبت حاصل از آب باعث بروز بیماری‌های ریوی،سرطان‌های مختلف از جمله: سرطان لب، ریه، معده و مثانه می‌گردد. تنباکوهای تحت عناوین میوه‌ای و اسانس‌دار نه تنها بی‌ضرر نیست، بلکه عوارض بیشتری نسبت به تنباکوهای ساده دارد. به علاوه مزه و طعم مناسب و سهولت مصرف این گونه تنباکوها نسبت به تنباکوهای معمولی،  باعث گرایش بیشتر نوجوانان و جوانان به مصرف این قبیل تنباکوها شده است. به هر حال،  اعتیاد به قلیان کشیدن، بسیار مضر و خطرناک است و امیدوارم همه‌ی جوانان نسبت به آن آگاهی پیدا کنند‌. موفق و پیروز باشید.

بیشتربخوانید:

گرد پیری بر پوست و مو با سیگار و قلیان

قلیان چیست؟

قلیان یک وسیله‌ی مصرف دخانیات دسته جمعی است که همه از آن به صورت مشترک استفاده می‌کنند. در فرهنگ خانواده‌های ایرانی( البته برخی از آنان)، این گونه جا افتاده که برای گشت و گذار، یکی از وسایل تفریح،  بردن قلیان و وسایل مورد نیاز آن است که در استراحت گاه‌ها یا در طول سفر و مناطق خوش آب و هوا، از آن استفاده کنند. این فرهنگ از پدر بزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و اقوام ما این گونه نسل به نسل گذشته و اکنون به ما رسیده و نه تنها در مسافرت‌ها، بلکه در برخی خانه‌ها نیز قلیان پیدا می شود و شیوع آن از بزرگترها به نسل نوجوان و جوان این مرز و بوم سرایت کرده است که نه تنها خوشایند نیست، بلکه جای تاسف و نگرانی نیز دارد!

قلیان اعتیادآور است یا خیر

پرسشی که اذهان عمومی را به خود معطوف داشته است، این که چرا در عصر امروزی، قشر نوجوان و جوان به سمت و سوی کشیدن قلیان در منازل، تفریح‌گاه‌ها، قهوه‌خانه‌ها یا سفره خانه‌های سنتی روی می‌آورند؟ و این مقوله‌ای است که باید تحت بررسی قرار گیرد.

شاید دلایل زیادی را برای این مقوله به توان نام برد. به زعم و عقیده‌ی خود جوانان،  قلیان نوعی تفریح برای آنان به حساب می‌آید و  هرگز در این اندیشه نبوده و نیستند که این مصرف و دود کردن می‌تواند آغاز ی باشد برای رسیدن به  ورطه‌ی اعتیاد! شاید باورتان نشود، ولی این حقیقتی است که تلخ و گزنده که اعتیاد از همین قلیان کشیدن‌ های ساده و تفننی و سیگار شروع می‌شود و تا سری تکان دهید، می‌بینید اسیر مخدرهایی همچون: حشیش، شیشه، کراک و.... شده‌اید! روی سخن من با جوانان است:" تفریح خوب است اما به چه بهایی؟!"  شاید به جوانان در پاره‌ای از موارد بتوان حق داد.

آری، آنان نیز حرف‌ها و ناگفته هایی دارند که در سینه حبس شده، فرار از  تنهایی  و نداشتن آرام بخشی بر زخم‌ها و مرهمی بر آلام و دردهایشان! نداشتن یک سنگ صبور،  یک مونس، یک همدم، پناه بردن به دودی همراه با خنده‌هایی که پشت آن گریه ها نهفته است و اشک‌ها! این واقعیت‌ها را باید بپذیریم. هرگز از حقیقت فرار نکنیم. اینها درد دل‌های نوجوانان و جوانان پناه برده به قهوه خانه‌هاست که شاید ساعت‌ها از طول روز خود را در آنجا سپری می کنند. وقتی می‌پرسی چرا اینجا؟! می‌گویند:" پس کجا برویم؟ تفریح‌مان چیست؟ به چه دلخوش باشیم؟ جوان هستیم و اما جوانی نمی‌کنیم!" این جملات را زیاد شنیدم زمانی که در حال ساختن یک فیلم مستند بودم و گاهی هم دلم می‌گرفت سر ضبط و مصاحبه با آنان! بگذریم. در پاره‌ای از موارد شاید حق با آنان باشد، اما باید علم و آگاهی به آنان داد. نوجوان یا جوان چه می‌داند که عاقبت این قلیان کشیدن و با دوستانش گپ و گفت داشتن چیست؟ و کجاست؟! بی تردید هر عقل سلیمی اگر بداند فرجام کارش کجا خواهد انجامید، سراغ هیچ چیز مضری نخواهد رفت. آری، نداشتن شناخت لازم و کافی از عوارض و پیامدهای منفی و ناگوار و نداشتن ترس از عواقب اعتیاد، باعث فرورفتن در منجلاب این عادت ناپسند می‌شود. از سوی دیگر،  چون کشیدن قلیان در فرهنگ خانواده‌های ایرانی،  بسیار رایج بوده، جوان این گونه نزد خود تصور می‌کند.

پس مشکلی پیش نخواهد آمد،  چرا که از بزرگترها می‌آموزد! (مقوله‌ی یادگیری مشاهده‌ای در علم روان‌شناسی ). ......عوامل گرایش جوانان به قلیان کشیدن:.... امروزه اگر گشت و گذاری در سفره خانه‌های سنتی و قهوه‌خانه‌ها داشته باشیم، با انواع و اقسام قلیان با طعم‌های مختلف از جمله: سیب، توت فرنگی،  موز و... مواجه می‌شویم. اما باید به دنبال یافتن عوامل به وجود آورنده و نیز تحریک کننده‌ی گرایش نوجوانان و جوانان به قلیان کشیدن باشیم.

از دلایل و عوامل گرایش نوجوانان و جوانان به قلیان کشیدن، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: تنهایی، مشکلات بیکاری، شکست‌های عاطفی و  عشقی، تفاهم نداشتن با خانواده و نبود درک متقابل از سوی والدین، نداشتن یک سنگ صبور،  فرار از برزخ بی‌همدمی، شاید دلایلی باشند بر گرایش جوانان! ......

بیشتربخوانید:

عوارض كشیدن قلیان

عوارض قلیان کشیدن در یک نگاه

 بر اساس تحقیقات انجام شده، یک پک قلیان معادل ۱۰۰ پک سیگار دود دارد! دود توتون و تنباکو باعث تحریک زیاد بافت‌ها و افزایش ترشحات بزاق دهان می‌شود. ناراحتی‌های دستگاه تنفسی مانند: آسم، برنشیت، تنگی نفس،  افزایش فشار خون،  ضربان قلب،  کاهش اشتها،  تهوع و  استفراغ،  اسهال، سرگیجه،  سردرد، اختلال تنفسی، تشنج،  سرطان‌های ریه، گلو، حنجره، مشکلات کلیوی، عوارض قلبی و عروقی،  مشکلات گوارشی، ایدز، هپاتیت، سرماخوردگی و کرونا از جمله عوارض و پیامدهای منفی و ناگوار  ناشی از مصرف و کشیدن قلیان است.

آیا قلیان فقط برای آقایان است؟

جالب است بدانید زمانی قلیان کشیدن فقط مختص آقایان بود. اما حالا دختران و زنان نیز خیلی راحت در محافل و مجالس خصوصی، حتی در پارک‌ها و سفره خانه‌های سنتی روی می‌آورند به کشیدن قلیان و آن را نوعی کلاس و مد می‌دانند!

چگونه می توان این عادت ناپسند را از بین برد؟!

بررسی‌های کارشناسانه نشان داه، تغییر دیدگاه خانواده‌ها،آگاهی و اطلاع رسانی درست، علمی و منطقی به نوجوانان و جوانان از طریق رسانه‌های جمعی مانند: صدا و سیما،  مطبوعات، ... می‌تواند تا حدودی راهگشا باشد. فراهم آوردن محیط‌هایی برای تفریح‌های سالم، ارتباط اجتماعی سالم، به کارگیری از روان‌شناسان و آسیب‌شناسان اجتماعی در پارک‌ها و برگزاری مراسم و همایش‌های آموزش مهارت‌های زندگی سالم می‌تواند نگاه و نگرش نوجوانان و جوانان به قلیان کشیدن را تغییر اساسی دهد.

توصیه ی روان شناس

نوجوانان و جوانان عزیز سرزمین مادری، تفریح و سرگرمی خوب است اما بدانید چه تفریحی برایتان مفید است و چه تفریحی مضر. گرایش پیدا کردن به سیگار و قلیان کشیدن،  نمی‌تواند نشانه‌ی بزرگ شدن شما باشد. هر کسی به شما پیشنهاد داد که قلیان بکشید و یا سیگار،  به عقل و منطق خود رجوع کنید. این قصه یعنی وارد شدن به یک بازی که فرجام خوشایندی ندارد! حتی یک بار هم خطرناک است. برای آرامش روح و روان و جسم خود، از تفریحات سالم بهره بگیرید. هیچ وقت سعی نکنید تابع احساس و وسوسه باشید. در نوجوانی و جوانی باید بتوانید بر افکار تحریک کننده و وسوسه‌آمیز غلبه کنید تا آنگاه با سری بلند، به خویشتن خویش ببالید و اعتماد به نفس خود را به رخ دیگران بکشید.از این که همسالان به شما چیزی بگویند و حرفی بزنند، هرگز نهراسید! چرا که شما عاقبت کار را می‌بینید ولی آنان آغاز آن را.امیدوارم که با اندیشه و تفکر زندگی کنید و فرداهایی سرشار از عشق و مهربانی در انتظار شما خوبان و  آینده‌سازان و آیندگان این مرز و بوم باشد! به امید آن روز.