زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : محمدرضا دژکام ، روان‌شناس، روان درمانگر، مشاور ازدواج و خانواده

تحریریه زندگی آنلاین : نگاهی روان شناختی به اختلال استرس پس از سانحه، علایم ‌و نشانه های بالینی، میزان شیوع، علل و عوامل به وجود آورنده اختلال، روش‌های درمانی، همراه با توصیه‌های روان شناسی. اختلال استرس پس از سانحه پس آسیبی، یک اختلال روانی است که بعد از حادثه‌ای آسیب‌زا به وجود می‌آید و مکانیسم‌های دفاعی، زیستی و روانی عادی فرد را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری می تواند در میان بازماندگان جنگ‌های نظامی، سیل، آتش سوزی، تصادف رانندگی، سوختگی و...  اختلال استرس پس از سانحه در پسران جوانی دیده می‌شود که یک استرس روانی یا جسمانی را به شدتی تجربه نموده‌اند که عملا برای هر کسی بی‌نهایت آسیب‌زا یا وحشتناک است.

" میزان‌شیوع این اختلال "

همه‌گیرشناسی اختلال استرس پس از سانحه، طبعاً بسته به وقوع حوادث و سوانح که بر گروه زیادی موثر واقع می گردد، فرق می‌کند.پس از سانحه‌ا‌ی مصیبت بار، ۵۰ تا ۸۰ درصد بازماندگان ممکن است دچار این سندرم شوند.شیوع این اختلال در پسران جوان بیشتر از دختران جوان است و براساس گزارش‌ها در پسران ۵ درصد و در دختران جوان ۱/۲  درصد دیده می شود.

 علل و عوامل موثر در بروز این اختلال در پسران جوان

۱_ عوامل زیست شناختی: نظریه پردازان متمایل به زیست شناختی، این نظریه را مطرح کرده‌اند که پسران مبتلا به این اختلال، پس از سانحه، استعداد بیمار گونه‌ای برای واکنش‌های افراطی اتونومیک در مقابل استرس دارند.۲_ عوامل روان پویایی:" بر طبق نظریه‌ی روان پویایی، اختلال استرس پس از سانحه، ضربه موجب فعال شدن تعارض‌های حل نشده‌ی دوران کودکی، از جمله ضربه‌های روانی کودکی می‌گردد که ناخودآگاه بوده‌اند. حیات دوباره ضربه های کودکی منجر به پیشرفت و استفاده از مکانیسم‌های دفاعی روانی انکار_ ابطال و واپس زدن می شود.

بیشتربخوانید:

چگونه میشود استرس مرتبط با کار را مدیریت کرد؟

علائم و نشانه های بالینی اختلال استرس پس از سانحه

این علائم و نشانه‌ها عبارتند از: ۱_ محدودیت حدود عاطفی ۲_ احساس کوتاه شدن طول زندگی ۳_ احساس گسستگی یا جدایی از دیگران ۴ _ خواب دیدن تکراری و ناراحتی برانگیز حادثه ۵_  یاد آوری مکرر و مزاحم‌ حادثه ۶_ عمل یا احساس‌های ناگهانی که به گونه ای انگار حادثه در حال تکرار شدن است. ۷_ کاهش قابل ملاحظه‌ در فعالیت های مهم ۸_ سعی برای اجتناب از افکار و احساسات مربوط به ضربه ۹_ سعی برای اجتناب از فعالیت‌ها یا موقعیت‌های برانگیزنده‌ی خاطره‌ی ضربه ۱۰_ اجتناب‌ مستمر از محرک‌های مرتبط با ضربه یا کرختی.

شرح حال یک پسر جوان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه

من " سیامک " ۲۱ ساله که به همراه پدر و مادرم برای تعطیلات نوروز با ماشین‌مان به سفر رفته بودیم  در راه بازگشت بودیم  که پس از مدتی احساس کردم پدرم خسته شده و به او گفتم که پدر جان کناری پارک کن تا کمی استراحت کنی. اما او گوش نکرد و گفت به زودی به مقصد می‌رسیم. پدرم دچار خواب آلودگی شده بود که ناگهان از رو به رو با یک کامیون باری شاخ به شاخ شدیم و پدر و مادرم در جا به دلیل شدت جراحات فوت کردند و من هم چند ماهی در بیمارستان بستری بودم. پس از آن حادثه دچار حالات روانی، جسمانی و هیجانی خاصی می‌شدم که به تشخیص پزشکان متخصص به بستگانم‌گفته بودند که من دچار اختلال استرس پس از سانحه شده‌ام و باید تحت درمان روان پزشک باشم.از آن سانحه به بعد دیگر از سوار ماشین شدن استرس دارم.دیگر خودم رانندگی نمی‌کنم چون استرس زیادی پیدا می‌کنم و حتی وقتی سوار اتوبوس یا ماشین دوستانم هم می‌شوم هر لحظه احساس می کنم که الان تصادف خواهیم کرد و وجودم پر از ترس و وحشت و استرس می شود." من ،استرس تصادف رانندگی دارم!"....

 اثرات روانی اختلال استرس پس از سانحه

در پاسخ به این پرسش باید بگویم که آثار روانی چند مورد است که عبارتند از: ۱_ پسر جوان نمی‌تواند حواس خود را متمرکز کند ۲_ پسر جوان نمی‌تواند برخی از جنبه‌های رویداد آسیب زا را به یاد بیاورد ۳_ پسر جوان نمی‌تواند به آسانی تصمیم بگیرد. ۴_پسر جوان سردرگم است و افکار مزاحم‌ مدام‌ در ذهن دارد.۵_ پسر جوان احساس می‌کند که حس زمان و مکان را از دست داده است. آثار هیجانی این اختلال عبارتنداز:

"۱_ اضطراب ۲_ ترس و وحشت ۳_ خشم ۴_ تحریک پذیری ۵_ اندوه ۶_ احساس آسیب پذیر بودن ۷_ احساس ترک شدن از جانب دیگران.

آثار جسمانی  این اختلال در پسران جوان عبارتنداز  :

۱_ افزایش واکنش از جا پریدگی ۲_ خستگی شدید تا حد زمین گیر شدن ۳_ بی خوابی ۴_ انواع سردرد۵_ حالات تهوع و استفراغ و مشکلات گوارشی ۶_ تپش قلب سریع ۷_ از دست دادن علاقه به لذت از فعالیت های اجتماعی

بیشتربخوانید:

چگونه استرس را با تغذیه مناسب کاهش دهیم؟

آثار رابطه ای ناشی از اختلال استرس پس از سانحه در پسران جوان عبارتنداز:

۱_ خصومت با دیگران ۲_ دوری گزینی ۳_ عدم علاقه به روابط جنسی با جنس مخالف ۴_ عملکرد ضعیف در تحصیل و شغل ۵_ تمایل به خانه‌نشینی ۶_ حفاظت بیش از حد از اعضای خانواده که درگیر آسیب بوده‌اند.

" روش های درمانی اختلال استرس پس از سانحه در پسران جوان "

۱_  درمان دارویی : استفاده از داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای و نیز بنزودیازپین ها و مهار کننده های مونوآمین اکسیداز، همچنین داروهای ضداضطراب در روند درمانی این اختلال می تواند مفید واقع شود. ۲_ روان‌درمانی: مداخله‌های روان درمانی برای اختلال استرس پس از سانحه در پسران جوان شامل رفتار درمانی، شناخت درمانی و هیپنوتیزم درمانی است. بسیاری از متخصصین طرفدار روان درمانی کوتاه مدت برای قربانیان سوانح هستند. گروه درمانی و خانواده درمانی نیز در درمان‌ پسران جوان مبتلا به این اختلال موثر گزارش شده است.

 توصیه های روان شناس

به پسران جوانی که به این اختلال مبتلا هستند توصیه ‌می‌کنم که سعی نکنید اضطراب و افسردگی شما را از پا در بیاورد. یادتان باشد که حادثه‌ای برای شما یا اطرافیان‌تان ‌اتفاق افتاده قرار نیست که دوباره تکرار شود پس اگر این گونه تصور کنید ناخودآگاه اضطراب و وحشت و استرس باز سراسر وجودتان را فرا می‌گیرد. باید تلاش کنید که با آسیبی که به شما وارد شده است کنار بیایید. درست است که از یاد بردن یک حادثه‌ی تلخ و گزنده و از دست دادن یک عزیز برای تان سخت و دشوار است ولی یادتان‌ باشد که زندگی در جریان است و شما محکوم به زنده بودن و زندگی کردن هستید و بایستی خودتان را با شرایط موجود وفق بدهید. در خانه ماندن و به تحصیل فکر نکردن یا از اجتماع و شغل خودتان دوری گزیدن راه درست و معقولی نیست.باید با کمک درمانگرتان درصدد بازگشت به زندگی باشید نه‌ این که از آن گریزان ‌شوید.به قول زنده یاد سهراب سپهری:" تا شقایق هست زندگی باید کرد!" روند درمانی خود را درست پیش ببرید و راهکارهای درمانی و دارویی خود را کنار نگذارید و با کمک گرفتن از دوستان و یا اطرافیان کوشش کنید که رویه‌ی افکاری و رفتاری‌تان را تغییر دهید.

به چند توصیه ی روان شناسی برای کاهش استرس تان توجه کنید:

 ۱_: به اندازه ی کافی بخوابید. بین ۶ تا ۸ ساعت.۲_ حداقل ۳ بار در هفته ورزش کنید. پیاده روی کنید.به باشگاه بروید. ورزش کردن منظم استرس ها را از شما دور می‌سازد.۳_ عاد‌ت‌های غذایی سالم‌ را جایگزین رژیم غذایی نامناسب کنید.با پزشک متخصص تغذیه مشورت کنید و داروهای‌تان به موقع بخورید. ۴_ مراقبه یا مدیتیشن و آرام‌سازی یا ریلکسیشن را تمرین کنید.۵_ موسیقی ملایم‌ برای کاهش استرس‌تان گوش کنید و به نیازهای اجتماعی، عقلانی، هیجانی و جسمانی خود توجه کنید. به امید روزهایی خوش برای شما عزیزان جان.