همه ما از خرید کردن لذت می‌بریم. مطمئنا برای همه ما، گاهی اوقات پیش آمده که بیش از آنچه استطاعت، بیش از آنچه نیاز، و حتی گاهی بیش از آنچه قصد داریم، خرید می‌کنیم. از طرفی دیگر در جوامع مدرن، خرید کردن بیشتر تشویق می‌شود. نیروهای زیادی به ما فشار می‌آورد که برای راحت‌تر بودن، خرید کنیم: "امروز بخر؛ فردا بپرداز!"، "فروش ویژه، با چک کارمندی!"، "فروش، فقط با روزی پنجاه تومان!" و انگار که همه چیز در اطراف ما می‌گویند: "بخر! بخر!..."، و ما هم می‌خریم. در عین حال، اکثر ما قادر به کنترل خرید کردن خود هستیم و سعی می‌کنیم که مطابق با بودجه خود خرید کنیم. اما حتما برای شما هم پیش آمده که گاهی مثل "آذر"، احساس کنید که فقط دوست دارید خرید کنید. شاید می‌خواهید پاداشی به خود بدهید یا احساس کنید که شما هم فرد ارزشمندی هستید. یا فقط دلتان می‌خواهد بدون فکر کردن به مشکلاتی که با آن مواجه هستید، در فروشگاه یا مرکز خرید گردش کنید و گاهی هم چیزهایی بخرید؟ اما این، تنها عادت پرسه زدن در مرکز خرید نیست؛ بلکه تعداد قابل توجهی از افراد – بویژه خانم‌ها – برای مدارا کردن با احساس افسردگی‌شان، وسواس خرید کردن پیدا می‌کنند.
متخصصان بهداشت روانی معتقدند، افرادی که این کار را می‌کنند تا احساس بهتری داشته باشند، نوعی "خوددرمانی" انجام می‌دهند. در واقع، فرد به این وسیله می‌خواهد زندگی‌اش را تغییر دهد، و با شعف کوتاه‌مدتی که بر اثر خرید کردن در او ایجاد می‌شود، خلق و خوی بهتری داشته باشد. علت واقعی این خریدهای افراطی، احساس پوچی یا کاهش اعتماد به نفس است. فرد می‌خواهد با این خریدها، حوزه‌هایی از زندگی‌اش را که از نظر هیجانی آسیب دیده یا خارج از کنترل است، ترمیم کند. همان‌‌طور که قبلا گفتیم، اکثر این افراد، خانم هستند و به منظور افزایش اعتماد به نفس خود، چیزهایی را می‌خرند و تصور می‌کنند خرید این چیزها باعث می‌شود موفق‌تر، جذاب‌تر، یا باهوش‌تر به نظر برسند. یا ممکن است برای بهبود احساس تنهایی، غمگینی یا عصبانیت خود، این‌گونه خرید کنند. مشخصه اصلی در این افراد، ولخرجی بدون توجه به بودجه واقعی است؛ به این شکل که فرد، ابتدا احساس پوچی یا کمبود اعتماد به نفس می‌کند؛ یعنی احساس عدم کمال. پیام‌های اطراف، همه به او می‌گویند، اگر فلان چیز را داشته باشد، کامل‌تر، موفق‌تر و دوست‌داشتنی‌تر است (این پیام‌ها، می‌تواند از طرف خانواده، دوستان، رسانه‌ها و... به او برسد). پس خرید می‌کند تا این احساس کمال را داشته باشد. اما وقتی مقروض می‌شود، بیشتر از قبل احساس بی‌کفایتی و ناتوانی می‌کند، و این چرخه، دوباره تکرار می‌شود.
گفته می‌شود که خرید کردن سبب آزاد شدن نوعی ماده شیمیایی در مغز شده، که باعث بهبود خلق می‌شود. مقدار این ماده در افسردگی، کم می‌شود و شاید به همین دلیل است که افراد افسرده، دو برابر دیگران، از خرید کردن لذت می‌برند. اما خرید کردن، تنها راه افزایش این ماده نیست. ورزش کردن، خوردن بعضی غذاها (از جمله مواد قندی) و بعضی داروها نیز با افزایش این ماده در مغز، سبب کاهش افسردگی می‌شود. به همین دلیل است که افراد افسرده، به خوردن مواد قندی و شکلات علاقه‌مندند، و بعضی خانم‌ها، وقتی افسرده می‌شوند، چاق‌تر می‌شوند.
حال که استرس و افسردگی در این مشکل، نقش زیادی دارد، پس، بهترین راه پیشگیری از خرید کردن افراطی، جلوگیری از بروز استرس و افسردگی تا حد ممکن است، که راه‌حل‌های ذیل، می‌تواند در این زمینه، راهگشا باشد:
-
احساسات خود را بشناسید و آن‌ها را بپذیرید.
اگر مسئله‌ای شما را ناراحت می‌کند، به جای آنکه به خودتان فشار آورید تا عادی جلوه کنید، مبادا دیگران بگویند ضعیف یا وابسته هستید، احساس واقعی خود را نشان دهید؛ گریه کنید، حرف بزنید و...
-
واقع‌بین باشید!
گاهی انتخاب اهداف غیرواقعی، انسان را مضطرب و افسرده می‌کند. به جای آن‌ها، اهداف کوچک و قابل دسترس را انتخاب کنید، تا وصول به آن‌ها، اعتماد به نفستان را افزایش دهد.
-
در طول روز مدتی، هر چند کوتاه، را به خود اختصاص دهید!
حتی پانزده دقیقه تنها بودن، بدون وجود عاملی برای نگرانی یا حواس‌پرتی، می‌تواند به حد کافی شما را شاداب کند، تا تمام کارهایتان را به خوبی انجام دهید. پس، به مکان خلوتی بروید، تنفس عمیق و آهسته انجام دهید و سعی کنید فقط به موضوعات آرامش‌بخش فکر کنید.
-
کامل و بدون نقص بودن را فراموش کنید!
در زندگی واقعی، هیچ انسانی کامل و بدون نقص نیست. پس، انتظار بروز مشکلات را در زندگی خود داشته باشید و از قبل، برای مقابله یا مدارا با آن‌ها، خود را مجهز کنید.
-
از دیگران کمک بگیرید!
اگر احساس دلتنگی و تنهایی میکنید، از افراد خانواده، دوستان و اقوام کمک بخواهید. آن‌ها می‌توانند مصاحب و همنشین خوبی برای شما باشند. اگر احساس اندوه یا اضطراب شما دایمی است، مشکلات جسمی متعددی دارید، قادر به درست خوابیدن یا غذا خوردن نیستید، ناامید و تحریک‌پذیرید و یا قادر نیستید امور روزمره خود را مثل قبل انجام دهید، حتما به روانپزشک یا روانشناس مراجعه کنید. گاهی باوجود انجام موارد گفته شده، بروز افسردگی و استرس، اجتناب‌ناپذیر است.
برای پیشگیری از خرید افراطی در این مواقع، کارهای زیر را انجام دهید:
- هیچ وقت بیش از بودجه خود خرید نکنید. پول نقد محدودی همراه داشته باشید، و دسته چک با خود نبرید.
- از قبل برای خرید، برنامه‌ریزی کنید، و فقط از روی فهرستی که نوشته‌اید، خرید کنید.
- به تبلیغات رسانه‌ها توجه نکنید.
- فقط زمانی به مراکز خرید بروید، که لازم است. هیچ‌وقت صرفا برای تماشا، به این مراکز نروید.
- فعالیت‌هایی ترتیب دهید که شما را از مراکز خرید دور می‌کند، مثل مطالعه، ورزش، دیدار دوستان و اقوام، گردش و...
این کارها آسان است، و شما نیز می‌توانید امتحان کنید. مطمئن باشید لذت آن، بیشتر از خرید کردن افراطی خواهد بود!
