تقريباً هر فردي ترس را به صورت منطقي يا غيرمنطقي در زندگي خود تجربه مي‌كند. برخي با تصور رفتن به نزد پزشك و آمپول زدن عصبي مي‌شوند، برخي ديگر با ديدن يك موش فرياد مي‌زنند و گروهي ديگر نيز با ديدن يك ساختمان بلند، گيج و منگ مي‌شوند. براي خيلي‌ها اين ترس‌ها كوچك‌اند، ولي براي برخي نيز اين ترس‌ها آنقدر شديد است كه باعث اضطراب فوق‌العاده مي‌شود و در زندگي روزمره آنان مزاحمت ايجاد مي‌كند. هنگامي كه ترس بسيار غيرمنطقي باشد، بيمارگونه خواهد شد و زمام زندگي را از دستان شما خواهد ربود. به اين نوع ترس‌ها فوبيا (fhobia) مي‌گويند. البته مي‌توان با راهكارها، درماني بر ترس غلبه و آن را مديريت كرد. افرادي كه به اين نوع ترس مبتلا هستند اغلب مي‌دانند كه ترس آنها غيرمنطقي است؛ با وجود اين نمي‌توانند احساسات خود را كنترل كنند و وقتي در آن موقعيت قرار مي‌گيرند، بسيار مضطرب مي‌شوند و اين امر بسيار قاطع و اتوماتيك است. اين ترس بر شيوه زندگي تأثير مي‌گذارد و گاه موجب تغييراتي در زندگي مي‌شود كه حتي مي‌تواند موفقيت فرد را تحت تأثير قرار دهد. مثلاً به دليل ترس از قرار گرفتن در محيط‌هاي بسته، نمي‌توانيد سوار آسانسور شويد و پيشنهادي را كه براي يك كار سودآور در طبقه‌هاي بالاي يك ساختمان به شما شده است را رد مي‌كنيد! درك اين نوع ترس، اولين قدم در غلبه بر آن است. بايد بدانيد كه هراس بيمارگونه بسيار رايج است. اين‌گونه ترسيدن به معني ديوانگي نيست. اين ترس قابل كنترل و درمان است.
ترس معمولي در مقايسه با هراس بيمارگونه
ترس كاملاً طبيعي است و اين احساس در شرايط خطرناك حتي مفيد است. ترس واكنش انطباقي انسان‌هاست كه بدن و ذهن را براي پاسخ سريع و حفاظت از خود فعال مي‌كند.ترس نامعقول است كه بسيار زياد غيرمنطقي باشد؛ مثلاً ترس از يك سگ بزرگ شكاري طبيعي است، ولي ترس از يك سگ كوچك پشمالو غيرطبيعي خواهد بود.
ترس طبيعي در كودكان
بسياري از ترس‌ها در دوران كودكي كاملاً طبيعي هستند و با رشد كودكان به تدريج از بين مي‌روند؛ مثلاً بسياري ازكودكان خردسال از تاريكي مي‌ترسند و حتي هنگام خواب چراغ اتاق آنان بايد روشن باشد. اين هراس بيمارگونه نيست، زيرا در اكثر مواقع اين ترس‌ها با رشد كودك برطرف مي‌شوند. اگر ترس كودك زندگي روزانه او مختل كند و يا موجب آزار زياد او شود، كمي نگراني عاقلانه خواهد بود؛ با اين حال اگر ترس در فعاليت‌هاي اجتماعي و عملكرد تحصيلي و يا خواب او اختلال ايجاد كرد، بهتر است حتماً با يك درمانگر كودك مشورت كنيد. با توجه به مراكز اضطراب كودكان، ترسهاي زير در كودكان بسيار معمولي و طبيعي است: تا 2 سالگي: صداهاي بلند، افراد غريبه، جدايي از والدين، اشياي بزرگ 3 تا 6 سالگي: اشباح، هيولا، تاريكي، تنها خوابيدن و صداهاي عجيب و غريب 7 تا 16 سالگي: وحشت از آسيب، بيماري، مرگ، بلاياي طبيعي و عملكرد مدرسه
هراس بيمارگونه از صحبت در محافل عمومي
ترس از اجتماع كه به اختلال اضطرابي اجتماعي نيز معروف است، همان ترس از موقعيت‌هاي اجتماعي است كه احتمال قضاوت و يا خجالت فرد در اين شرايط وجود دارد. افراد مبتلا به اين ترس، از تحقير در برابر ديگران بيش از حد وحشت‌زده مي‌شوند. اين افراد هميشه مضطرب و نگرانند كه ديگران چگونه به آنها نگاه و چه فكري راجع به آنان مي‌كنند. ترس از محبت در محافل عمومي بسيار شايع است و در واقع نوعي ترس اجتماعي است. ترسهاي ديگر كه مربوط به ارتباطات اجتماعي مي‌شوند، عبارتند از: ترس از غذا خوردن در مهماني و يا صحبت با غريبه‌ها و يا شركت در امتحان.
ترس از فضاهاي باز
ترس از فضاهاي باز و مكان‌هاي شلوغ از ديگر انواع هراس‌هاي بيمارگونه است كه در آن چهار گروه طبقه‌بندي نشده است. اعتقاد بر اين است كه ترس از مكان‌هاي شلوغ با حملات هراس‌گونه همراه است كه ترس و يا شرم از آن موجب بروز اين نوع ترس مي‌شود. در اين‌گونه موارد افراد حتي از رفتن به سينما و مراكز جديد نيز وحشت دارند و از سفر با هر نوع وسيله نقليه مي‌هراسند و در موارد شديدتر اين بيماري تا جايي گسترش مي‌يابد كه فرد فقط در خانه احساس امنيت مي‌كند.
علائم و نشانه‌هاي ترس
علائم ترس، از يك احساس خفيف دلهره و اضطراب تا يك وحشت تمام عيار متغير است و به طور معمول هر چقدر به چيزي كه از آن مي‌هراسيد، نزديك‌تر باشيد، ترس شما بيشتر خواهد بود. علائم فيزيكي ترس عبارتند از: مشكلات تنفسي، تپش قلب، درد قفسه سينه، تنگي نفس، لرزش دست‌ها، احساس سرگيجه، تعريق، احساس سوزن سوزن شدن سردي و يا گرمي غيرطبيعي بدن و مشكلات گوارشي. علائم رواني ترس عبارتند از: احساس اضطراب، ترس از ايجاد يك اتفاق قريب‌الوقوع، نياز شديد به فرار، ترس از دست دادن اختيار و كنترل خود، احساسي شبيه به مرگ، عدم توانايي در كنترل احساسات.
ترس از سوزن و تزريق
نشانه‌هاي ترس از خدمات پزشكي كمي متفاوت از ساير هراس‌هاي بيمارگونه است. هنگامي كه فرد آمپول را مي‌بيند، نه تنها ترس را تجربه مي‌كند، بلكه از آن منزجر نيز مي‌شود. در اين نوع ترس، فشار خون، سريع افت مي‌كند و فرد دچار حالت تهوع، سرگيجه و غش مي‌شود؛ اگرچه ترس از غش كردن در تمامي انواع ترس‌ها وجود دارد.
به دنبال درمان باشيد اگر
اين امر موجب ترس، اضطراب و وحشت شديد شما شده و تقريباً شما را ناتوان كرده است.
مي‌دانيد كه ترس شما بيش از حد و غيرمنطقي است. به دليل ترس از قرار گرفتن در موقعيت‌هايي خاص اجتناب مي‌كنيد. ترس با روال زندگي طبيعي شما تداخل پيدا كرده است. بيش از شش ماه است كه از موضوعي رنج مي‌بريد. خوددرماني و كمك به خود در درمان هراس بيمارگونه: هنگامي كه صحبت از درمان ترس مي‌شود، تلاش فرد براي درمان خود، نقش بسيار مهمي خواهد داشت. به عنوان يك قاعده كلي، كمك به خود هميشه ارزش امتحان كردن را دارد. هر چقدر بيشتر بتوانيد احساسات خود را كنترل كنيد، در درمان هراس خود موفق‌تر خواهيد بود. در مواردي كه ترس آنقدر شديد است كه باعث حمله‌ها و يا اضطراب غيرقابل كنترل مي‌شود، اگرچه خود درماني نيز مؤثر است، ولي به حمايت‌هاي بيشتري نياز خواهيد داشت. خوشبختانه درمان هراس‌هاي بيمارگونه، پيشينه طولاني دارد و روش‌هاي درماني مؤثرند و گاهي پس از كمتر از 4 جلسه، نتايج به خوبي قابل مشاهده است.
نكته‌هاي درماني
نكته درماني شماره 1: با ترس خود روبه‌رو شويد: كاملاً طبيعي است كه از چيزي كه مي‌هراسيد فاصله بگيريد؛ ولي هنگامي كه درمان هراس بيمارگونه مطرح مي‌شود، اولين قدم در درمان رويارويي با عامل ترس است. اگرچه ممكن است اجتناب از عامل ترس، در كوتاه مدت حال شما را بهتر كند، ولي در بلند مدت تأثير عكس خواهد داشت. فرار از عامل ترس موجب مي‌شود كه هيچ‌گاه فرصتي براي يادگيري غلبه بر ترس خود نداشته باشيد و اين هراس به طور فزاينده‌اي در ذهن شما روز به روز بيشتر مي‌شود.
نكته درماني شماره 2: بارها و بارها و به تدريج با ترس خود روبه‌رو شويد: مؤثرترين راه براي غلبه بر ترس، روبه‌روي تدريجي و ادامه‌دار با عامل ترس است تا بتوانيد خود را كنترل كنيد، قرار گرفتن متوالي در معرض عامل ترس، به شما ياد مي‌دهد كه با اضطراب و ترس ناشي از آن مقابله كنيد. با مواجه شدن با آن و تجربه‌هاي مكرر متوجه ميشويد كه قرار نيست هيچ اتفاق خاصي رخ دهد و يا چيزي را از دست بدهيد. برعكس، قدرت و اعتماد به نفس شما بيشتر مي‌شود. مواجهه موفقيت‌آميز با ترس نيازمند صبر و تمرين مداوم است. با رعايت نكات زير ميتوانيد بهتر عمل كنيد. بالا رفتن از نردبان ترس: اگر در گذشته سعي كرده‌ايد كه در معرض ترس قرار بگيريد ولي موفق نشده‌ايد، آن را گام به گام انجام دهيد و مهارت‌هاي مقابله با آن را بياموزيد. مثلاً اگر هراس شما از مقابله با حيواناتي مثل سگ است، براي بالا رفتن از نردبان ترس مراحل زير را رعايت كنيد:
گام اول: تصويري از يك سگ را مشاهده كنيد. گام دوم: فيلمي از يك سگ را ببينيد. گام سوم: از پنجره خانه خود به يك سگ نگاه كنيد. گام چهارم: از سر كوچه خود به سگي كه انتهاي خيابان است نگاه كنيد. گام ششم: در فاصله 5/1 متري يك سگ بايستيد. گام هفتم: در نزديكي يك سگ كوچك قرار بگيريد. گام هشتم: به همراه دوست و يا همسر خود در نزديك يك سگ بزرگ بايستيد. گام نهم: به تنهايي در كنار يك سگ بزرگ بايستيد.
نكته درماني شماره 3: تكنيك‌هاي تمدد اعصاب را ياد بگيريد: هنگامي كه دچار ترس و اضطراب ميشويد، انواع علائم ناراحت‌كننده فيزيكي را تجربه خواهيد كرد؛ مثل احساس خفگي، تپش قلب، لرزش و ... با يادگيري روش‌ها و تكنيك‌هاي تمدد اعصاب همچون تنفس عميق، مديتيشن و شل كردن عضلات ميتوانيد اعتماد به نفس بيشتري داشته باشيد و راحتتر اين علائم فيزيكي را تحمل كنيد. همچنين راحتتر ميتوانيد با اضطراب و ترس و وحشت مقابله كنيد.
نكته درماني شماره 4: افكار منفي را از خود دور كنيد. يادگيري افكار مثبت يكي از گام‌هاي مهم در غلبه بر ترس است. هنگامي كه از چيزي مي‌ترسيد، اغلب غلو مي‌كنيد و آن موضوع را وحشتناك‌تر از آنچه كه هست، نشان مي‌دهيد و در همين حين توانايي خود را براي كنار آمدن با آن مشكل ناديده مي‌گيريد. افكار منفي معمولاً غير واقعي هستند و هراس بيمارگونه را تشديد مي‌كنند. افكار منفي را كه هنگام ترس با آنها درگير ميشويد، يادداشت و آنها را شناسايي و به صورت منطقي ارزيابي كنيد. به سادگي متوجه ميشويد كه بسياري از آنها غيرواقعي و نادرست هستند.
