متأسفانه بيشتر مردم توجهي به سلامت روحي و رواني خود ندارند و فقط زماني كه به مشكل برمي‌خورند، متوجه آن مي‌شوند؛ ولي همان‌قدر كه صرف زمان و انرژي براي حفظ سلامت فيزيكي مهم است، سلامت رواني و عاطفي نيز اهميت دارد. هر چقدر زمان و انرژي بيشتري به سلامت عاطفي خود اختصاص دهيد، قوي‌تر مي‌شويد. خوشبختانه با انجام بسياري از كارها مي‌توانيد روحيه خود را تقويت كنيد و بيشتر از زندگي لذت ببريد.
بهداشت رواني و يا سلامت عاطفي چيست؟
سلامت رواني و يا احساسي به رفاه رواني و آرامش روحي اطلاق مي‌گردد و شامل احساسي كه نسبت به خود داريد و كيفيت روابط شما با ديگران و توانايي مديريت احساسات و مبارزه با مشكلات مي‌شود. سلامت رواني صرفاً به معناي نبود مشكلات بهداشت رواني نيست، بلكه چيزي بيش از عدم ابتلا به افسردگي، اضطراب و يا ديگر مسائل رواني است. سلامت رواني علاوه بر نداشتن بيماري‌هاي رواني به داشتن ويژگي‌هاي مثبت مربوط مي‌شود. اينكه احساس بدي نداريد به اين معنا نيست كه احساس خوبي داريد. گاهي برخي افراد علي‌رغم اينكه احساسات منفي ندارند، از سلامت روحي و رواني برخوردار نيستند و لازم است كاري انجام دهند تا احساس مثبت بيشتري داشته باشند.
خصوصيات افرادي كه به لحاظ ذهني و عاطفي در سلامتند
احساس رضايت زندگي شاد و پرخنده توانايي مقابله با استرس و مبارزه با مشكلات
داشتن هدف و معنا در زندگي و روابط انعطافپذيري براي يادگيري چيزهاي جديد
انطباق با تغييرات زندگي تعادل ميان كار و تفريح، استراحت و فعاليت و ... توانايي ايجاد و حفظ رابطه اعتماد به نفس بالا
اين ويژگي‌هاي مثبت موجب تقويت روابط و بهبود ويژگي‌هاي مثبت ديگر مي‌شود و مقابله با چالش‌ها و تنش‌هاي زندگي را آسان مي‌كند و زندگي را به سمت كمال سوق مي‌دهد.
نقش انعطافپذيري در سلامت روحي و عاطفي چيست؟
داشتن سلامت روحي و عاطفي به اين معنا نيست كه فرد هيچ‌گاه دچار مشكلات عاطفي نخواهد شد. همه ما به نوعي نااميدي و از دست دادن‌ها و تغييرات را تجربه خواهيم كرد و از آنجا كه تمام اينها بخش طبيعي از زندگي هستند، هر يك از ما مي‌توانيم به غم و اندوه، اضطراب و استرس دچار شويم. تنها تفاوت در اين است كه افرادي كه به لحاظ روحي سالم هستند، ميتوانند خيلي زود استرس و غم و بدبختي را كنار بگذارند. به اين توانايي انعطافپذيري مي‌گويند كه فرد با حفظ نگرش مثبت با شرايط دشوار مقابله مي‌كند. آنها در مشكلات و زمان‌هاي بد زندگي همچنان انعطاف‌پذير خواهند بود و خلاقيت و تمركز خود را حفظ مي‌كنند و خوب باقي مي‌مانند. يكي از عوامل كليدي در انعطافپذيري حفظ احساسات و ايجاد تعادل و تنظيم استرس در زندگي است. احساسات خود را به رسميت بشناسيد و آنها را به شيوه‌اي مناسب بيان كنيد تا به افسردگي، اضطراب و ديگر حالت‌هاي منفي دچار نشويد. يكي ديگر از عوامل كليدي، داشتن يك شبكه حمايتي قوي است. تشويق و حمايت و اعتماد ديگران موجب افزايش انعطافپذيري در دوران سخت زندگي مي‌شود.
نقش سلامت جسمي در سلامت روحي و عاطفي
سلامت جسمي با سلامت روحي و عاطفي مرتبط است. مراقبت از بدن، اولين گام قدرتمند در جهت حفظ سلامت رواني و عاطفي است. ذهن و بدن با يكديگر مرتبط هستند. هنگامي كه سلامت جسمي خود را بهبود مي‌بخشيد به طور خودكار سلامت روحي شما نيز تقويت مي‌شود. به عنوان مثال، ورزش نه تنها موجب سلامت فيزيكي مي‌شود، بلكه با افزايش ترشح اندورفين، خلق و خو و روحيه فرد را نيز بهبود مي‌بخشد. فعاليت‌ها و انتخاب‌هاي روزانه شما بر سلامت جسمي و عاطفي‌تان تأثير مي‌گذارد. استراحت كافي داشته باشيد، براي حفظ سلامت روح و روان، مراقبت از بدن بسيار اهميت دارد كه يكي از شيوه‌هاي مراقبت از بدن، خواب و استراحت كافي است. به منظور عملكرد بهينه، بيشتر مردم به 7 تا 8 ساعت خواب در شبانه‌روز نيازمندند.
اطلاعات خود را در مورد ورزش و تغذيه افزايش دهيد
تغذيه موضوع پيچيده‌اي است و داشتن يك رژيم سالم غذايي كار آساني نيست، ولي هر چه بيشتر در مورد آنچه كه مي‌خوريد، بدانيد و اطلاعات خود را در مورد چگونگي تأثير غذاها بر روحيه بيشتر كنيد، بهتر مي‌توانيد به آن عمل كنيد و در نتيجه با بهبود فيزيكي به لحاظ بهداشت رواني نيز در وضعيت بهتري قرار خواهيد گرفت. ورزش، استرس را از بين مي‌برد و خلق و خو را بهبود مي‌بخشد. ورزش پادزهري قوي است كه با استرس، اضطراب و افسردگي مبارزه مي‌كند. مقدار فعاليت روزانه خود را افزايش دهيد. مثلاً به يك پياده‌روي كوتاه برويد و يا به جاي آسانسور از پله‌ها استفاده كنيد. براي سلامت روح و جسم‌تان بايد حداقل روزانه 30 دقيقه ورزش كنيد. هر روز در برابر نورخورشيد قرار بگيريد؛ چرا كه نور خورشيد روحيه را تقويت مي‌كند. روزانه 10 تا 15 دقيقه در محيط باز و در برابر نورخورشيد باشيد. مي‌توانيد اين كار را زماني انجام دهيد كه در حال ورزش، باغباني و يا فعاليت‌هاي اجتماعي هستيد. به منظور حفظ و تقويت سلامت رواني خود، به نيازها و احساسات خود توجه كنيد و اجازه ندهيد كه احساسات منفي و استرس بر شما چيره شوند. بين مسئوليت‌هاي روزانه و كارهايي كه از انجام آن لذت مي‌بريد تعادل ايجاد كنيد. اگر مراقب خودتان باشيد، بهترمي‌توانيد با چالش‌ها و مشكلات مبارزه كنيد. با انجام فعاليت‌هايي كه به طور طبيعي ترشح اندورفين را در بدن شما زياد كرده و احساس بهتري ايجاد مي‌كنند، مراقب خود باشيد، برخي از اين فعاليت‌ها عبارتند از:
انجام فعاليت‌هايي كه احساس بهتري ايجاد مي‌كند
كارهايي انجام دهيد كه تأثير مثبت بر ديگران داشته باشيد و كلاً براي ديگران مفيد باشيد. اين حس، اعتماد به نفس شما را افزايش مي‌دهد.
نظم و انضباط داشته باشيد كه كنترل خود و محيط اطراف حس اميدواري و توانايي را در شما ايجاد مي‌كند و به اين ترتيب بهتر مي‌توانيد با افكار منفي مبارزه كنيد.
چيزهاي جديد ياد بگيريد، سفر برويد و در كلاس‌هاي آموزشي شركت كنيد، به ديدن موزه‌ها برويد حتي يادگيري يك زبان جديد نيز بسيار مفيد خواهد بود.
از زيبايي طبيعت و هنر لذت ببريد. مطالعات نشان مي‌دهند كه قدم زدن در يك باغ مي‌تواند فشار خون را پايين بياورد و استرس را كاهش دهد. همين موضوع هنگام رفتن به پارك يا گالري هنري و يا پياده‌روي و نشستن در ساحل دريا نيز صادق خواهد بود.
استرس خود را مديريت كنيد. استرس طولاني مدت، صدمات جبران‌ناپذيري به سلامت رواني و فيزيكي وارد مي‌كند. اگرچه نمي‌توان از تمامي عوامل استرس‌زا دوري كرد، ولي با راهكارهايي خاص مي‌توانيد استرس را مديريت كنيد.
عادات ناسالم رواني را مانند نگراني از خود دور كنيد و اين عادات ذهني تكراري را دور بيندازيد و ترس تخليه انرژي منفي را به فراموشي بسپاريد.
راهنمايي‌ها و استراتژي‌هاي مراقبت از خود
به حواس خود متوسل شويد و آرام بمانيد، با توسل به پنج حس بينايي، شنوايي، لامسه، بويايي و چشايي، به آرامش برسيد. به يك موسيقي دلنواز گوش دهيد، به باغ گل‌ها برويد و از مناظر و عطر آن لذت ببريد.در كارهاي خلاقانه شركت كنيد و حواس و خلاقيت خود را به چالش بكشانيد؛ كارهايي همچون باغباني، نقاشي، نوشتن، نواختن يك ساز و ... تفريح، از ضروريات سلامت روح و روان است. كارهايي را بدون دليل و صرفاً به منظور اوقات فراغت و تفريح انجام دهيد، به سينما برويد و يك فيلم خوب ببينيد و يا يك كتاب بخوانيد و يا حتي به يك دوست تلفن بزنيد و بااو صحبت كن زماني را به تفكر و قدرداني از خدا اختصاص دهيد و در مورد چيزهايي كه داريد، سپاسگزار باشيد. اگر كمي مثبت باشيد، حتي مي‌توانيد از اينكه از غروب آفتاب لذت مي‌بريد، قدردان خداوند باشيد. تمام افراد با يكديگر متفاوت هستند و ممكن است هر فردي از كاري خاص لذت ببرد. همان كار را بيابيد و آن را انجام دهيد. مهم اين است كه فعاليت‌هايي را انجام دهيد كه از انجام آنها لذت مي‌بريد. مهم نيست كه چقدر زمان را صرف بهبود سلامت رواني خود مي‌كنيد، گاهي براي دستيابي به بهداشت رواني به حمايت و كمك ديگران نياز خواهيم داشت.
انسان‌ها موجوداتي اجتماعي و به لحاظ عاطفي نيازمند ايجاد رابطه مثبت با ديگران هستند. مغز اجتماعي ما نياز به همراه دارد؛ حتي زماني كه به ديگران بدگمان هستيم و يا احساس خجالت مي‌كنيم. تعاملات اجتماعي، به خصوص صحبت در مورد مشكلات‌مان با ديگران، استرس را كاهش مي‌دهد. يك شنونده خوب پيدا كرده و رودررو با او در مورد احساسات خود صحبت كنيد. يك شنونده خوب شما را انتقاد و يا قضاوت نمي‌كند. بهترين راه براي يافتن يك شنونده خوب، اين است كه خود براي ديگران شنونده خوبي باشيد. دوستي‌هاي خود را گسترش دهيد؛ مطمئناً يك شنونده خوب خواهيد يافت.
عوامل خطر براي مشكلات رواني و عاطفي
سلامت عاطفي و رواني با تجربه‌هاي شما شكل مي‌گيرند. تجربه‌هاي دوران كودكي بسيار مهم هستند. عوامل ژنتيكي و بيولوژيكي نيز نقش مهمي دارند؛ اگرچه تجربه مي‌تواند آنها را تغيير دهد، عوامل خطري كه ميتوانند سلامت روحي و رواني را تحت تأثير قرار دهند عبارتند از:
اتصال و وابستگي كم به زندگي، احساس تنهايي، ناامني، گيجي صدمه و يا آسيب جدي در اوايل زندگي همچون تجربه مرگ يكي از والدين و يا جنگ و يا بستري شدن در بيمارستان تجربه‌هاي منفي كه شما را در زندگي ناتوان مي‌كنند و احساس مي‌كنيد هيچ كنترلي روي زندگي خود نداريد. بيماري، به‌ويژه هنگامي كه مزمن و ناتوان كننده باشد و يا مجبور باشيد براي درمان جداي از ديگران زندگي كنيد. عوارض جانبي داروها، به خصوص در سالمنداني كه تنوع مصرف داروهاي آنها زياد است. هيچ‌گاه براي ايجاد تغيير، عوامل داخلي و يا خارجي كه سلامت روان را تهديد مي‌كنند دير نيست. عوامل خطر را مي‌توان با روابط قوي و شيوه زندگي سالم و راهكارهاي مقابله با استرس و احساسات منفي، از بين برد. اگر تلاش كرديد تا سلامت رواني خود را بهبود ببخشيد ولي موفق نشديد، حتماً با يك مشاور مشورت كنيد.
نكاتي براي ارتباط با ديگران
از جلوي تلويزيون و يا پشت صفحه كامپيوتر بلند شويد. ارتباطات بايد شفاهي و مستقيم باشند. روابط را در دنياي واقعي جويا شويد و دنياي مجازي را فراموش كنيد. اوقات فراغت خود را با افرادي سپري كنيد كه به آنها علاقه داريد. افرادي را براي دوستي انتخاب كنيد كه افرادي مثبت و خوش‌بين هستند. حتماً اين افراد در ميان همسايگان، فاميل و يا همكاران شما وجود خواهند داشت. براي ملاقات دوستان خود داوطلب شويد. مفيد بودن براي ديگران احساس خوبي در شما ايجاد مي‌كند. هيچ محدوديتي براي كمك به ديگران در نظر نگيريد. مي‌توانيد به عنوان داوطلب به مراكز خيريه، مدارس و ... كمك كنيد.
