زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تحريريه دنياي سلامت

آيا واقعا عادت به اين نوع رفتارها اعتياد است؟

پاسخ خير است تا زماني كه به طور قطعي معناي واقعي و كلاسيك اعتياد را دنبال نكرده‌ايد، اين نوع رفتار اگرچه به‌طور بالقوه مي‌تواند مشكل‌ساز باشد، ولي اعتياد نيست. اعتياد عبارت است از: وابستگي رواني و جسمي به چيزي، اگر شما به الكل، تنباكو يا مواد مخدر اعتياد داشته باشيد، در هنگام ترك دچار علائمي همچون افزايش فشارخون، تهوع، تعريق و لرزش مي‌شويد، زيرا  اين مواد مغز و بدن را به لحاظ شيميايي تغيير مي‌دهند.

امروزه بسياري از مردم براي اشاره به نياز از كلمه اعتياد استفاده مي‌كنند؛ در حالي كه برخي از رفتارهاي آنان رفتارهاي اجباري و تكراري است، نه اعتياد، مثل خوردن و آشاميدن، ورزش، خريد، كار، استفاده از اينترنت و . . . اگر فرد ورزش نكند، احساس ناراحتي مي‌كند ولي علائم ترك را ندارد و مثلا نمي‌لرزد. البته اين رفتارهاي اجباري گاه مي‌توانند جدي و خطرناك باشند، اين رفتار اعتياد ناميده مي‌شود يا يك رفتار تكراري، بلكه آنچه اهميت دارد، اين است كه اين رفتار تأثير مخربي بر زندگي مي‌گذارد. مثلا اگر به ديدن تلويزيون عادت داريد، تا جايي كه روي روابط و زندگي‌تان اثر بدي نگذارد، مشكل‌ساز نخواهد بود، ولي هنگامي كه تماشاي تلويزيون را به شركت در مراسم ازدواج دوست‌تان ترجيح دهيد و اين مسئله موجب دلخوري بهترين دوست‌تان شود، تأثير بدي بر زندگي‌تان مي‌گذارد و يا با عادت به خريد بيش از حد، روابط و امنيت‌ مالي زندگي‌تان را بر هم مي‌زنيد.

مثلاً فردي كه عادت به خريد كفش دارد زماني احساس غم مي‌كند بايد حتما يك جفت كفش بخرد! در صورتي كه بسياري از آنها بدون استفاده درون كمد روي هم انباشته شده بودند. اين فرد هنگامي كه يك جفت كفش جديد مي‌بيند، نمي‌تواند در برابر خريد آن مقاومت كند. اگر خودش را به مدت يك تا دو هفته مجبور مي‌كرد كه هيچ كفشي نخرد، به لحاظ فيزيكي مريض نمي‌شد، و نمي‌توانست به لحاظ روحي بيش از اين مدت در مقابل خريد كفش مقاومت كند، اين مشكل او به حدي پيشرفت كرده بود كه به اطرافيان خود مقدار زيادي پول بدهكار شده بود و حتي شوهر و خانواده‌اش تصميم گرفته بودند او را ترك كنند. يا به طور مثال شخصي كه به تازگي عمل جراحي باي پس  معده انجام داده است و عادت به خوردن دارد. آنقدر غذا مي‌خورد تا احساس بيماري كند و بلافاصله پس از خوردن آب‌نبات‌ها و كيك‌ها و چيپس و . . . احساس عذاب وجدان و گناه مي‌كند. او مي‌دانست كه اين پرخوري به زودي او را مي‌كشد، ولي نمي‌توانست آن را ترك كند.

علت رفتارهاي اجباري چيست؟

عوامل بيولوژيكي و زيست محيطي فراواني در ابتلا به اين رفتار‌ها موثرند. اول از همه اينكه كه اين رفتار ريشه ژنتيكي دارند؛ چرا كه به نظر مي‌رسد در خانواده‌ها عود مي‌كنند و رواج مي‌يابند. به طور مثال در خانواده خانمي؛ علاوه بر خود او، پسر 15 ساله‌اش نيز روز و شب‌بازي‌هاي ويدئويي انجام مي‌دهد؛‌ عدم تعادل مولد شيميايي در مغز به نام انتقال دهنده‌هاي عصبي، در برخي موارد دليل ابتلا به اين رفتارها هستند كه به صورت ژنتيك مي‌توان به اين عدم توازن مبتلا شد.اجبار اغلب مي‌تواند ناشي از اضطراب و افسردگي نيز باشد. آسايش در هنگام غذاخوردن و شادي در هنگام خريد مي‌تواند به طور موقت احساس غم و ناراحتي را از بين ببرد. البته اين تسكين موقتي خواهد بود و تاثير آن به زودي از بين مي‌رود و براي تسكين دوباره نياز به تكرار رفتار تسكين دهنده است!

تحقيقات نشان مي‌دهد كه در برخي موارد، رفتارهاي اجباري، احساس سرخوشي به انسان مي‌دهيد. و مركز لذت در مغز انسان را فعال مي‌كنند و متاسفانه پس از فعال‌سازي ترك اين عادت بسيار مشكل مي‌شود و هر چقدر اين رفتار قوي‌تر شود ترك آن مشكل‌تر خواهد شد. محيط نيز بسيار موثر است. اگر مادر شما مرتب در حال انجام يك رفتار مكرر است و تميز كردن خانه، خريد كردن و يا خوردن را به دفعات تكرار مي‌كند، احتمال ابتلاي شما به اين رفتارها نيز افزايش مي‌يابد. البته گاهي اوقات انجام اين كارها هيچ عيب و ايرادي نخواهد داشت.

 اعتراف كنيد

تا زماني كه با خودتان صادق نباشيد، نمي‌توانيد رفتار خود را تغيير دهيد. اعتراف آن نزد همسر و يا يكي از دوستان نزديكتان در رفع مشكل بسيار مفيد خواهد بود. و مقابله با آن را آسان‌تر و طي كردن مراحل و گام برداشتن براي تغيير را ساده‌تر مي‌كند.

در مورد علل ابتلا به اين نوع رفتار فكر كنيد

در مورد احساسات و دلايلي كه پشت اين رفتار شما وجود دارد، فكر كنيد. آيا متوسل به اينترنت شده‌ايد تااحساس افسردگي و ناراحتي خود رادرمان كنيد و يا آيا مرتب ورزش مي‌كنيد تا آثار پيري را از چهره خود محو كنيد!

دليل افراط در انجام اين رفتارها را بيابيد

سعي كنيد هر بار انجام اين رفتار را به تعويق بيندازيد. اگر همين لحظه دوباره تصميم مي‌گيريد كه سري به كامپيوتر بزنيد، آنرا به تعويق انداخته و حداقل يك ساعت بعد آن را انجام دهيد و دفعه بعد كه تصميم گرفتيد، دوباره دو ساعت آن را به تاخير بيندازيد. همين امر موجب مي‌شود كه به تدريج روي رفتارتان كنترل پيدا كنيد. دائم اين نكته را به خود يادآوري كنيد كه خود شما روي رفتارتان به تدريج كنترل داريد و رفتارهاي‌تان اجباري نيستند.
شيوه انجام آن رفتار را، تغيير دهيد: اگر نمي‌‌توانيد خوردن شيريني و شكلات را ترك كنيد، هرگاه احساس مي‌كنيد كه بايد چيزي بخوريد، به جاي شكلات، يك سيب بخوريد. باز هم يك ماده غذايي خورده‌‌ايد ولي ماده غذايي متفاوتي را امتحان كرده‌ايد. با تغيير ماهيت رفتارهاي اجباري به تدريج آن را از مشكل عادت خارج خواهيد كرد.

روان درماني

در نهايت اگر احساس كرديدكه به كمك نياز داريد مي‌توانيد به يك درمانگر مراجعه كنيد. تركيبي از روان درمان (درك ريشه‌هاي رفتار) و درمان شناخت رفتاري گاهي بهترين شيوه درمان خواهد بود. اگر رفتار وسواس گونه فرد جدي باشد و با گفتار درماني بهبود نيابد، روانپزشك ممكن است داروي ضد افسردگي تجويز كند. اين داروها بر مقدار سروتونين و نوراپي‌نفرين تاثير مي‌گذارند و همانطور كه مي‌دانيد اين دو ماده شيميايي با اضطراب و افسردگي و رفتارهاي اجباري مرتبط هستند.