به قلم : شیرین فرساد ، دانشجوی دکتری میکروبیولوژی
تحریریه زندگی آنلاین : بیماری سندروم روده تحریک‌پذیر یا کولون اسپاسمیک یا بیماری روده عصبی است. این بیماری باعث اختلال در عملکرد دستگاه گوارش شده و تقریباً حدود 10 درصد از مردم جهان به این بیماری مبتلا هستند. علائم در بیشتر افراد متوسط بوده، اما گاهی اوقات با مشکلات شدیدی همراه است. آمار ابتلای زنان به بیماری سندروم روده تحریک‌پذیر دو برابر مردان است.
علائم
1- یبوست
2- اسهال
3- درد شکم
4- نفخ: احساس پری و سفتی در شکم همراه با تولید گاز توسط باکتری‌های روده
5- تغییر رنگ و فرم مدفوع: تغییر در قوام مدفوع و تعداد دفعات دفع
6- خستگی
7- اضطراب و افسردگی
8- سردرد
9- تکرر ادرار: مثانه افزایش فعالیت پیدا کرده و نگه داشتن ادرار مشکل پیدا می‌کند.
10- درد پهلو: ایجاد اسهال و یبوست شدید باعث درد شکمی گسترده می‌شود.
11- بی‌اشتهایی: به علت درد‌های شکمی، بیمار دچار کاهش اشتها شده و وزن کاهش میابد.
بیشتربخوانید:
11 خاصیت شگفت انگیز روغن زیتون برای سلامتی
عوامل ایجاد سندروم روده تحریک‌پذیر
استرس
هنگام استرس، هورمون‌های آزاد کننده کورتیکوتروپین ترشح می‌شود. این هورمون باعث فعال‌سازی پاسخ‌های ایمنی می‌شود و بدن به باکتری‌های مفید و فلور نرمال دستگاه گوارش حمله می‌کند و فعال‌سازی بیش از حد سیستم ایمنی ممکن است باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک و همچنین اسهال یا یبوست شود.
اختلال سیستم عصبی
به علت کاهش هماهنگی‌های مسیر سیگنالی مغز - روده، درد، یبوست و اسهال ایجاد می‌شود.
عفونت‌های دستگاه گوارش
بیماری سندروم روده تحریک‌پذیر پس از عفونت حاد گاستروانتریت ایجاد می‌شود. گاستروانتریت باعث ایجاد تغییر در نفوذپذیری روده شده و در نتیجه ناهنجاری‌های مزمن شکل می‌گیرد.
بیشتربخوانید:
برای درمان فوری یبوست چه بخوریم؟
کمک به کودک مبتلا به یبوست
انقباض عضلات روده‌ای
انقباض ضعیف روده منجر به کندی عبور غذا در کانال گوارش شده و باعث تغییر فرم مدفوع (خشک و سفت) می‌شود. انقباضات قوی‌تر روده باعث شکل‌پذیری به صورت اسهال می‌شود و در نتیجه سندروم روده تحریک‌پذیر شکل می‌گیرد.
تغییرات فلور میکروبی روده
در صورت وجود عواملی مانند استرس، کم‌خوابی، مصرف الکل و سیگار، عدم فعالیت ورزشی و کم‌تحرکی، سبک زندگی ناسالم و مصرف غذای کم فیبر و پر چربی، فلور میکروبی روده تغییر کرده و به فرم فلور بیماریزا در می‌آید. در نتیجه باکتری‌های مفید کاهش یافته و مشکلات متعدد گوارش برای فرد ایجاد می‌کنند.
زمان مراجعه به پزشک
1- تب، استفراغ و خونریزی‌های مکرر
2- خونریزی مقعدی: یبوست ایجاد شده در اثر سندروم روده تحریک‌پذیر باعث زخم و خونریزی در ناحیه مقعد می‌شود.
3- کاهش وزن و سوء‌هاضمه
بیشتربخوانید:
5 دمنوش خانگی برای درمان یبوست
گیاهی معجزه آسا برای درمان التهاب روده و یبوست
ساده ترین روش های خانگی درمان یبوست
یبوست و رژیم غذایی
درمان
الف: درمان غذایی
1- تغییر سبک زندگی
2- افزایش مصرف فیبر
3- افزایش مصرف آب
4- کاهش مصرف لبنیات
5- کاهش مصرف فلفل
6- عدم استعمال دخانیات
7- منع مصرف کافئین
8- افزایش تعداد وعده‌های غذایی کم‌حجم
ب: درمان دارویی
از داروهای خاص برای کاهش درد و ناراحتی مانند هیوسین، داروی شل‌کننده ماهیچه برای جلوگیری از یبوست و رفع گرفتگی روده استفاده می‌شود. این داروها ماهیچه را برای خروج مدفوع باز کرده و فرایند دفع راحت‌تر صورت می‌گیرد. داروی ضد اسهال منجر به کاهش تعداد دفعات اسهال شده و باعث بهبود قوام مدفوع می‌شود.
پ: درمان بیولوژیک (پروبیوتیک)
پروبیوتیک‌ها باکتری‌های مفیدی هستند که باعث تعدیل و بهبود فعالیت باکتری‌های مفید دستگاه گوارش شده و تعداد باکتری‌های مضر روده را کاهش می‌دهند. بهترین باکتری‌های مفید برای درمان سندروم روده تحریک‌پذیر شامل مخمر ساکارومیسس بولاردی و باکتری بیفیدوباکتریوم بیفیدوم، بیفیدوباکتریوم این فانتیس می‌باشند که باعث کاهش درد و ناراحتی، پیشگیری از اختلالات گوارشی و بهبود التهاب می‌شوند.
مکانیسم عمل پروبیوتیک‌ها برای درمان بیماری سندروم روده تحریک‌پذیر
1- مهار رشد باکتری‌های بیماریزا: پروبیوتیک‌ها باعث مهار دسترسی غذا به باکتری‌های بیماریزا می‌شوند و غذا را از دسترس میکروب‌های بیماریزا دور می‌کنند؛ در نتیجه پروبیوتیک‌ها پیروز می‌شوند.
2- سرکوب اتصال پاتوژن‌ها: پروبیوتیک‌ها در رقابت با باکتری‌های بیماریزا به سلول‌های اپی‌تلیال روده متصل شده و در این رقابت پیروز شده و با افزایش تولید موسین روده از اتصال باکتری‌های بیماریزا جلوگیری می‌شود.
3- افزایش تولید اسیدهای چرب کوتاه زنجیره: این اسیدها منبع غذایی سلول‌های پوششی روده بوده و مانع از ورود باکتری‌های مضر می‌شوند. این اسیدهای چرب باعث افزایش هورمون‌های سیری و کاهش هورمون‌های گرسنگی می‌شوند. این اسیدها باعث کاهش اشتها، کاهش التهاب و کاهش عوامل اکسید کننده می‌شوند.
4- تقویت سیستم ایمنی: مصرف پروبیوتیک باعث افزایش مقدار آنتی‌بادی‌ها، فعال کردن ماکروفاژها منجر به تعدیل سیستم ایمنی در مقابل باکتری‌های بیماریزا می‌شود. باکتری‌های بیماریزا باعث تکثیر سلول‌های ایمنی و افزایش فرآیند التهاب می‌شوند و برعکس، پروبیوتیک‌ها باعث سرکوب تکثیر لنفوسیت‌ها و کاهش التهاب می‌شوند.
5- کاهش نفخ: پروبیوتیک‌ها باعث هضم منظم غذا و کاهش تولید گاز می‌شوند. علت ایجاد نفخ، مصرف کربوهیدرات‌های خاص مانند قند لاکتوز و فروکتوز، گندم و لوبیا بوده که منجر به عدم تحمل فرد می‌شود و گاه علت ایجاد نفخ احتمالا، رشد بیش از حد باکتری‌های نامطلوب دستگاه گوارش باشد.
