زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : دکتر علی نقره کار ؛ فوق تخصصي درد بورد تخصصي آنستزيولوژي

تحریریه زندگی آنلاین : روماتیسم مفصلی (rheumatoid arthritis) یا آرتریت روماتوئید به عنوان یک بیماری خود ایمنی شناخته می‌شود؛ یعنی سیستم ایمنی که سیستم دفاعی طبیعی بدن است، به اشتباه به بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند و باعث التهاب و دیگر علائم می‌شود. علت روماتیسم مفصلی مشخص نیست. این علت به ترکیبی از عامل‌های هورمونی یا محیطی و ارثی یا ژنتیک مربوط می‌شود. از هر صد نفر یک نفر در طول عمرش به نوعی به این بیماری مبتلا می‌شود. روماتیسم مفصلی و به خصوص روماتیسم زانو در زنان درصد شیوع بالاتری دارد و زنان سه برابر بیش از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند. این عارضه برای هر کسی در هر سنی می‌تواند رخ دهد و به‌سرعت پیشرفت داشته باشد، بنابراین تشخیص زودهنگام بیماری و شروع درمان اهمیت دارد. هر چه درمان را زودتر شروع کنید مؤثرتر است.

علل و عوامل‌ خطر روماتیسم مفصلی

عامل‌های خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی به شرح زیر است:

ژنتیک یا سابقه خانوادگی: آرتریت (بیماری‌های التهابی مفصل) می‌تواند ارثی باشد، بنابراین اگر والدین یا خواهر و برادرتان مبتلا به این اختلال است، احتمال این که شما نیز دچار روماتیسم مفصلی شوید، بیشتر می‌شود. به علاوه ژن‌ها ما را در برابر عامل‌ های خارجی محیطی محرک شروع آرتریت آسیب‌ پذیرتر می‌کنند.

جنسیت: زنان بیشتر از مردان مستعد ابتلا به آرتریت روماتوئید هستند، حال آن که اکثر بیماران مبتلا به نقرس (نوع دیگری از آرتریت) مرد هستند.

سابقه آسیب دیدگی مفصل: بیمارانی که مفاصل ران یا زانویشان آسیب دیده یا جراحی بر روی این مفصل‌ها انجام داده‌اند، احتمال این که در این مفصل‌ها مبتلا به آرتریت روماتوئید بشوند، بیشتر است. به همین دلیل درمان‌های جایگزین جراحی زانو، هیپ یا شانه برای پیشگیری از ابتلا به این عارضه توصیه می‌شود.

چاقی/ وزن بدن: جابجا کردن وزن اضافی فشار روی مفصل‌هایی مانند زانو، ستون فقرات یا هیپ را افزایش می‌ دهد، بنابراین افراد دارای اضافه وزن به موازات بالاتر رفتن سن بیشتر در معرض خطر ابتلا به روماتیسم مفصلی قرار می‌گیرند.

سن: خطر ابتلا به بسیاری از انواع بیماری‌های التهابی مفصل همگام با افزایش سن بیشتر می‌شود.

بیشتربخوانید:

10 دلیل احساس درد مداوم در مفاصل

علائم و نشانه‌های روماتیسم مفصلی

علائم متعددی نشان دهنده ابتلا به روماتیسم مفصلی است. علائم تمام بیماران یکسان نیست و به شدت پیشرفت بیماری بستگی دارد. شایع‌ترین علائم روماتیسم مفصلی عبارت است از:

درد، ورم و خشکی مفصلی معمولاً مچ دستها، انگشتان دست و پای هر دو طرف را درگیر می‌کند. البته احتمال درگیر شدن مفصلهای دیگری مانند شانه، آرنج، زانو، مچ پا و گردن نیز وجود دارد.

درد مربوط به آرتریت روماتوئید معمولاً صبح‌ها و پس از استراحت کردن شدیدتر است.

خشکی مفصلی پس از استراحت کردن و خشکی صبحگاهی که بیشتر از 30 دقیقه ادامه دارد.

احساس کسالت عمومی و کاهش وزن

کاهش توانایی برای انجام دادن کارهای روزمره مهم مانند وظایف شغلی، امور خانه و تفریحات مورد علاقه

ایجاد توده (ندول) پوستی، خشکی یا قرمزی چشم

خستگی مزمن نیز یکی از علائم شایع روماتیسم مفصلی است و بیمار متوجه می‌شود که بیشتر استراحت کردن کمکی به رفع خستگی‌ نمی‌کند.

تشخیص روماتیسم مفصلی

روماتیسم مفصلی به کمک بررسی سوابق پزشکی فرد و همچنین معاینه ی فیزیکی او، تشخیص داده می شود. برخی از علائمی که پزشک در فرد به دنبال آنها خواهد بود عبارت اند از تورم و گرم بودن مفاصل، حرکت همراه با درد، توده های زیر پوستی، بدشکلی در مفاصل و انقباض مفصل ها (عدم توانایی در خم و راست کردن کامل یک مفصل). آزمایش خون نیز می تواند یک پادتن به نام عامل روماتوئید را شناسایی کند که نشان دهنده ی وجود بیماری آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی در فرد می باشد. عکس برداری با اشعه ی ایکس نیز می تواند میزان پیشرفت بیماری در فرد را مشخص کند.

بیشتربخوانید:

چراپشت میزنشینی زیاد سلامتی خانم‌ها را تهدید می‌کند؟

روشهای درمان روماتیسم مفصلی

روشی برای درمان روماتیسم مفصلی وجود نداشته و هدف روش‌های درمانی، کاهش علائم بیماری و بهبود عملکرد فرد می‌باشد. پزشکان فرایند درمان را هر چه زودتر و قبل از این‌که آسیب دائمی به مفاصل وارد شود شروع می‌ کنند.

استراحت

افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید، نیاز به یک برنامه‌ ی متعادل از ورزش و استراحت دارند، به‌ طوری‌ که در زمان فعال بودن بیماری استراحت بیشتر و در زمان غیرفعال بودن آن ورزش بیشتری در برنامه‌ ی آنها گنجانده‌ شده باشد. استراحت به کاهش درد و التهاب فعال مفاصل کمک کرده و از خستگی مفرط مفاصل جلوگیری می‌کند.

درمان دارویی

نوع داروی تجویزشده از طرف پزشک، به ‌شدت علائم و مدت‌ زمان ابتلا به آرتریت روماتوئید بستگی دارد.

NSAIDs: داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) می‌توانند درد را تسکین داده و موجب کاهش التهاب شوند. از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی بدون نیاز به نسخه می‌توان به ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم اشاره کرد. انواع قوی‌تر این داروها به نسخه‌ی پزشک نیاز دارند.

داروهای ضد روماتیسمی و اصلاح‌کننده‌ی بیماری (DMARDs): این داروها می‌توانند روند آرتریت روماتوئید را کند کرده و از آسیب دائمی به مفاصل و دیگر بافت‌ها جلوگیری کنند. ازجمله داروهای رایج در این دسته می‌توان به متوترکسات، لفلونامید، هیدروکسی کلروکین و سولفاسالازین اشاره کرد.

عوامل بیولوژیکی: که با نام اصلاح‌ کننده‌ های پاسخ بیولوژیکی نیز شناخته می‌ شوند، نسل جدید داروهای DMARDs می‌باشند. این داروها می‌ توانند بخش‌هایی از دستگاه ایمنی که التهاب را ایجاد کرده و موجب آسیب به مفصل و بافت‌ها می‌شود را هدف قرار دهد. این نوع داروها خطر ایجاد عفونت را افزایش می‌ دهند.

تزریق کوتیکواستروئید

داروهای کورتیکواستروئیدی مانند پردنیزون، التهاب و درد را کاهش داده و باعث کند شدن فرایند آسیب به مفصل می‌شوند.

فیزیوتراپی

ممکن است پزشک شما را به یک فیزیوتراپیست یا متخصص کاردرمانی معرفی کند. این افراد می‌توانند به شما تمریناتی را آموزش دهند تا به کمک آنها انعطاف مفاصل خود را حفظ کنید. ماساژ درمانی، طب سوزنی، الکتروتراپی، اولتراسوند، تحریک الکتریکی اعصاب از راه پوست (TENS) و یونتوفورز.

پی آر پی برای درمان روماتیسم مفصلی

پی آر پی یا درمان با پلاسمای غنی از پلاکت درمانی است که بر قابلیت التیام‌بخشی خود بدن متکی است. درمان پی آر پی با گرفتن نمونه خون از بیمار شروع می‌شود. خون در سانتریفیوژ چرخانده می‌شود تا محلول پلاکتی به دست بیاید که غلظت بالایی از پروتئین‌های فاکتورهای رشد در آن وجود دارد. فواید این پروتئین‌ها عبارت است از:

کاهش درد

تسریع و تسهیل دوران التیام آسیب‌ها

بازسازی و ترمیم بافت‌های نرم بدن

بهره‌گیری از PRP برای درمان این نوع آرتریت، التیام‌بخشی طبیعی بدن را تسهیل می‌کند. البته PRP مزایای دیگری نیز برای بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی دارد؛ چون در پی آر پی از خون خود بیمار استفاده می‌شود، خطر عفونت وجود ندارد. به علاوه پی آر پی زمان التیام را نسبت به درمان‌های دیگر کمتر می‌کند.

بیشتربخوانید:

تاثیر چهار زانو نشستن بر سلامت

10 دلیل احساس درد مداوم در مفاصل

ورزش درمانی

ورزش برای بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی مفید است و اکثر بیماران از این موضوع آگاهی دارند؛ اما یافتن وقت، انرژی و انگیزه لازم برای ورزش کردن دشوار است. ورزش کردن به ویژه در صورت تحمل درد برای بیمار سخت‌تر می‌شود؛ اما پژوهش‌ها نشان داده است، بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئیدی که ورزش می‌ کنند، درد کمتری نسبت به بقیه بیماران تحمل می‌ کنند. به علاوه ورزش موجب تقویت روحیه و بهبود عملکرد مفصل می‌شود و از ضعیف شدن و تحلیل رفتن عضلات جلوگیری می‌ کند. در ادامه ورزش‌های مناسب برای بیماران دچار روماتیسم مفصلی را معرفی می‌کنیم.

ورزش در آب

آب درمانی، ورزش کردن در آب گرم، بیشتر از دیگر روش‌های ورزش درمانی به بهبودی بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی کمک می‌کند. مطالعات نشان داده است که درد و حساسیت مفاصل بیماران دچار آرتریت روماتوئید پس از شرکت کردن در جلسات آب درمانی کمتر می‌شود. به علاوه هیدروتراپی برای بهبود روحیه و سلامتی عمومی بیماران نیز مفید است. ورزش‌های مبتنی بر آب، مانند شنا و ایروبیک آبی، استفاده از مفاصل درگیر را برای بیماران آسان‌تر می‌کند و دردشان را تاحدی تسکین می‌دهد.

تای چی

تای چی یا مدیتیشن در حال حرکت یکی از هنرهای رزمی سنتی چین است که حرکات آهسته و آرام را با تمرکز ذهنی ترکیب می‌ کند. تای چی عملکرد عضلات را بهبود می‌دهد و خشکی مفصل، درد و استرس بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید را کمتر می‌کند.

دوچرخه سواری

تقویت پمپاژ قلب یکی از بخش‌های ضروری درمان روماتیسم مفصلی است، چون بیماران مبتلا به این عارضه بیشتر مستعد ابتلا به بیماری‌ ها و عارضه‌ های قلبی ـ عروقی هستند. دوچرخه سواری یک ورزش کم برخورد عالی است که به اندازه ورزش ایروبیک به مفصل‌ ها فشار نمی‌آورد. دوچرخه سواری برای حفظ سلامت قلبی ـ عروقی، تقویت پاها و کاهش خشکی صبحگاهی مفصل مفید است. می‌توانید در فضای باز دوچرخه سواری کنید، به یک گروه دوچرخه سواری ملحق شوید یا با دوچرخه ثابت در خانه یا باشگاه تمرین کنید.

پیاده روی

پیاده‌ روی ، علی‌ رغم ساده به نظر رسیدن، یکی از آسان‌ترین و راحت‌ ترین ورزش‌ها است. پیاده‌ روی علاوه بر افزایش ضربان قلب، مفصل‌ها را شل می‌کند و درد را تسکین می‌ دهد. پژوهش‌ها نشان داده است که سی دقیقه‌ پیاده‌ روی در روز روحیه بیماران را نیز بهتر می‌ کند.

یوگا

یوگا ترکیبی از وضعیت‌های اندامی با تمرین‌های تنفسی و تن‌آرامی است که علائم روماتیسم مفصلی را بهبود می‌دهد. درد و وضعیت روحی بیماران جوانتر مبتلا به آرتریت روماتوئید با تمرین کردن یوگا بهبود می‌یابد.

تمرین‌های تقویتی

روماتیسم مفصلی عضلات را ضعیف می‌کند که به نوبه خود تشدید درد مفصلی را در پی دارد. تمرین‌های تقویتی درد را کمتر و عضلات را قوی‌ تر می‌کند. عضلات قوی‌ تر بهتر از مفاصل حمایت می‌کنند و در نتیجه انجام فعالیت‌ های روزمره برای بیمار آسان‌ تر می‌ شود. تمرین‌ های وزنه‌ب رداری را دو یا سه بار در هفته انجام دهید. همچنین اگر مچ دستها و انگشتهایتان در وضعیت خوبی است، می‌توانید با کش‌های مقاومتی تمرین کنید. درباره تمرین‌‌های مناسب با پزشک معالجتان مشورت کنید .

عوارض ناشی از روماتیسم مفصلی

در صورت ابتلا به آرتریت روماتوئید خطر ابتلا به موارد زیر در شما افزایش می‌یابد:

پوکی استخوان: روماتیسم مفصلی همراه با برخی داروهایی که برای درمان آن استفاده می‌شود، می‌توانند منجر به بروز پوکی ‌استخوان شوند. پوکی‌ استخوان وضعیتی است که باعث می‌شود استخوان‌ها ضعیف و مستعد شکستگی شوند.

برآمدگی‌های روماتوئید: بر‌آمدگی روماتوئید، برجستگی‌های بافتی سفتی هستند که معمولاً در اطراف نقاط فشار مثل آرنج به وجود می‌آیند. ممکن است این برجستگی‌ها در اندام‌هایی مثل قلب و ریه هم ایجاد شوند.

خشکی چشم و دهان: افرادی که به آرتریت روماتوئید مبتلا هستند، بسیار بیشتر از سایر افراد شانس ابتلا به سندرم شوگرن را دارند، اختلالی که میزان رطوبت چشم و دهان را کاهش می‌دهد.

عفونت: روماتیسم و بسیاری از داروهایی که برای درمان آن استفاده می‌شوند، سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کنند و منجر به افزایش عفونت‌ها در بدن می‌شوند.

سندرم تونل کارپال: اگر آرتریت روماتوئید مچ دست شما را تحت‌تأثیر قرار دهد، التهاب می‌تواند عصبی را که از تونل کارپال در مچ دست عبور می‌کند، تحت‌فشار قرار دهد. به این وضعیت سندرم تونل کارپال می‌گویند.

مشکلات قلبی: آرتریت روماتوئید می‌تواند خطر سفت ‌شدن، انسداد شریان‌ها و همچنین التهاب کیسه‌ای که قلب را در برمی‌گیرد، افزایش دهد.

مشکلات ریوی: افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی در معرض افزایش خطر التهاب و اسکار بافت‌های ریه هستند که می‌تواند منجر به تنگی نفس پیشرونده شود.