زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : دکتر امیر طاهری ، متخصص بیماریهای داخلی ، فوق تخصص گوارش ، کبد و مجاری صفراوی

تحریریه زندگی آنلاین : صفرا در بخش تحتانی کبد واقع شده است و صفرای ترشح شده از آن در کیسه صفرا تجمع می یابد و در زمان لزوم از راه مجرای صفراوی به روده باریک ریخته می شود. سنگ کیسه صفرا ماده جامدی است که در کیسه صفرا تشکیل می شود. و علت تشکیل آن کلسترول، بیلی روبین، و نمک های صفراوی می باشد که با پیوستن بهم ذرات سختی را می سازند.

علائم سنگ کیسه صفرا

این سنگ های مرموز در اوایل تولید هیچ نشانه خاصی ندارند، ولی در آزمایشات مشخص می شود، سنگ کلیه زمانی خود را نشان می دهد که این  سنگ ها راه های مجرای صفرا را مسدود می کنند و باعث درد در ناحیه مرکز شکم، بین استخوان قفسه سینه و ناف، کتف وپهلوها، مشکلات گوارشی و حالت تهوع واستفراغ وتعرق زیاد می شود. از شایع ترین علت و علائم سنگ کیسه صفرا بالا بودن کلسترول خون است هنگامی که کلسترول در کبد زیادتر از حد طبیعی باشد حل شدن توسط کیسه صفرا سخت می شود و این کلسترول های رسوب شده به شکل ماده جامد کریستالی در کیسه باقی می مانند. بیلی روبین ها مواد شیمیایی هستند که در موقع تجزیه سلول های قرمز به وجود می آیند، اختلالات کبد وعفونت های خونی همه در بوجود آمدن سنگ های کیسه صفرا نقش دارند. اگر کیسه صفرا به طور کامل تخلیه نشود یا تخلیه آن دیر به دیر صورت گیرد، صفرا بسیار غلیظ می‌شود و احتمال ایجاد سنگ افزایش می‌یابد.

بیشتربخوانید:

چه کسانی مبتلابه سنگ کیسه صفرامی شوند؟

روش های تشخیص سنگ کیسه صفرا

برای تشخیص وجود سنگ در کیسه صفرا آزمایش هایی  مثل سونوگرافی شکم و سی.تی.اسکن لازم است

آزمایشات مجراهای صفر: روش اسکن ( hepatobiliary iminodiacetic acid) HIDA

کولانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد اندوسکوپیک (ERCP)

تصویربرداری MRI (magnetic resonance imaging)

آزمایش خون: برای تشخیص عفونت های خوبی و تورم های ناشی از سنگ ها در بدن.

سنگ صفرا به صورت تکه های کریستال مانند سفت و سختی است که از کلسترول، صفرا، کلسیم، و یا مواد دیگر درست شده است . سنگ صفرا ممکن است به کوچکی شن و ریگ و یا به بزرگی تخم مرغ باشد . ممکن است در کیسه ی صفرا یک سنگ بزرگ تنها یا چندین سنگ کوچک تشکیل شود. التهاب کیسه ی صفرا که کله سیستیت (cholecystitis) نامیده می شود، بیشتر اوقات (ولی نه همیشه) همراه با سنگ صفرا رخ می دهد .

حدود نیمی از مبتلایان به سنگ صفرا نشانه ای بروز نمی دهند . هنگامی که سنگ صفرا جلوی راه خروج زرداب را از کیسه ی صفرا سد کند، یا هنگامی که کیسه ی صفرا دچار التهاب شود نشانه های زیر ممکن است بروز کند:

سوء هاضمه

گاز

حملات متناوب خفیف یا شدید شکم درد در بخش بالایی و سمت راست شکم بخصوص پس از صرف غذا

تهوع و استفراغ

اسهال

بیماری های مربوط به کیسه صفرا

صفرای تولید شده در کبد در کیسه ی صفرا نگهداری می شود. کیسه که در زیر کبد قرار گرفته است و بعد از خوردن غذا مقداری صفرا را از طریق مجاری صفراوی به داخل روده کوچک منتقل می کند و در واقع نقش بسیار مهمی در هضم و جذب چربی های غذایی و مخصوصا غذاهای چرب دارد. ممکن است کیسه صفرا دچار مشکلاتی مانند سنگ های صفراوی ریز شود که معمولا بروز آنها بدون علامت است و ناراحتی و بیماری جدی برای فرد ایجاد نمی کند .

بیشتربخوانید:

بهترین رژیم غذایی برای افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا

کیسه صفرا در زمان هایی که دچار مشکل عملکرد و آزادسازی صفرا شود دچار مسدود شدن مجاری شده و باعث بروز بیماری در بدن می شود.البته عوامل مختلفی وجود دارد که کیسه ی صفرا تهدید شده و دچار التهاب و مشکل شود :

برخی عوامل را به شما معرفی خواهیم کرد :

 سنگ صفرا

ایجاد سنگ های کوچک و ریز و یا وجود سنگ های بزرگ در کیسه صفرا می تواند مشکل ساز باشد .

این عارضه که با درد شدید در این ناحیه همراه است نیازمند مراجعه فوری به متخصص گوارش است .

مشکل کولیک صفراوی

زمانی که سنگ صفراوی ایجاد انسداد در کیسه صفرا کند می تواند عاملی برای بیماری های صفراوی شود. کیسه صفرا در چنین حالتی دچار انسداد شده و دائما منقبض می شود ، و در نتیجه با احساس درد شدید همراه است.

بروز التهاب در کیسه صفرا

یکی از مهمترین مسائل در بروز این مشکل ، مصرف الکل است . همچنین وجود عفونت ها و حتی تومور هایی که باعث ترشح بیش از حد صفرا می شوند عامل اصلی التهاب کیسه صفرا محسوب می شوند .

علائم شایع بیماری کیسه صفرا

• احساس درد شدید در ناحیه شکم
• احساس درد در شانه راست و کمر
• احساس درد بعد از خوردن غذای چرب
• درد های تیز و کرامپی در نواحی شکم و پهلو
• درد در ناحیه قفسه سینه و مشکل در تنفس عمیق
• احساس درد شدید در قفسه سینه
• سوزش سر دل و سو هاضمه
• احساس پر بودن شکم
• داشتن حالت تهوع و استفراغ
• داشتن تب و لرز
• زرد شدن پوست و چشم ها
• احساس تغییر رنگ در مدفوع

چه چیز باعث مشکلات کیسه ی صفرا می شود ؟

رژیم غذایی پر چربی، پر کلسترول با تشکیل سنگ صفرا ارتباط دارد، هر چند محدود کردن چربی و کلسترول الزاما موجب جلوگیری از تشکیل سنگ صفرا نمی شود . بعلاوه به نظر می رسد بدن بعضی افراد برای تشکیل سنگ صفرا مستعدتر است، مثل زنانی که دو یا چند شکم زاییده اند، افراد چاق، کسانی که رژیم سخت می گیرند و به سرعت مقدار زیادی وزن کم می کنند، مبتلایان به کمخونی سلول داسی شکل، و مردم قبایل بومی . کله سیستیت یا التهاب کیسه ی صفرا ناشی از تحریکات یا انسداد کیسه توسط سنگ است .

درمان سنگ کیسه صفرا

سنگ کیسه صفرا گاهی علامتی ندارد و نیاز به درمان نمی باشد و ممکن است مدت ها متوجه وجود ان نشود ولی در صورتیکه که سنگ کیسه صفرا کوله سیستیت مزمن باشد به صورت درد مزمن همراه است در قسمت راست شکم و شانه راست و گاهی با توع همراه است.سنگ کیسه صفرا بیشتر در سنین میانسالی دیده می شود و در اثر مصرف قرص های ضدبارداری، چاقی و کاهش وزن، دیابت و یا رژیم غذایی پرچرب و یا ارثی بوجود می آید. برای تخیص آن از سونوگرافی می توان استفاده کرد.

 برداشتن سنگ کیسه صفرا بهتر است با جراحی باز صورت گیرد. با روش های دارویی نیز می توان سنگ های ریز را حذف نمود ولی باید دوسال این داروها مصرف شود و همچنین رژیم کم چرب و مسکن نیز کاربرد دارد.

از روش های دیگر می توان به شوک امواج ارسالی از بیرون بدن به کیسه صفرا اشاره کرد. در موارد حاد درمان جراحی مناسب است.

انواع سنگ کیسه صفرا شامل:

سنگ صفراوی کلسترولی

سنگ صفراوی رنگدانه ای

علائم سنگ کیسه صفرا زمانی ظاهر می شود که سنگ موقتا یکی از مجراهای صفراوی را بسته باشد. این مجراها ساختارهایی لوله ای هستند که صفرا را از کبد به صفرا و بعد به دستگاه گوارش هدایت می کنند. این انسداد همراه با درد شکمی است.

محل درد در مرکز شکم بین استخوان قفسه سینه و ناف می باشد. در پایین دنده ها در طرف راست و یا در پهلو و کتف.

راه های درمان سنگ کیسه صفرا

در صورتی که علائم وجود سنگ را مشاهده کردید به پزشک مراجعه نمایید. و هرچه زودتر مراجعه نمایید درمان نیز سریع تر انجام می شود. به طور مثال زخم شدن کبد، فشار خون بالا داخل کبد، دیابت می تواند از علائم آن باشد.

اگر در آزمایش نیز کلسیم در کیسه صفرا مشاهده شد باید درمان شروع شود.

مصرف قرص اسد اورسودوکسی کولیک برای درمان سنگ های ریز توصیه می شود.

رژیم غذایی سالم ، نوشیدن آب زیاد، میوه و سبزی، فرآورده های لبنی باعث کاهش میزان چربی می شود و به درمان کمک می کند.

جراحی برای درمان سنگ کیسه صفرا درشت تر بکار می رود

در این روش با خارج کردن کیسه صفرا از بدن ، سنگ نیز دفع می شود. و یا با برداشتن بخشی از صفرا می توان سنگ را خارج کرد که در این روش یک جای زخم روی بدن بیمار باقی می ماند.

درمان مشکلات کیسه صفرا

سنگ صفرایی که نشانه ای نداشته باشد به درمان نیاز ندارد . نشانه های ملایم یا کم تکرار شونده ی سنگ کیسه صفرا را می توان با پرهیز از غذاهایی که باعث بروز آن نشانه ها می شوند برطرف کرد . اما نشانه های مداوم تر را باید درمان کرد . چاره ی غیرجراحی عبارت است از استفاده از داروهایی که سنگ صفرا را حل می کنند یا کاربرد امواج صوتی (سنگ شکنی اولتراسونیک) برای خرد کردن سنگ ها . متاسفانه این روش ها در مورد همه موفقیت آمیز نیست، و سنگ ها در بسیاری از بیماران دوباره عود می کنند .

اگر درمان ها موثر نباشد یا نشانه های بیماری شدید باشد عمل برداشت کیسه ی صفرا یا کله سیستکتومی (cholesystectomy) انجام می دهند . کله سیستکتومی لاپارسکوپیک نوعی عمل جراحی است که با استفاده از اسبابی که “لاپارسکوپ” نام دارد بدون آن که شکم را باز کنند از راه سوراخ کوچکی وارد می شوند و کیسه ی صفرا را بر می دارند . لذا درد های پس از جراحی در این نوع عمل وجود نخواهد داشت، بهبودی سریع تر است، جای زخم و نازیبایی ظاهری تولید نمی شود و عوارض آن نسبت به عوارض حاصل از عمل جراحی کله سیستکتومی معمولی کمتر است .