زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

نسیم کیانی : دانشجوی دکتری فیزیولوژی ورزش

تحریریه زندگی آنلاین : اگرچه دنیا نام ویتامین k2 را به تازگی شنیده است و هنوز خیلی از مردم جهان با این ویتامین آشنا نیستند، اما شاید جالب باشد بدانید که دانشمندان ۷۰ سال قبل k2 را کشف کردند در حالی که هیچ ایده ای نداشتند که این ویتامین دقیقا چیست؟ باورهای غلط در مورد این ماده مغذی حیاتی برای ده‌ها سال ادامه داشت. ابتدا نام این ویتامین را “فاکتور فعال کننده x“ گذاشتند بعدها علم پزشکی، بیوشیمی و تغذیه در مورد این ویتامین و خواصش به یک اتفاق نظر رسید. متخصصین سال های سال در تشخیص عملکرد منحصر به فرد این ماده، منابع غذایی و علائم کمبودش در اشتباه بودند و به دنبال مطالعات و آزمایشات متعدد، به نتایج مفیدی دست یافتند. این نتایج در روند شناخت بیشتر این ویتامین و تاثیر آن در سلامت افراد جوامع مختلف اهمیت بسزایی داشت. در این یادداشت با ویتامین پر رمز و راز k2 آشنا می‌شویم، ویتامینی که حتما پیش تر نام خواهر او، ویتامین k1 (ویتامینی که از فاکتورهای مسئول انعقاد خون است) را به کرات شنیده اید.

 بیشتربخوانید:

7 علامت پنهان فقر ویتامین K در بدن!

چرا در این مقاله به ویتامین k2 پرداختم؟

در سال ۲۰۱۱ پژوهشی منتشر شد که مفهومی به نام “ پارادوکس کلسیم “ را معرفی می کرد. پارادوکس کلسیم  نشان می داد زنانی که برای پیشگیری از پوکی استخوان مکمل کلسیم مصرف می کردند، بیشتر از زنانی که مکمل کلسیم مصرف نمی کردند، دچار آترواسکلروز(تجمع کلسیم در دیواره عروق خونی) و حمله قلبی و سکته می شدند. این نتایج خیلی گیج کننده بود چرا که اگر زنان به ویژه بعد از سنین یائسگی مکمل کلسیم مصرف نکنند، چطور می‌توانند از خطر پوکی استخوان در امان باشند؟

انجام این بررسی‌ها با سوالات بی‌جواب زیادی مواجه شد:

آیا می توان با یک رژیم غذایی عادی بدون مصرف مکمل کلسیم زندگی کرد؟

آیا تمام کسانی که به دلایل فیزیولوژیک مجبور به مصرف مکمل کلسیم هستند در خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی قرار دارند؟

آیا مصرف مکمل ویتامین دی می‌تواند افراد را از پارادوکس کلسیم مصون نگه بدارد؟

بیشتربخوانید:

دانستنی های مهم درباره ویتامین K

ویتامین k2 چیست؟

منابع و مقالات، ظهور k2 را به طلوع خورشید تشبیه کرده اند. ویتامینی که به طور مشخص مسئول فعال سازی پروتئین هاییست که کلسیم را در بدن جابجا می‌کند. حتما نام استئوکلسین به گوشتان خورده، پروتئینی که کلسیم را به استخوان و دندان‌های ما می‌رساند- دقیقا همان جایی که باید-. K2  پروتئین های دیگری را نیز فعال می کند که کلسیم را از بافت های نرم مثلا رگ‌ها خارج می کند چرا که مواد معدنی نباید در رگ ها تجمع پیدا کنند.

این ویتامین یکی از اعضای خانواده ویتامین‌های محلول در چربی k است. بدون ویتامین‌های گروه k، روند انعقاد خون در بدن ما انجام نشده و خون‌ریزی متوقف نمی‌شود.

ویتامین k را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد:

ویتامین k1: در منابع گیاهی و سبزیجات برگدار یافت می‌شود.

ویتامین k2: در منابع غذایی حیوانی و غذاهای تخمیر شده وجود دارد.

این ویتامین چگونه کار می کند؟

علاوه بر نقشی که ویتامین k در انعقاد خون دارد، باعث می شود که کلسیم در استخوان ها ذخیره شود و از رسوب کلسیم در رگ های خونی و کلیه جلوگیری می کند. مطالعات زیادی از این نظریه پشتیبانی می کند که ویتامین k2 رسوب کلسیم در رگ ها را کاهش می دهد، در حالی که k1 در این فرایند تاثیر زیادی ندارد.

مطالعات انسانی نشان می دهد که مکمل یاری، با ویتامین k2 در سلامت قلب و استخوان‌ها تاثیر چشم گیری داشته است. در واقع دریافت بیشتر این ویتامین از طریق مکمل باعث کاهش ریسک بیماری های قلبی می شود.

نتیجه سایر مطالعات انسانی در مورد این ویتامین حیرت انگیز است:

ویتامین k2 شانس زنده ماندن را در بیماران مبتلا به سرطان کبد افزایش می دهد.

مردانی که دریافت ویتامین k2 بالاتری دارند، احتمال ابتلا به سرطان پروستات در آنها حدود ۶۳٪ کاهش می‌یابد.

بیشتربخوانید:

پس ویتامین k2 چه وظایف ویژه‌ای دارد؟

سلامت و استحکام دندان‌ها و استخوان‌ها با همکاری ویتامین دی و کلسیم  پیشگیری از پوکی استخوان  سلامت قلب و عروق به کمک کلسیم و پیشگیری از رسوب کلسیم در عروق  نقش موثر در انعقاد خون  پیشگیری از ابتلا به برخی از سرطان‌ها  اثرات ضد پیری  پیشگیری از آلزایمر  کنترل نوسانات قند خون

آیا مصرف کم این ویتامین عوارضی دارد؟

پوکی استخوان  اترواسکلروزیس(تجمع کلسیم در دیواره عروق خونی)  افزایش ریسک ابتلا به سرطان‌های پروستات، سینه، کبد و ریه  دیابت  پوسیدگی دندان  چروک  بیماری کرون

 بیماری کلیوی  واریس

اگرچه در بروز هریک از مشکلاتی که در بالا نام برده شد، فاکتورهای مهم زیادی دخیل هستند، اما قطعا دریافت حتی مقدار کم ویتامین k2 یکی از مهم ترین این عوامل است. متاسفانه کمبود این ویتامین برعکس خواهرش ویتامین k1 که نادر است و علائمش را واضح و سریع نشان می دهد، بسیار شایع است و علائمش را در بین علائم سایر بیماری‌ها پنهان می‌کند. کمبود k2 تا زمان حادترین عارضه خود مثلا یک سکته قلبی، بدون هیچ علامتی، خاموش باقی می‌ماند. و مطالعات نشان می‌دهد تقریبا بیشتر مردم جهان از کمبود این ویتامین رنج می برند. دانستن این نکته هم خالی از لطف نیست که همان مقدار ذخیره ناچیز ویتامین k2 در بدن در بافت‌های مختلفی مانند مغز، پانکراس و غدد پراکنده شده و آزاد نیست پس اندازه‌گیری آزمایشگاهی مستقیم مقدار k2 بدن کار خیلی راحتی نیست.

چطور ویتامین k2 مورد نیاز را در اختیار بدن بگذاریم؟

از آنجایی که RDA مقدار مورد نیاز روزانه برای ویتامین k2 را جدا از k1 اعلام نکرده و ویتامین k را به عنوان یک ویتامین واحد در نظر گرفته است، کم ترین میزان توصیه شده آن ۴۵ میکروگرم در روز است که طبق مقالات، این مقدار توانسته خطر رسوب کلسیم در عروق و مرگ و میر بر اثر بیماری‌های قلبی را کاهش دهد.

متاسفانه بسیاری رژیم‌های مرسوم و مدرن، ویتامین k2 کافی بدن را تامین نمی کند. ضمن اینکه ویتامین K1 نسبت به ویتامین k2 در غذاهای متنوع تر و بیشتری وجود دارد بنابراین بدن کم تر با کمبود آن مواجه است. خوشبختانه بدن تا حدی ویتامین k1 را به k2 تبدیل می کند اما این کافی نیست. علاوه بر آن این ویتامین توسط باکتری‌های مفیدی که در روده بزرگ ما به طور طبیعی وجود دارند نیز سنتز می‌شود اما این مقادیر هم کافی نیست. بدن ما برای بهره بردن از تمام خواص شگفت انگیز این ویتامین نیاز به دریافت مستقیم آن دارد:

تخم مرغ، گوشت گاوی که از علف تغذیه کرده، دل و جگر گوسفند، برخی پنیرها، کره به علاوه غذاهای تخمیر شده که در شرق آسیا بیشتر رواج دارند مثل: کیمچی (نوعی ترشی که از سبزیجات عموما خانواده کلم درست می شود) یا ناتو (نوعی غذای تخمیری که با سویا تهیه می شود) منابع غنی از ویتامین k2 هستند.

بسیاری از متخصصین توصیه می‌کنند که مکمل ویتامین k2 به طور منظم مصرف شود، چرا که منابع غذایی این ویتامین به راحتی در دسترس نیست و استفاده زیاد از منابع حیوانی آن به علت چربی بالا، عوارض مشخصی به دنبال دارد.

امروزه در دنیا مکمل‌های مختلفی تهیه و توزیع شده اند که انواع مختلف ویتامین k2 را در اختیار بدن قرار می دهند: مثلا ویتامین k2 در فرم MK-4 یا در فرم MK-7 که امیدوارم به زودی در دسترس ما هم قرار بگیرد تا بتوانیم علاوه بر پنیر و تخم مرغ و گوشت گاو، در هنگام ضرورت از طریق مکمل هم از خواص بی نظیر این ویتامین جادویی بهره‌مند شویم.