مینا حاجی‌محمدی - کارشناس ارشد تغذیه و رژیم‌درمانی
تحریریه زندگی آنلاین : نشانه‌های کلاسیک ترومبوز سیاهرگی عمقی عبارتند از تورم، درد و تغییرات پوستی و تغییر رنگ منطقه آسیب دیده. شیوع ترومبوز سیاهرگی عمقی یا DVT در جوامعی که رژیم‌های غذایی آنها بیشتر مبتنی بر غذاهای گیاهی تصفیه نشده باشد (نسبت به مصرف محصولات حیوانی یا غذاهای بسیار تصفیه شده)، نادر است چراکه مصرف چربی کمتر و فیبر غذایی بیشتری دارند. با این حال، دریافت رژیمی بر عوامل انعقادی مانند فاکتور VIIc، فاکتور VIIIc و فاکتور فون ویلبراند
(von Willebrand) تأثیر میگذارد، که همه این عوامل، به نوبه خود، با خطر ابتلا به ترومبوآمبولی وریدی مرتبط هستند. به‌علاوه، دریافت پایین منابع فیبر رژیمی با فعالیت بیشتر مهارکننده فعالکننده پلاسمینوژن -1 (PAI-1)، مهارکننده اصلی فیبرینولیز در بدن، ارتباط دارد. رژیم‌های کم‌چرب و پرفیبر، در کنار ورزش، فیبرینولیز را بهبود میبخشند و در نتیجه ممکن است به کاهش خطر DVT کمک کنند. برخی از محققان این فرضیه را مطرح کردهاند که در افراد با رژیم غذایی کم فیبر، معمولاً دفع مدفوع به سختی و همراه با زور زدن زیاد صورت میگیرد، که در نتیجه فشار داخل وریدی افزایش مییابد و به دریچههایی که بازگشت خون را تسهیل می‌کنند، آسیب می‌رساند. رژیم‌های غذایی پر فیبر از بروز این مشکل جلوگیری می‌کنند. با ایجاد چند تغییر در سبک زندگی، میتوان خطر ابتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی را کاهش داد که شامل کنترل فشار خون، ترک مصرف دخانیات و کاهش وزن در صورت داشتن اضافه وزن میباشد.
ببشتر بخوانید:
آناناس؛ دشمن لخته خون
ترومبوز به اختلالی گفته می‌شود که یک لخته در داخل عروق سالم تحت شرایطی خاص ایجاد شود که می‌تواند مانع جریان خون در عروق شود. اگر این لخته یا تکه‌ای از آن در بدن شروع به حرکت کند به آن آمبولی می‌گویند. ممکن است ترومبوز در داخل ورید یا شریان ایجاد شود. ترومبوز وریدی باعث جمع شدن خون در قسمت آسیب‌دیده می‌شود؛ در حالیکه ترومبوز شریانی بر ذخیره خون اثر گذاشته و منجر به آسیب اندامی می‌شود که توسط آن شریان خونرسانی می‌شود. ممکن است قسمتی از لخته خون شکسته شود و در بدن به حرکت در بیاید و موجب آمبولی شود، این نوع از آمبولی به عنوان ترومبوآمبولی شناخته می‌شود. ترومبوز سیاهرگی عمقی، به معنای تشکیل لخته خونی و تجمع سلول‌های خونی در دیواره داخلی یک ورید عمقی است. این اختلال که به DVT معروف است، بیشتر سیاهرگ‌های اندام تحتانی را درگیر می‌کند.
عوامل تغذیه‌ای زیر، با کاهش خطر بروز ترومبوز سیاهرگی عمقی در ارتباط هستند:
رژیم‌های غذایی کم چرب و پر فیبر: افزایش غلظت کلسترول خون، با خطر بروز ترومبوز در ارتباط است. برخی شواهد نشان میدهند که افزایش همزمان سطح کلسترول و تریگلیسیرید نیز، این خطر را افزایش میدهد. کاهش کلسترول و چربی اشباع رژیم غذایی و افزایش فیبر رژیمی، تأثیر عمده‌ای بر سطح چربی خون دارد. رژیم‌های غذایی کم چربی، گیاهی و گیاه‌خواری بویژه برای دستیابی به این هدف مؤثر هستند. افزایش سطح فیبرینوژن، که یکی دیگر از عوامل خطر برای ترومبوز سیاهرگی عمقی است، در افرادی که از رژیم‌های گیاه‌خواری پیروی می‌کنند کمتر است.
دریافت میوه و سبزیجات: در مطالعهای با هدف بررسی خطر بیماری آترواسکلروز در جمعیتهای مختلف (ARIC)، در افرادی که تقریباً 5 وعده میوه و سبزیجات در روز مصرف می‌کردند، در مقایسه با افرادی که کمتر از 2.5 وعده در روز مصرف می‌کردند، تقریباً خطر ترومبوآمبولی وریدی (ترومبوز سیاهرگی عمقی یا آمبولی ریوی) تا 50 درصد کمتر بود.
همچنین مصرف میوهها و سبزیجات برای بیماران تحت درمان با داروهای ضدانعقاد خون اهمیت دارد. در بیمارانی که موادغذایی غنی از ویتامین K به مقدار کم دریافت می‌کنند نسبت به افرادی که بیشتر از این منابع مصرف می‌کنند، کنترل ضدانعقاد کمتری دارند و یک مطالعه دوسوکور، تصادفی و کنترل شده با دارونما، بر روی 200 بیمار که از داروی ضد انعقاد خون استفاده می‌کردند نشان داد که دریافت مکمل ویتامین K به میزان 100 میکروگرم روزانه، کنترل ضدانعقاد را بهبود بخشید.
بیشتربخوانید:
مروری بر ترومبوز وریدی
کنترل وزن: چاقی خطر ابتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی را افزایش میدهد. این خطر ممکن است به دلیل افزایش در بازدارندهی فعالکننده پلاسمینوژن (PAI-1) مرتبط با چاقی باشد یا به علت افزایش فشار وریدی مرتبط با آن باشد.
کاهش مصرف گوشت قرمز و فرآوری شده: در حالی که به نظر نمیرسد بین مصرف گوشت قرمز فرآوری شده و خطر بروز ترومبوز سیاهرگی عمقی رابطه قوی وجود داشته باشد، اما مصرف زیاد این موادغذایی با افزایش خطر سرطان و بیماریهای قلبی عروقی ارتباط دارد، که هر دو خطر ابتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی را افزایش میدهند.
نوشیدن آب و مایعات: دهیدراتاسیون می‌تواند منجر به غلیظ شدن خون و افزایش خطر لخته شدن خون شود.
طعمدار کردن غذاها با سیر: برای سیر فواید بیشماری اثبات شده است؛ از جمله احتمال تجزیه تجمع خوشهای شکل و مضر پلاکتها در جریان خون. با پزشک خود در رابطه با مقدار مجاز مصرف سیر در صورت مصرف داروهای رقیق کننده خون مشورت کنید، چراکه سیر با اثربخشی برخی داروها می‌تواند تداخل داشته باشد.
داشتن سبک زندگی سالم، برای جلوگیری از ابتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی و کمک به اجتناب از عوارض تهدید کننده زندگی، مهم است. به علاوه، یک سبک زندگی سالم شامل بسیاری از تغییراتی میباشد که برای جلوگیری از لخته شدن خون ضروری است. این تغییرات شامل تحرک بیشتر، ترک سیگار و کاهش وزن است.
با یک رژیم غذایی سالم میتوان خطر ابتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی و لخته شدن خون را کاهش داد. میوهها، سبزیجات و غلات کامل، ویتامینها و موادمعدنی ضروری را تأمین می‌کنند. رژیم‌غذایی پرفیبر، گیاه‌خواری یا رژیم مدیترانه‌ای ممکن است برای افرادی که در معرض ترومبوز سیاهرگی عمقی هستند یا افرادی که سابقه ترومبوز داشتهاند، بهترین انتخاب باشد، اما برای تائید این مورد تحقیقات بیشتری نیاز است. خوردن این موادغذایی گیاهی در مقادیر کم نیز، می‌تواند در کاهش خطر ابتلا به ترومبوز سیاهرگی عمقی کمککننده باشد.
اما برخی از ویتامینها و موادمعدنی میتوانند با داروهای ترومبوز تداخل ایجاد کنند. به عنوان مثال، دریافت بیش از حد ویتامین K می‌تواند قابلیت داروی وارفارین را برای رقیق کردن خون و جلوگیری از لخته شدن خون کاهش دهد.
بهتر است در مورد مصرف هرگونه ویتامین یا مکملی با پزشک خود مشورت کرده و در مورد تداخلات احتمالی با داروها سؤال کنید. همچنین مهم است که شما با یک متخصص تغذیه در مورد موادغذایی یا موادمغذی که باید از مصرف آنها اجتناب کنید یا بهتر است در رژیم‌غذایی خود بگنجانید؛ مشورت کنید.
