اعظم میرحاج - مسئول آموزش انجمن آلزایمر ایران
تحریریه زندگی آنلاین : با شروع فصل تابستان بیماری‌های مربوط به گرما از جمله «گرمازدگی» شایع می‌شود كه یكی از اورژانس‌های پزشكی محسوب می‌گردد؛ زیرا در صورت عدم اقدامات صحیح و بموقع حتی می‌تواند منجر به مرگ شود. خوشبختانه آسیب‌های ناشی از عوامل محیطی قابل پیشگیری هستند.
گرمازدگی خفیف: اصطلاحاً به آن خستگی گرمایی هم گفته می‌شود و شایع‌ترین شكل آسیب ناشی از گرماست. در نتیجه تعریق فراوان و از دست رفتن آب و نمك، حجم خون كاهش یافته و علائم كم‌آبی و خونرسانی ناكافی به مغز و قلب و ریه‌ها در فرد بروز می‌كند؛ مثل سردرد، سرگیجه، ضعف شدید، تهوع و گاهی استفراغ، تعریق شدید، بی‌اشتهایی، خستگی، نبض تند و ضعیف، تندی نفس، تحریك پذیری، رنگ پریدگی و سردی پوست. در صورت عدم تشخیص و درمان صحیح خستگی گرمایی، امكان بروز حمله گرمایی وجود دارد.
بیشتر بخوانید:
شربت‌های خانگی ضد گرمازدگی
گرمازدگی شدید: تحت عنوان حمله گرمایی و یك موقعیت اورژانسی تهدیدكننده زندگی شناخته می‌شود. در این حالت معمولاً افزایش درجه حرارت بدن به بیشتر از 40 درجه سانتیگراد می‌رسد كه می‌تواند منجر به آسیب سلول‌های مغزی و در صورت عدم اقدامات بموقع و مناسب حتی منجر به مرگ شود. حمله گرمایی معمولا در هوای بسیار گرم همراه با رطوبت بالا ایجاد می‌گردد. در شرایط تولید بیشتر و جذب محیطی بالا، و تعریق كم، دمای بدن به شدت بالا می‌رود. و حتی اگر فرد مایعات هم به اندازه كافی نوشیده باشد، باز هم دمای بدنش بالا خواهد رفت. فعالیت شدید در هوای گرم و بخصوص مرطوب، حتی در فردی كه مایعات فراوان نوشیده می‌تواند منجر به گرمازدگی شود.
بیماری‌های ناشی از گرما:
گرفتگی عضلات: نوعی آسیب ناشی از گرماست كه معمولا پس از فعالیت شدید بدنی در هوای گرم ایجاد می‌شود. علت این حالت از دست رفتن مقادیر زیاد نمك در اثر تعریق فراوان و مصرف آب زیاد توسط فرد گرمازده می‌باشد. عمدتاً گرفتگی در عضلات بازو، ساق پا و شكم رخ می‌دهد. آنچه در بروز این آسیب مهم است، هوای بسیار گرم نیست، بلكه اختلال در تعادل آب و نمك بدن است.
بیشتر بخوانید:
بهترین غذا‌ها برای فصل گرم
سنكوپ گرما: نوعی غش خفیف با علائم مشابه گرمازدگی خفیف می‌باشد كه به‌دنبال فعالیت شدید در آب‌وهوای گرم ایجاد می‌گردد.
بدن در تلاش برای افزایش دفع گرما، عروق سطحی پوست را منبسط می‌كند. اما وقتی كه این عمل به سرعت انجام می‌گیرد سبب كاهش خونرسانی به مغز شده و حالت غش ایجاد می‌شود.
عرق‌سوز: آسیب پوستی ناشی از گرما و تعریق بالا است كه معمولاً در نواحی پوشیده شده توسط لباس با علائمی مثل خارش و قرمزی و سوزش بروز می‌كند.
ورزشكاران، كارگران كوره‌پزخانه‌ها، نانوایان، بیماران قلبی عروقی، افراد چاق، كودكان و سالمندان بیشتر در خطر گرمازدگی قرار دارند. به گفته پژوهشگران افراد سالمند بیشتر از دیگران در معرض آسیب‌های ناشی از گرما قرار دارند.
بیشتر بخوانید:
کودکان وگرمازدگی
راهكارهای پیشگیری از آسیب‌های ناشی از گرما در سالمندان
از رفتن به محیط بیرون، به‌ویژه در طول گرم‌ترین ساعات روز خودداری كنید.
در صورت لزوم فعالیت خارج از منزل بهتر است برای ساعات پیش از 10 صبح و بعد از 6 بعدازظهر برنامه‌ریزی شود.
در صورت اجبار به حضور در محیط گرم بیرون حتماً در سایه قرار بگیرید یا حداقل سر خود را بپوشانید (بهتر است هنگام راه رفتن از یك سایبان مثل چتر یا كلاه و یا نقاب استفاده كنید).
از انجام فعالـیت بـدنـی و ورزش در هــوای گـرم بپرهیزید. در صورت اجبار به انجام فعالیت در فواصل زمانی معین ترجیحاً در محل خنكی استراحت كنید. در وسیله نقلیه پارك‌شده و خاموش به مدت طولانی نمانید.
از پوشیدن لباس‌های سنگین و نفوذناپذیر به شدت بپرهیزید. در عوض از لباس‌های سبك، گشاد و به رنگ روشن از جنس الیاف طبیعی استفاده كنید كه به خنك شدن پوست و تبخیر عرق كمك می‌كند.
آب یا آبمیوه طبیعی به قدر كافی بنوشید؛ اما از مصرف نوشیدنی‌های شیرین خودداری كنید.
دمای محل سكونت خود را با دستگاه‌های تهویه و خنك كننده در حد مناسب نگه‌دارید. (پنكه‌های برقی ممكن است كمك‌كننده باشند، اما در هوای خیلی گرم مفید نیستند، چون كل فضا را یكنواخت خنك نمی‌كنند).
در طول روز پنجره‌ها را بسته و با كشیدن پرده یا كركره جلوی ورود گرما را بگیرید.
به میزان كافی خواب و استراحت داشته باشید. میوه‌ها و سبزیجات را به مقدار كافی در برنامه غذایی بگنجانید. بهتر است تنها نباشید. در شرایط گرم آب‌وهوایی در صورت بیرون رفتن حتماً كسی را همراه خود ببرید.
در مواجهه با گرما و تعریق زیاد در اسرع وقت لباس‌های خیس را درآورده، در صورت امكان استحمام نموده یا حداقل دست‌ها و پاها را شست‌و‌شو نمایید.
بیشتر بخوانید:
تکنیک‌های ساده برای خنک ماندن
از نوشیدن مایعات خیلی سرد یا استحمام با آب خیلی سرد خودداری كنید.
تشنگی شاخص دقیقی برای نشان دادن گرمازدگی نیست، اگر ادرارتان كمرنگ یا پررنگ شده است، یعنی به مصرف آب و مایعات بیشتری نیاز دارید.
در صورت ابتلا به بیماری‌های قلبی، فشارخون و دیابت و مصرف هرگونه دارو حتما با پزشك مشورت نمایید.
هنگام خروج از منزل حتما بطری كوچك آب، كلاه یا نقاب و بادبزن دستی همراه داشته باشید.
در صورت احساس ناخوشی و بروز علائمی مثل سردرد، سرگیجه، حالت تهوع، تنفس و نبض تند حتما درخواست كمك كنید.
سالمند مشكوك به گرمازدگی حتما باید به مراكز درمانی مراجعه كند؛ حتی اگر پس از اقدامات اولیه حالش بهتر شده باشد. در صورت بروز كوچك‌ترین آسیب گرمایی، توقف هرگونه فعالیت، دوری از فضای گرم و انتقال به محیط مناسب، استراحت و دراز كشیدن، مصرف مایعات، تعویض لباس‌ها، شست‌وشوی بدن یا حداقل دست‌ها و پاها از جمله اقدامات ساده و كمك‌كننده است.
