زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر امید صالحیان؛ فیزیولوژیست ورزشی، عضو تحریریه دنیای سلامت

 در هر بیماری و با افزایش سن میزان آمادگی و تعداد اعضای فعال سیستم ایمنی مخصوصا گلبول‌‌های قرمز شروع به کاهش می‌‌کند. یکی از بهترین توصیه‌‌ها بمنظور افزایش اجزای این سیستم اجرای فعالیت‌‌های ورزشی منظم و پیوسته است که سبب می‌‌شود سلول‌‌های خون ساز شروع به افزایش کنند . در پاسخ به اینگونه فعالیت‌‌های منظم  تعداد گلبول‌‌های قرمز طبق مکانیسم کاهش اکسسیژن افزایش می‌‌یابند. سلول‌‌های قرمز به کمبود اکسیژن حساس هستند و بلافاصله واکنش نشان می‌‌دهند و شروع به افزایش می‌‌کنند.

فعالیت‌های ورزشی

انجام فعالیت و یا کوهنوردی نیز از عوامل اساسی و مهم افزایش دهنده این سلول‌‌ها هستند .دومین گروه و مهمترین گروه سلول‌‌های سفید خون هستند که بیشترین نقش را در پیدایش و گسترش این سرطان ایفا می‌‌کنند.اعضای این گروه در پاسخ به انواع عفونت‌‌ها و بیماری‌‌ها بسرعت افزایش می‌‌یابند و در پاسخ به بیماری‌‌هایی مانند بیماری‌‌های خود ایمن  مثل ایدز و سرطان دچار کاهس می‌‌شوند. تحقیقات نشان داده است که فعالیت ورزشی سبب افزایش تمام زیر گونه‌‌های این گروه مانند:نوتروفیل‌‌ها،  لنفوسیت‌‌ها،  منوسیت‌‌ها و... می‌شود. همچنین فعالیت ورزشی قدرت انفجاری و عملکرد اجزای این گروه را افزایش می‌‌دهند.

یکی از عواملی که سبب افت عملکرد ایمنی می‌‌شود و در بیماران سرطانی  بعلت شرایط خاص بیماری گسترش می‌‌یابد استرس می‌‌باشد . استرس چه بعلت شرایط فیزیکی و چه  روحی بعلت افزایش هورمون استرسی کورتیزول می‌‌باشد که عملکرد سلول‌‌های ایمنی را از بین می‌‌بردو سبب سرکوب آنها می‌‌شود. اجرای فعالیت ورزشی منظم و پیوسته میزان این هورمون را متعادل می‌‌سازد...و از عملکرد‌‌های منفی آن پیشگیری می‌‌کند.

 نقش ورزش در کاهش استرس

 فعالیت‌‌های   بدنی موجب کاهش استرس می‌شوند زیرا از یک طرف سبب تخلیه انرژی شده و اجازه می‌دهند که بدن از انجام آنها به ثبات برسد و از طرف دیگر امکان تمرکز را به فرد می‌بخشد و به او آرامش می‌دهند و به هر حال باعث کاهش فشارهای روانی می‌شوند. تغییرات هورمونی در طی فعالیت ورزشی  باعث بهبود خلق می‌شود و استرس را کاهش می‌دهد. زیرا هورمون‌‌های شادی آور مثل آندروفین‌‌ها روآزاد می‌‌کند  که هم اثر درمانی دارند و هم  از لحاظ روحی اجازه تخریب روحیه را  نمی دهند.  همچنین فعالیت‌های  ورزشی باعث افزایش آمادگی جسمانی و احساس مثبت نسبت به شرایط جسمانی در خود فرد بیمار  می‌شود.  یافته‌‌ها  نشان داده نگرش مثبت  فرد به خود و زندگی خود موجب کند شدن روند  تکثیر سلولهای خطرناک و ظهور سرطان می‌گردد. یکی از مهمترین مواردی که بیماران مبتلا به سرطان مخصوصا سرطان خون با آن مواجه هستند خستگی است.علت خستگی یا مرکزی است یا محیطی یعنی یا پیام عصبی  بکندی جابجا می‌‌شود یا عضلات و سلول‌‌های خونی دچار ضعف عملکرد می‌‌شوند. فعالیت ورزشی با افزایش جریان خون بوسیله افزایش قدرت قلب توان هوازی رو بالا می‌‌بر د و جریان خونرسانی بهتر می‌‌شود  و از طرف دیگر همان طور که ذکر شد گلبول سازی افزایش می‌‌یابد و  موجب كاهش خستگی می‌‌شود.

از علل خستگی ضعف عضلانی است که فعالیت ورزشی با افزایش قدرت عضلات از این پیامد جلوگیری می‌‌کند. همچنین بیماران سرطان خون ابتلا به افسردگی پیدا می‌‌کنند که می‌‌شود با اجرای فعالیت ورزشی  و افزایش امید به زندگی جلوی  این عارضه را گرفت. بیماران سرطانی باید دوره‌‌های شیمی درمانی را طی کنند که تمام این دوره‌‌ها سبب عوارض جانبی و ناخواسته  می‌‌شود فعالیت ورزشی آن عوارض ناخواسته را ضعیف و حذف می‌‌کند.  تحقیقات دانشگاه کالورینای شمالی نشان داده گروهی از بیماران سرطانی که فعالیت ورزشی داشته و در مقایسه  با گروه غیر ورزشکار طول عمر بیشتر و کیفیت زندگی بهتری داشتند. بیماران سرطانی با توجه به نوع داروی دریافتی دچار اضافه وزن می‌‌شوند و ترکیب بدنی آنها بهم می‌‌خورد  و خود این چاقی سبب پیدایش  بیماری‌‌های گوناگونی شده و روند سرطان را تسریع می‌‌کند.

مثل هورمون لپتین...که عامل اصلی افزایش و توسعه سرطان است. ولی فعالیت ورزشی سبب کاهش چاقی و سرکوب این هورمون می‌‌شوند و هورمون ضد سرطان ادیپونکتین را  آزاد می‌‌کند که در پیشگیری از سرطان و درمان آن نقش دارد.اکثر بیماران سرطانی بخاطر عوارض اشعه درمانی پوست‌شان تخریب می‌‌شود که باز یکی از بی‌خطر‌ترین راه‌‌ها بعلت افزایش ملاتونین بعنوان شفاف سازنده پوست در فعالیت ورزشی است. فعالیت ورزشی با افزایش جذب ویتامین D و کلسیم و افزایش میزان کلسیم  بر تراکم سازی  استخوان ایفای نقش می‌‌کند.

فعالیت منظم با تحریک استخوان در اثر برخورد با زمین میزان استحکام آنها را افزایش می‌‌دهد و از پیدایش پوکی استخوان که از علل شایع سرطان خون است  و همچنین   ایجاد درد استخوانی  که از علائم این سرطان است  جلوگیری می‌‌کند. اجرای فعالیت منظم سبب افزایش بافت همبند و کلاژن سازی پیوسته می‌‌شود که این حالت بافت همبند را محکم تر می‌‌سازد و نفوذ پذیری آن را کم می‌‌کند در نتیجه از پیدایش خونریزی‌‌های زیاد پیشگیری بعمل می‌آورد. از دلایل عمده خونریزی کمبود فاکتورهای انعقاد خون است که فعالیت ورزشی، میزان و تعداد و قدرت این فاکتورها مخصوصا پلاکت‌‌ها را افزایش می‌‌دهد در نتیجه از خونروی زائد پیشگیری بعمل می‌آورد .

در گروهی از سرطان‌‌های خونی  بعد از دوره‌ای  افراد مبتلا به سرطان کاهش اشتها پیدا می‌‌کنند و بدن ضعیف می‌‌شود علت این امر اختلال در هورمون‌‌های اشتها در هیپوتالاموس است.  فعالیت ورزشی با اثر بر مرکز سیری و گرسنگی  هورمون‌‌های نظیر گرلین را تنظیم می‌‌کند و شخص پس از مدتی به دریافت مناسب غذا می‌‌پردازد و از ضعیف تر شدن پیشگیری می‌‌شود.

 چند توصیه

 به یاد داشته باشید که ایجاد محیطی گرم، شاد و دوستانه در کنار افراد خانواده و آشنایان در بهبود اشتها و بهتر غذا خوردن این بیماران موثر خواهد بود.انواع غذاهایی که بافت نرم و لطیفی دارند (شیر موز، معجون، شیر برنج، حلیم، فرنی و ...) برای آن دسته از بیماران که به زخم‌های دهانی مبتلا هستند، مفید می‌باشد. تشویق بیماران به یک فعالیت بدنی سبک و منظم روزانه در بهبود اشتها، تقویت عضلات، کاهش خستگی، آرامش، تخفیف اضطراب و استرس آن‌ها موثر می‌باشد.

حالت تهوع و استفراغ یکی از عوارض و مشکلات شایع در شیمی درمانی است. برای تخفیف آن نکات زیر رعایت شود :

در برنامه غذایی بیماران از غذاهای سنگین، چرب و سرخ شده کمتر استفاده کنید. مقدار و حجم غذا را در هر وعده کاهش دهید. از مواد غذایی و خوراکی‌های خنک (مثل بستنی، بستنی یخی، یخ در بهشت، آب‌میوه خنک، شربت خنک حاوی عرق نعناع و ...) و یا غذاهای حاوی زنجفیل استفاده نمایید.  خوردن مقداری نان خشک، کراکر یا نان سوخاری قبل از حرکت و بلند شدن بیمار از رختخواب تا حدودی در کاهش حالت تهوع موثر است. از علائم مشخصه این بیماران ابتلا به یبوست است در صورت ابتلا به یبوست استفاده از میوه و سبزی تازه، غلات کامل و سایر منابع حاوی فیبر غذایی در برنامه روزانه بیمار و همچنین نوشیدن مقدار کافی آب و مایعات استفاده شود. در شرایط بروز کم خونی در بیماران با نظر پزشک می‌توان از مکمل آهن و اسیدفولیک استفاده کرد، تجویز مکمل‌های مولتی ویتامین، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها برای بیماران دچار ضعف ایمنی لازم و ضروری است.