ادم ژنراليزه
60 درصد وزن بدن را مایعات تشكیل می‌دهد كه یك سوم این حجم از مایعات در فضای interstitial (فضاهای بینابینی در یك بافت) وجود دارد. مایعات بدن شامل سرم داخل عروقی، مایعات لنفاوی، مایعات خارج ریوی، مایعات اطراف مغز، قلب و ریه‌ها هستند. تنظیم حجم مایعات داخل كاپیلرها و مایعات داخل نسوج و interstitial توسط starling force صورت می‌گیرد. اختلاف فشار هیدرواستاتیك داخل عروق و فشارانكوتیك مایع بین سلولی باعث عبور مایع از درون عروق به فضای بین سلولی و خارج عروق می‌شود. این عبور مایع ممكن است در ابتدا فقط با تورم اطراف چشم و مچ پا خود را نشان دهد. به مرور زمان با افزایش چند لیتر مایع در بدن، شخص به بیماری خود پی می‌برد.
با بالا رفتن فشار داخل كاپیلرها مایع از درون آنها به فضای بین سلولی وارد شده و ایجاد ادم می‌نماید. بالا رفتن فشار كاپیلرها ممكن است به علت نارسایی قلب و یا سیروز باشد. پایین افتادن فشار داخل كاپیلرها نیز باعث می‌شود مایع از درون فضای بین سلولی به داخل عروق رفته و ادم از بین برود. ثابت ماندن حجم مایع داخل كاپیلرها و فضای بین سلولی به وسیله تغییر starling force تنظیم می‌شود. تغییر starling force ممكن است به علت تغییرات فشار اسموتیك داخل عروق مثل كم شدن آلبومین سرم در اثر سوء تغذیه، بیماری‌های كبد و دفع پروتئین از طریق ادرار و یا در اثر بالا رفتن فشار داخل كاپیلرها به علت نارسایی قلب باشد. در نارسایی قلب، علاوه بر بالا رفتن فشار وریدها و كاپیلرها ممكن است به علت كم شدن output قلب، خون لازم به كلیه‌ها نرسیده، سیستم رنین آنژیوتانسین فعال گردد و با بازجذب زیاد سدیم و آب ادم ژنرالیزه ایجاد شود. در سیروز هم به علت بالا رفتن فشار وریدها و عروق بزرگ كه به كبد ختم می‌گردند مایع به درون شكم وارد شده و آسیت ایجاد می‌شود كه كم شدن آلبومین هم به آن كمك می‌نماید.
هدف از نوشتن این مقاله بررسی نارسایی قلب، كبد یا كلیه نیست، چون به اندازه كافی همه همكاران از عوارض این بیماری‌ها اطلاع دارند. هدف اصلی این مقاله آسیب‌های لایه داخلی عروق است كه با مصرف بعضی داروها ایجاد می‌شود. تجویز این داروها كه باعث آسیب لایه‌های عروق كاپیلرها می‌شود مستقیما ادم ژنرالیزه ایجاد می‌كند.
ادم ژنرالیزه ممكن است به علت بعضی بیماری‌های غدد از قبیل كم كاری تیروئید، میگزدم، آلدوسترونیسم، كوشینگ، دیابت و یا در اثر مصرف بعضی هورمون‌ها مثل تركیبات استروئید ایجاد گردد. دیابت علاوه بر آسیب رساندن به كلیه و ایجاد نفروپاتی مستقیما بر روی افزایش permeability (نفوذ‌پذیری) كاپیلرها اثر گذاشته و باعث خروج مایع از درون كاپیلرها به درون فضای بین سلولی می‌شود. سوء تغذیه و گرسنگی‌های طولانی مدت هم ممكن است ایجاد ادم ژنرالیزه نمایند. رژیم‌های غذایی غلط و مصرف الكل هم از عوامل ایجاد ادم ژنرالیزو هستند. در بیماری‌های مزمن معده (مثل گاستریت هیپرتروفیك) و كولیت‌ها (كولیت اولسرو) نیز دفع پروتئین از عوامل ایجاد ادم ژنرالیزه است.
آسیب‌های ایجاد شده درانتیمای كاپیلرها باعث تغییر در permeability رگ‌ها شده، مایعات از درون كاپیلرها به فضای interstitial وارد شده و ادم ایجاد می‌شود. علت این آسیب‌ها ممكن است ویروس، عوامل میكروبی، تروما، حساسیت و اختلال ایمنی باشد. بسیاری از داروها با ایجاد اختلال در انتیمای كاپیلرها و ایجاد انقباض عروقی بر روی permeability آنها اثر گذاشته و باعث ادم می‌شوند. داروهای آنتی‌انفلاماتور غیراستروییدی كه متاسفانه افراد با یا بدون تجویز همكاران پزشك بیش از سایر داروها استفاده می‌نمایند، علاوه بر آسیب دستگاه گوارش با انقباض عروق و تحریك سیستم رنین آنژیوتانسین باعث جذب مجدد سدیم همراه با آب از كلیه شده و ایجاد ادم می‌نمایند. سیكلوسپورین هم با همین مكانیسم ایجاد ادم می‌نماید. داروهای دیگر مثل داروهای ضدفشارخون هم با ایجاد vasodilation باعث ادم می‌شود.
داروهایی كه باعث ایجاد ادم می‌شوند:
- Minoxidil
- Hydralazine
- Clonidine
- Methyl dopa
- Guanethidine
- Calcium channel antagonist
- Adrenergic antagonist
بعضی داروهای هورمونی هم ایجاد ادم كرده و تجویز آنها موجب بالا رفتن وزن می‌گردد:
- steroid hormones
- glucocorticoids
- anabolic steroids
- estrogen
- progesteron
- cyclosporine
- growth hormone
- interleukin
بنابراین توصیه می‌شود اگر به دنبال تجویز یك دارو متوجه ادم و بالا رفتن وزن بیمار شدیم باید به فكر عوارض دارو بوده و ضمن تجویز دیورتیك، نسبت به قطع دارو یا درمان بیماری اصلی اقدام نماییم.
