دکتر محمد علی نیلفروش‌زاده؛ متخصص پوست و مو
یخ زدن یکی از بافت‌های بدن سرمازدگی نام دارد که با علائمی مانند بی حسی، سوزن سوزن شدن، درد، خارش و سوزش مشخص می‌شود.
سرمازدگی به معنای یخ زدن یکی از بافت‌های بدن (معمولاً پوست) می‌باشد.
انگشتان دست و پا، گوش و بینی، صورت و یا نوک انگشتان از اندام‌هایی هستند که بیشتر در معرض سرمازدگی قرار دارند.
در این حالت ممکن است پوست بی حس شود اما سرما باعث آسیب‌های دائمی به بافت نمی‌شود.
علائم سرمازدگی
علائم سرمازدگی بی حسی، درد و سفتی در پوست است.
بعد از گرم شدن عضو فرد دچار علائم دیگری مانند سوزن سوزن شدن، خارش، سوزش و درد شدید می‌شود.
از نظر ظاهری نیز پوست در مراحل اولیه پریده و سفیدرنگ خواهدشد که اگر طولانی شود، ممکن است تاول نیز در منطقه سرمازده ایجاد شود.
سرمازدگی معمولاً در افرادی دیده می‌شود که در ماه‌های سرد سال در فضای آزاد کار می‌کنند یا ورزشکاران و کوهنوردان که ورزش‌های زمستانی انجام می‌دهند.
باید به این نکته توجه داشت که بعضی افراد نسبت به سرما آسیب‌پذیرتر هستند.
سالمندان، خردسالان، افراد مبتلا به بیماری دیابت، بیماری‌های قلبی- عروقی که جریان خون محیطی به دست و پا را کم می‌کند و افراد سیگاری و الکلی در برابر سرمازدگی حساس‌ترند.
پوشیدن لباس خیس و قرار گرفتن در معرض وزش باد شدید نیز از عوامل مساعدکننده سرمازدگی هستند.
مهم‌ترین راه دور کردن مصدوم از سرما، خارج کردن لباس‌های خیس و گذاشتن عضو در آب ولرم است.
اگر ناحیه آسیب دیده پای بیمار است اصلاً نباید روی پا راه برود چون تورم و آدم بیشتر می‌شود.
برای کاهش درد و التهاب می‌توان از داروهای ضددرد و ضدالتهاب استفاده کرد. تاول‌های ایجادشده را نباید دستکاری کرد.
هرگز نباید پوست روی تاول را کند. پوست تاول بهترین پانسمان برای ناحیه آسیب دیده است.
همچنین باید از حرارت خشک و مستقیم دوری کرد.
این کار صدمه زیادی به بافت سرمازده وارد می‌کند.
بهتر است افرادی که در معرض سرما هستند از پوشش‌های بادگیر استفاده کنند.
دستکش نیز باید نسبت به آب نفوذ ناپذیر باشد.
آن‌ها باید دو جفت جوراب بپوشند و ترجیحاً جوراب رویی پشمی باشد.
تدابیر لازم برای زمان سرمازدگی
در مواقعی که شخص در شرایط بحرانی مثل خراب شدن خودرو در جاده قرارگرفته، باید دقت کند اندام یا لباس خیس و مرطوب نشود، مثلاً با دستکش پشمی کاری انجام ندهد چون دستکش خیس بی‌استفاده خواهد شد.
اندام یخ‌زده دچار گزگز و درد می‌شود. وقتی نمی‌توان به‌سرعت از این وضعیت خارج شد، بهتر است اندام راکمی بالاتر نگه داشت تا از تورم آن جلوگیری شود.
درد به دلیل تورم عضو است. افرادی که در محیط سرد قرار دارند و دچار سرمازدگی هستند به‌هیچ‌وجه نباید سیگار بکشند.
سیگار باعث انقباض عروق و کاهش اکسیژن‌رسانی به عضو می‌شود و سرمازدگی را تشدید می‌کند. درمان سرمازدگی تقریباً آسان است.
انتقال دادن فرد به محیط گرم بهترین راه است. وقتی فرد در محیط گرم قرار می‌گیرد به‌تدریج دمای بدن بالا می‌رود و متعاقب آن دست‌ها هم گرم می‌شوند.
دمای کمتر از 10 درجه سانتی‌گراد زیر صفر باعث سرمازدگی و یخ‌زدگی می‌شود. یخ‌زدگی وضعیت اورژانسی است و بیمار باید به‌سرعت به بیمارستان منتقل شود.
بیماران دچار یخ‌زدگی عضو دچار بی‌حسی کامل و سیاه شدن عضو می‌شوند.
لباس‌های خیس باید تعویض شوند و اگر هوشیاری وجود دارد، مصرف مایعات گرم آغاز شود.
ماساژ عضو در این مواقع کار بسیار اشتباهی است چون احتمال پارگی بافت‌های عضو وجود دارد.
افرادی که دست‌های گرمی دارند می‌توانند دست سرد فرد دچار سرمازدگی را با حرارت دست خود گرم کنند.
حتی بردن دست‌ها به ناحیه زیر بغل نیز کمک‌کننده است. استفاده از آب داغ یا رفتن داخل وان داغ مناسب نیست و احتمال تاول زدن عضو وجود دارد.
حداکثر دمای آب برای گرم کردن اندام باید 35 درجه سانتی‌گراد باشد.
بهتر است افراد در این مواقع حلقه انگشتری خود را خارج کنند، همان‌طور که ذکر شد انگشتان سرمازده متورم هستند.
گرم کردن بدن باید تدریجی باشد. بهتر است در همه فصول سال گزارش‌های هواشناسی را دنبال کنید.
تغییرات جوی نامناسب می‌تواند به بحرانی جدی در زندگی ما تبدیل شود.
حتماً از سالم بودن خودروی خود اطمینان حاصل کنید، به‌خصوص وقتی‌که قرار است به مسیر دوری سفر کنید.
بخاری ماشین را نیز بررسی کنید.
پوست‌های خشک
پوست‌های خشک بیشتر مستعد سرمازدگی هستند.
بنابراین لازم است افراد در زمستان پوست خود را مرطوب نگهدارند.
بهترین مواد مورداستفاده در 6 ماه دوم سال همان مرطوب کنندها هستند که رطوبت پوست را حفظ می‌کنند.
بعضی بیماران در مورد وازلین سؤال می‌کنند که وازلین نیز مفید است ولی فقط چرب کننده است و رطوبت پوست را بالا نمی‌برد.
ممکن است افراد بعد از سرمازدگی دچار خشکی و ترک پوست شوند.
در این مواقع نیز کرمهای مرطوب کننده مفید هستند.
استفاده از کرم مرطوب کننده باید چند بار در روز و بلافاصله بعد از شستشوی دست باشد.
سرمازدگی عمومی
وقتی هوا سرد می‌شود جریان خون از اندام‌های انتهایی به سوی قلب می‌رود.
این کار بدان جهت است که بدن گرم بماند. بنابراین دست‌ها، پاها، بینی، گوش و... که اندام‌های در معرض هوا هستند دچار خون رسانی کمتری می‌شوند و اگر فرد نتواند در سرما از این اعضا محافظت کند، سرمازدگی اتفاق می‌افتد.
سرمازدگی بخش‌هایی از بدن را درگیر می‌کند که خونرسانی ضعیف‌تری دارند.
سرمازدگی دو نوع است؛ عضوی و عمومی. در سرمازدگی عضو فقط یک یا چند عضو درگیر است، ولی در سرمازدگی عمومی همه بدن درگیر می‌شود.
در سرمازدگی عمومی پوست بدن کم رنگ و فشارخون پایین است و گاهی فرد دچار اختلال در تکلم می‌شود.
در این مواقع باید تنفس و ضربان قلب فرد دچار سرمازدگی اندازه گیری و بیمار تحت نظر گرفته شود.
تقریباً همه افرادی که در مناطق سردسیر زندگی می‌کنند تجربه سرمازدگی در گوش، بینی و انگشتان دست و پا را دارند.
سرمازدگی عمدتاً ناشی از پوشش نامناسب در محیط سرد یا ماندن به مدت طولانی در ارتفاعات است، مثلاً وقتی کفش نامناسب است و آب داخل آن نفوذ می‌کند یا فردی با دستکش پشمی برف بازی می‌کند و دستکش خیس می‌شود، احتمال سرمازدگی بالا می‌رود.
سرمازدگی از قرمزی شروع می‌شود. به تدریج فرد دچار ناتوانی در حرکت اندام و کبودی پوست می‌شود و اگر زودتر وارد محیط گرم نشود و سرما بیش از حد زیاد باشد، ممکن است دچار سیاه شدن اندام و حتی قطع عضو شود.
البته این اتفاق معمولاً در ارتفاعات و وقتی که فرد ساعت‌های طولانی در فضای آزاد قرار گرفته، رخ می‌دهد.
بیشتر بخوانید:
با خشکی پوست خود در زمستان چه کنیم؟
