گاهی اوقات انتشار بعضی آمارها هر آدمی را به فکر فرو ميبرد، گاهی میخنداند و گاه به گریه مياندازد. گاهی هم فقط باید زل بزنی به اعداد و ارقام و فکر کنی به تولیدیها و کسب و کاری که ميشود با این ارقام راهاندازی کرد یا اشتغالزایی این میزان پول و حتی تاثیر آن در رشد تولید ملی! این در حالی است که این ارقام میلیاردی در آشفته بازاری هزینه ميشود که نیمی از خریدارانش از نتیجه معامله خود ناراضیاند ...
یکی از این آشفته بازارهای میلیاردی بازار جراحیهای پلاستیک و زیبایی در ایران است که گردش مالی آن رتبه نخست را در جهان برای ایران به همراه آورده است. آماری که از سوی انجمن جراحان فک و صورت ارائه شده نشان ميدهد که سالانه ۲۰۰ میلیارد تومان هزینه جراحی بینی می شود. به طوری که در سه سال گذشته در ایران حداقل ۲۴۰ هزار بار جراحی زیبایی انجام شده است که از این تعداد ۱۷۰ هزار جراحی زیبایی بینی انجام شده است. از تقسیم ۲۰۰ میلیارد تومان هزینه سالانه هر عمل زیبایی بینی به متوسط تعداد افرادی که هر ساله این عمل را انجام ميدهند(۸۵ هزار نفر در سال) مبلغ تقریبی ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان هزینه هر عمل جراحی ميشود.
آخرین قیمتها از بازار جراحی زیبایی
اکنون 70 سال از انجام نخستين جراحيهاي زيبايي مدرن ميگذرد و مثل تماميعرصههاي پزشكي، جراحي پلاستيك نيز پيشرفتهاي چشمگيري داشته و البته شاخههای متنوع و مشتريان بيشتري هم پيدا كرده که تنها به جراحی بینی راضی نمی شوند!
براساس قیمتهای تقریبی در بازار زیبایی ایران، اکنون عمل زیبایی بوتاکس ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار تومان، هزینه لیزر موهای زائد صورت ۸۰۰ هزار تومان، گذاشتن گونه تزریقی یک میلیون و مصنوعی ۳ میلیون تومان، کشیدن پوست ۳ تا ۵ میلیون، جلو آوردن چانه ۸ میلیون، پروتز سینه ۴ میلیون، ساکشن شکم ۲ تا ۶ میلیون تومان، زیبایی ابرو و تاتو ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار تومان و کشیدن پلک چشم یک تا ۴ میلیون تومان است. حتی دنیای زیبایی کارش به کلفت و نازک کردن لبها با ۲ میلیون تومان و افزایش قد با ۱۲ میلیون تومان هم رسیده و باز هم به رشد خود ادامه ميدهد. این آمارها را انجمن تحقیقات راینولوژی ایران اعلام کرده و گفته است میزان جراحیهای زیبایی بینی در ایران، هفت برابر آمریکاست که بی شک این تعداد عمل جراحی زیبایی بینی در کشور، هزینههای زیادی را به بخش درمان کشور تحمیل ميکند. جراحی زیبایی بینی در ایران از اواخر دهه شصت شتاب روزافزونی گرفت که عمده مشتریان آن را زنان تشکیل ميدادند اما در سالهای اخیر مردان نیز در زمره افراد خواستار جراحی زیبایی بینی قرار گرفتهاند که طبق آمار اعلام شده، اغلب این افراد در گروه سنی ۱۷ تا ۲۵ سال قرار دارند و باعث شده اند ایران به کشوری با فراوان ترین تعداد عمل جراحی بینی در جهان تبدیل شود. این در حالی است که دکتر محسن نراقی رییس انجمن تحقیقات راینولوژی ایران در مورد عملهای زیبایی بینی در ایران معتقد است ۵۰ درصد مراجعان برای جراحی بینی به طور واقعی نیازی به این عمل ندارند و تنها در مواردی محدود عمل جراحی بینی، وضعیت تنفسی را که به علل گوناگون از جمله پولیپ (اختلالات راه هوایی در بینی) ایجاد شده، بهبود ميبخشد و موجب تغییرات در عرض بینی، شکل بینی و تقارن بینی خواهد شد. بر این اساس میتوان حدس زد هزینههایی که برای زیبایی صورت و اندام در ایران صرف میشود، رقمی سرسامآور است و بررسی و تجزیه همین رقم خود نشان میدهد که تب زیبایی و جراحی پلاستیک در ده سال اخیر ایران را فرا گرفته است. طبق تحقيقي که توسط گروه آسيبشناسي مرکز مطالعات آريا انجام شده است، 65درصد دختران زير 25 سال از ظاهر خود راضي نيستند و بسياري از آنها به جراحي زيبايي روي ميآورند. تا چند سال قبل جراحی و زیبایی صورت به خانوادههای بسیار مرفه و نیز برخی هنرپیشههای زن منحصر میشد، اما اکنون دختران خانوادههای با درآمد نه چندان بالا نیز به هر طریقی که شده پولی فراهم میکنند تا بتوانند خود را اندکی زیباتر جلوه دهند. در این میانه البته بازار برخی کاسبکاریهای زشت و کلاهگذاریهای آنچنانی هم داغ است و چه افراد و خانوادههایی که در نتیجه یک عمل جراحی نامناسب روزگارشان تیره و تلخ شده است. گرايش روزافزون به زيبايي و افزايش تقاضا براياين نوع از جراحي، منجر به افزايش 83درصدي تعداد جراحيهاي پلاستيک در دهه گذشته شده است. بر اساس آمارهاي موجود در کشور ما، جراحي بيني در رتبه اول، جراحي اندام در رتبه دوم و حذف چين و چروک صورت در رتبه سوم جراحيهاي معمول درايران قرار دارد.
بینیها و تیغ جراحان غیر قانونی
براساس آمار رسمی نهادهای مرتبط در تهران تنها 157 جراح پلاستيک پايتخت مجوز انجام عمل بيني را دارند؛ اين در حالي است که هفت هزار پزشک اين جراحيها را انجام ميدهند. از سوي ديگر ديده ميشود، تعداد کساني که بهعنوان متخصص به انجام عملهاي زيبايي ميپردازند، 10 برابر بيشتر از جراحان پلاستيک واقعي هستند. در چنین آشفته بازاری طبیعی است که سوء استفاده کنندگان بسیار زیاد خواهند شد و صد البته اکنون مشتریان این بازار آشفته برخلاف گذشته تنها زنان نیستند. افزایش تعداد جراحی زیبایی در مردان کشور شاخصی است که روز به روز در حال افزایش است؛ به طوری که حدود 10 تا 15 سال گذشته تنها 5 درصد از جراحیهای زیبایی بینی متوجه مردان بود اما اکنون این شاخص به 15 تا 20 درصد رسیده است. این موضوع به این علت است که زیبایی برای جوانان امروزی از اهمیت زیادی برخوردار است و به همان نسبت نیز شاخص جراحی زیبایی بینی در آنها افزایش یافته است. در این بازار تب آلود، جراحی زیبایی گاه از سوی پزشکانی نظیر پزشکان عمومی انجام شده و به همین علت با عوارضی نیز همراه شده است در حالی که براساس دستورالعمل وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی تنها گروه متخصصان گوش، گلو و بینی، جراحان و فوق جراحان پلاستیک و همچنین جراحان و متخصصان فک و صورت رسما اجازه انجام اعمال جراحی زیبایی را دارند. انجام این اعمال توسط هر گروهی از پزشکان خارج از این سه گروه، غیرقانونی است و بیتردید با باطل شدن پروانه مطب پزشک مربوطه همراه خواهد بود اما با وجود تقاضای بسیار و سود هنگفت جراحی پلاستیک به نظر ميرسد ساماندهی این وضعیت و بازار آشفته کار آسانی نباشد. زیرا جراحیهای زیبایی تعرفه ندارند و این اعمال ترکیبی از قانون علمی به اضافه هنر معرفی ميشود. هزینه این جراحیها در شهرستانهای مختلف به دلیل مسایل اقلیمی، عرضه و تقاضا و مباحث فرهنگی متفاوت است. شاخص سلامت و رضایتمندی متقاضی این اعمال نیز در این قضیه دخیل است. در مجموع ممکن است اعمال زیبایی بینی در یک شهرستان از 700 - 800 هزار تومان تا در تهران از 10 تا 17 – 18 میلیون تومان هزینه داشته باشد که نشان ميدهد گردش مالی سودآوری و پر رونقی در این بخش وجود دارد. نتایج یک پژوهش که سال گذشته در زمینه گرایش زنان به جراحی زیبایی در شهر تهران با هدف بررسی شیوع جراحی زیبایی در زنان تهرانی و عوامل مؤثر در تمایل این زنان به جراحی انجام گرفت نشان داد عمدتاً زنان زیبایی را موجب کسب اعتماد به نفس میدانند. اولین یافته این پژوهش که با عنوان "بررسی گرایش زنان به جراحی زیبایی در شهر تهران"، توسط دكتر غلامعباس توسلی و فاطمه مدیری انجام شد نشان میدهد بیشترین انگیزه در اقدام به عمل جراحی کسب زیبایی بیشتر (1/54) است. بنابراین، زنان اغلب با انگیزه کسب زیبایی به اعمال جراحی مینگرند. همچنین زنان علت علاقه خود به زیبایی را عمدتاً خودشان (1/72) معرفی کردهاند نه برای جلب توجه همسر یا دیگران. عمدتاً زنان زیبایی را موجب کسب اعتماد به نفس میداننــد (3/75) همچنین پاسخگویان عوامل مؤثری که میتوانند این تمایل را تشدید کنند، به ترتیب خانواده (4/79)، دوستان (3/64)، همسر (8/58)، فامیل و نزدیکان (53)، پزشکان (46)، ماهواره (6/36) و تلویزیون (9/32) ذکر کردهاند. دومین یافته این پژوهش تصریح میکند در نمونه مورد مطالعه 5/15 درصد از زنان، عمل جراحی را در یک یا چند عضو خود تجربه کردهاند که اکثریت غالب را عمل جراحی زیبایی بینی تشکیل داده است ( 4/62 درصد). اکثر زنان جراحیشده زیر 25 سال و عمدتاً مجرد بودهاند. حدود 61 درصد از این افراد دارای مدرک کارشناسی و 5/45 درصد ایشان دارای پایگاه طبقاتی متوسط بودند و قابل توجه این که 16.7 درصد از کسانی که اقدام به اعمال جراحی داشتهاند، در پایگاه طبقاتی پایین قرار داشتند. همانطور که میبینیم تمایل به انجام دادن جراحی زیبایی با سن پاسخگویان ارتباط معنادار ندارد و این موضوع درباره شاغل بودن یا نبودن نیز تکرار میشود. افراد با هر طبقه اجتماعی به جراحی زیبایی تمایل داشته یا اقدام میکنند؛ چنین به نظر میرسد طبقه و جایگاه اجتماعی که برای مدتی طولانی موجب تبیین رفتار آدمی بوده، جای خود را به شاخصهای دیگری داده است. سومین یافته این پژوهش تأکید میکند تفاوت آماری معناداری بین دو گروه مجرد و متأهل وجود دارد و مجردها تمایل بیشتری به انجام دادن این جراحیها از خود نشان میدهند. همچنین در آزمون تحصیلات و ارتباط آن با جراحی زیبایی همانطور که مشاهده میشود تفاوت معناداری بین میزان تحصیلات و گرایش به بدن وجود دارد. هر چه میزان تحصیلات زنان بیشتر باشد تمایل به انجام دادن جراحیهای زیبایی نیز بیشتر به چشم میخورد.
مرگ 52 زن بر اثر لیپوساکشن در هر سال
آمارها نشان میدهد در آمریکا سالیانه 20 میلیارد دلار صرف صنعت آرایشی و 300 میلیون دلار صرف صنعت جراحی میشود. در فاصله سالهای 1986 ـ 1984 تعداد این اعمال سه برابر شده و در سال 1988 بیش از دو میلیون نفر در آمریکا جراحی آرایشی داشتهاند. در ایران نیز سالیانه حداقل 200 میلیارد تومان صرف انجام اعمال زیبایی میشود، و سالیانه 52 زن بر اثر انجام عمل لیپوساکشن جان خود را از دست میدهند. بر اساس گزارشها 30 درصد از افرادی که جراحی زیبایی انجام میدهند از عمل رضایت نداشته و پس از آن شکایت میکنند. انجام دادن این نوع جراحیها برای بسیاری از زنان به رغم خطرات و عوارض جانبی، به شکل ارزش اجتماعی درآمده و با در نظر گرفتن زمان لازم برای بهبود پس از عمل (از حداقل یک هفته تا سه ماه) و همچنین هزینههای گزاف آن، تقاضای سالانه بیش از 10 هزار زن ایران برای جراحی زیبایی تفکربرانگیز است. مضاف بر این بسیاری از پزشکان برای کسب درآمد بیشتر به رشتههای لوکس که دریافت هزینه خارج از تعرفههای درمانی را ممکن میکند، گرایش یافته و برخی بدون این که تبحری در این زمینه داشته باشند به انجام دادن این جراحیها اقدام میکنند و برای کاهش هزینهها عملها را در مطب انجام میدهند که گاهی عوارضی مضاعف و جبرانناپذیر را ایجاد میکند. اکنون سالانه بیش از ۸۰ هزار مورد جراحی زیبایی بینی در کشور صورت ميگیرد و به گفته پرویز مظاهری دبیر انجمن روان پزشکان ایران متقاضیان جراحیهای زیبایی بینی به سه گروه تقسیم ميشوند. گروهی از متقاضیان جراحی زیبایی بینی، دارای بینیهای کاملا نامتعارف هستند که با عمل جراحی چهره بهتری پیدا ميکنند؛ بخشی دیگر از آنان به دلیل بیماریهای تنفسی اقدام به عمل بینی ميکنند. اما گروهی دیگر از متقاضیان این گونه اعمال جراحی، ظاهری متناسب دارند ولی دچار اختلال روان شناختی بدریختی بدن هستند. دبیر انجمن روان پزشکان ایران در خصوص گروه سوم ميگوید: این افراد اگر بینی خود را عمل کنند به رضایت نمی رسند زیرا مشکل آنان، مشکلی فکری و ذهنی است. بنابراین پس از عمل جراحی از پزشکان خود شکایت ميکنند و مدعی ميشوند که پزشک کار خود را به خوبی انجام نداده است. دکتر مظاهری بر لزوم مداخله روان پزشکان در جراحیهای زیبایی بی مورد تاکید ميکند و ميگوید: متخصصان جراحی پلاستیک در صورت مراجعه افراد بدون دلیل منطقی باید آنان را به روان پزشکان ارجاع دهند تا سلامت روان آنان بر رسی شود.برخی از این افراد با مصرف دارو و رفع مشکل روان شناختی از انجام عمل زیبایی منصرف ميشوند. فقط ۲۵ تا ۳۰ درصد این گونه افراد پس از آغاز درمانهای روان شناختی از عمل جراحی خود منصرف ميشوند و آنان قانع نشده و پزشک خود را عوض ميکنند.دبیر انجمن روان پزشکان ایران، اضطراب و افسردگی را از پیامدهای جراحیهای زیبایی بی مورد عنوان ميکند و ميگوید: افرادی که بدون دلیل خاصی اقدام به جراحیهای زیبایی ميکنند زمینههای اضطراب و افسردگی دارند و پس از عمل جراحی چون نتیجه موردنظر عایدشان نمی شود بیشتر افسرده ميشوند. این گونه افراد پس از عمل جراحی، چهره جدید خود را نیز نمی پذیرند و به طور دایم خود و خانواده شان را سرزنش ميکنند. باید البته توجه داشت که وظیفه اخلاقی و انسانی پزشک متخصص مربوطه است که قبل از جراحی، صادقانه به متقاضی عمل زیبایی، مشاوره دهد. این اقدام بیتردید در مطب متخصصان متعهد انجام میشود؛ به طوری که 15 تا 25 درصد متقاضیان عمل زیبایی بینی پس از مشاوره از انجام عمل منصرف میشوند. همچنین در مشاوره است که متخصص مربوطه تشخیص میدهد که فرد کاندیدای مناسبی برای عمل جراحی زیبایی است یا خیر. از سویی دیگر آمارها نشان ميدهد اعمال زیبایی همواره در صدر شکایتهای پزشکی قرار داشتهاند؛ چراکه ممکن است انتظارات فرد متقاضی از نتیجه عمل برآورده نشده باشد و در نتیجه اقدام به شکایت کند. هر چند که به گفته مسوولان به دلیل استفاده از متدهای جدید در این اعمال جراحی و به حداقل رسیدن عوارض آن، میزان شکایت از این اعمال جراحی نیز کاهش یافته است. در مجموع مرجع رسیدگی کننده به این شکایات نیز سازمان نظام پزشکی است. جراحيهاي زيبايي مثل هر پديده مدرن ديگري موافقان و مخالفان خودش را دارد. عدهاي به زيبايي طبيعي معتقدند و گروهی خیر. مخالفان ميگویند امروزه در كشور ما جراحيهاي زيبايي به ويژه جراحي بيني يك امتياز اجتماعي محسوب ميشود و نه یک نیاز اجتماعی و انجام آن در ميان زنان و مردان تقريبا به اندازه مساوي رسيده به طوري كه حتي كساني كه قادر به انجاماين گونه جراحيها نيستند با چسباندن چسبهاي مخصوص تظاهر به آن ميكنند. اما گروه موافقان جراحي زيبايي معتقدند كه جراحيهاي زيبايي باعث زيبا تر شدن ميشود و احساس رضايت در آنهاايجاد ميكند. صرف نظر از گفتههای موافقان و مخالفان اکنون تب جراحيهاي زيبايي بين جوانانايراني آنقدر زياد است كهايران را بين 10 كشور اول دنيا در انجام عملهاي زيبايي قرار داده است. دكتر سيد عبدالحسن امامي، رييس انجمن جراحان پلاستيك درباره آمار جراحيهاي زيبايي ایرانیان ميگويد: سالانه هزاران جراحي زيبايي در كشور انجام ميشود كه بسياري از آنها تحت تاثير تبليغات رسانههاي زرد صورت ميگيرد و ضرورتي براي انجام آنها وجود ندارد. 60 درصداين موارد مربوط به جراحي بيني و بقيه آن مربوط به ساير جراحيهاي زيبايي و پلاستيك است. جراحي پلك و صورت درايران در رده چهارم و پس از ليپوساكشن سينه و شكم اما در امريكا در رده دوم و پس از ليپوساكشن قرار دارد.
به نام پزشکان و به کام کارآموزان!
به گفته این پزشک شمار زياد تبليغات رسانهاي و نبود نظارت بر عملكرد پزشكان و به طور كلي حوزه پزشكي سبب شده كه مردم در موارد زيادي درباره انتخاب پزشك معالج خود به اشتباه افتاده و عوارض و مشكلات زيادي را متحمل ميشوند. امامی ميگوید: در زمينه جراحيهاي پلاستيك بارها ديده شده است كه تكنسينهاي اتاق عمل با يك پزشك قرارداد ميبندند بهاين صورت كه بيمار را با نام پزشك جذب كنند و خود آنها جراحي پلاستيك را براي بيمار انجام دهند و يك درصدي از درآمد خود را به آن پزشك پرداخت كنند. به گفته این پزشک بيماراني كه به اشتباه بهاين دسته از تكنسينها براي انجام جراحي پلاستيك مراجعه ميكنند در موارد بسيار زيادي با مشكلات شديد و گاه غيرقابل جبران مواجه ميشوند.اين در حالي است كه در يك اتاق عمل پلاستيك بايد پزشك جراح، تكنسين جراحي و يك فرد كه به صورت سيار خدمات ارائه دهد، حضور داشته باشد و يك تكنسين با اطلاعات كميكه در سر جراحيها به دست ميآورد دست به انجام عمل ميزند و مشكلات زيادي را به وجود ميآورد. رييس انجمن جراحان پلاستيكايران ميگوید: 10 درصد شكايات اعلام شده، مربوط به جراحي پلاستيك مربوط به حوزه جراحان پلاستيك و 90 درصد مابقي مربوط به تكنسينها و پزشكان رشتههايي است كه بدون داشتن تخصص لازم به حوزه جراحي پلاستيك وارد شده اند. دکتر اماميتاكيد ميکند كه افراد براياينكه درباره انتخاب پزشك حاذق و مربوط به بيماري خود به اشتباه نيفتند، لازم است بدون توجه به تبليغات، به پايگاههاي اطلاع رساني معتبر پزشكي مراجعه كنند.
در جستجوی دماغ 17 میلیون تومانی
گزارشها نشان ميدهد این روزها پس از عمل جراحی قلب باز، جراحی پلاستیک از پرهزینه ترین عملهای جراحی محسوب ميشود. دراین میان عمل زیبایی بینی از 5 میلیون تا 50 میلیون تومان صورت ميگیرد که این هزینه سرسام آور مردم را برای انجام عملهای جراحی که به اجبار و اورژانسی بوده مجبور به فروش وسایل خانه و حتی خودرو و خانه و زندگی کرده است تا آنجا که بنا به گفته عضو انجمن جراحان گوش، حلق و بینی ایران، هزینه جراحی بینی نیز از ۷۰۰هزار تا ۱۷میلیون تومان رسیده است. محمدمهدی طرزی عضو انجمن جراحان گوش، حلق و بینی ایران از منظری دیگر به مقوله جراحی بینی در ایران مينگرد و معتقد است در ایران به دلیل نژاد استخوانی خاصی که ایرانیان دارند و براساسهارمونی که بین چشم و بینی رخ دهد انجام عملهای جراحی برای ایجاد یکهارمونی مناسب بیشتر رخ داده است. البته توجه به زیبایی در اقوام مختلف نیز تاثیرگذار است. این عضو انجمن جراحان گوش، حلق و بینی ایران درباره اینکه عنوان میشود آمار جراحی بینی در بین مردان ایرانی نیز افزایش پیدا کرده است، ميگوید: بله این مساله صحیح است و عمل جراحی بینی در مردان کشورمان از آمار 5 درصد طی 10 تا 15 سال گذشته به 15 تا 20 درصد افزایش یافته است و علت مهم آن این است که جوانان در گذشته به مبحث شخصیت و درآمد خود توجه داشتند ولی جوانان امروزی به مقوله زیبایی بیشتر میپردازند البته در برخی اقوام همچنان عمل جراحی بینی را «بد» میدانند زیرا معتقدند که این کار دستکاری در خلقت خداست که این نظریه نیز هیچ اشکالی ندارد و این مسائل دارای بُعد فرهنگی است. طرزی درباره تاثیر مسائل روانی برای انجام جراحیهای بینی ميافزاید: برخی بیماران بدون هیچ عیبی در بینیشان تقاضای عمل جراحی میکنند که این مساله مربوط به عدم اطمینان نفس آنها است و اگر بهترین عملهای جراحی برای آنها انجام شود به هیچ عنوان راضی نخواهند شد بلکه باید آنها دیدشان را نسبت به چهره زیبا تغییر دهند.البته برخی افراد نیز هستند که واقعا احتیاج به عمل جراحی بینی دارند و انجام چنین عمل جراحی باعث افزایش اعتمادبه نفسشان میشود. او درباره اینکه آیا جراحان بینی به افرادی که میخواهند بینی خود را جراحی کنند مشاورههای صحیحی را ارائه دهند، تاکید ميکند: جراحی آرایشگری نیست، پزشک نیز قسم خورده است که کار طبابت خود را براساس اصول انسانی انجام دهد بنابراین مشاورههای قبل از عمل جراحی به خوبی انجام میشود چون یک وظیفه اخلاقی برعهده پزشک است که بیمار خود را راهنمایی کند و مشاورههای صادقانه ارائه دهد و بارها شده است که پزشکان افرادی که میخواستند جراحی بینی کنند را از این جراحیها منع کردهاند بنابراین براساس آمارها 15 تا 25 درصد بیماران با ارائه مشاورههای پزشکان از انجام عملهای جراحی منصرف میشوند بنابراین تب جراحی بینی در کشور میتواند توسط پزشک کنترل شود. البته در این میان یک سوال اساسی وجود دارد و حالا باید دید پزشکانی که خود روزگاری به تبلیغات گسترده برای جذب متقاضیان جراحی پلاستیک دست زده اند ميتوانند از این بازار سودآور دست بکشند یا ....
حسين خدنگ