دكتر امیر هوشنگ احسانی؛ متخصص پوست و مو و زیبایی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران
بارداری دوره‌ای از تغییرات هورمونی و متابولیك عمیق است كه بدن آن را برای مدت نسبتاً كوتاهی تحمل می‌كند و در طی آن تغییرات متعددی در پوست، ناخن و موها ایجاد می‌شود. بثورات و تغییرات پوستی در طول بارداری فوق‌العاده شایع هستند. به علت شرایط خاص روحی و روانی زنان باردار این تغییرات می‌توانند سبب بروز نگرانی‌هایی شوند كه ممكن است مربوط به زیبایی ظاهری، امكان عود در بارداری‌های بعدی، اثرات بالقوه بر روی جنین و یا مجموعه‌ای از آنها باشد. بثوراتی كه در دوران بارداری مشاهده می‌شود، همگی اهمیت یكسانی ندارند. برخی از آنها تغییرات پوستی شایعی هستند كه تقریباً در تمام زنان باردار دیده می‌شوند. البته تعدادی از بیماری‌های پوستی نیز وجود دارد كه اختصاصاً با حاملگی همراهند. همچنین حاملگی می‌تواند سبب تشدید یا تخفیف بسیاری از بیماری‌های پوستی شود كه اختصاص به این دوران ندارند.
تغییرات شایع در پوست و ضمایم
تیره شدن (هیپرپیگمانتاسیون) درجات مختلفی از افزایش رنگدانه در پوست كه منجر به تیره شدن نشر آن می‌شود در 90درصد زنان باردار در فاصله هفته‌های اول تا چهاردهم بارداری اتفاق می‌افتد، این تغییر در خانم‌های با موی تیره و پوست سبزه بیشتر از زنان با موی روشن و پوست سفید به وجود می‌آید. نواحی از بدن كه بطور طبیعی تیره‌تر هستند تیرگی بیشتری پیدا می‌كند؛ به خصوص نوك سینه‌ها و هاله اطراف آنها، نواحی تناسلی و خط میانی دیوار شكم. همچنین گاهی تغییر مشابه زیر بغل و كشاله‌ران‌ها نیز مشهود است. این تغییر رنگ معمولاً بعد از حاملگی از بین می‌رود، ولی ممكن است درجاتی از آن باقی بماند.
در طول بارداری خال‌های تیره ممكن است بزرگ‌تر و یا تیره‌تر شده و خال‌هایی كه مورد توجه نبوده‌اند، مشخص شوند. یك طرح مشخص از تیره شدن پوست در حدود 70درصد زنان باردار؛ به خصوص افراد سبزه در نیمه دوم حاملگی دیده می‌شود. ماسك حاملگی عموماً در لب بالا، گونه‌ها، پیشانی‌و چانه مشخص می‌گردد و با آفتاب تشدید می‌یابد. این تغییر رنگ در زنان غیر باردار كه از قرص‌های ضد بارداری استفاده می‌كنند و یا حتی گاهی در مردان هم دیده می‌شود.ماسك حاملگی بعد از زایمان ممكن است از بین برود و یا به درجاتی پایدار باقی بماند.
تغییرات موها
بیشتر زنان در دوران بارداری به درجاتی از پرمویی دچار می‌شوند كه معمولاً در صورت مشخص‌تر از سایر نواحی است. این موهای اضافی كه به علت افزایش موهای در حال رشد مناطق مختلف بدن است، تحت تأثیر عوامل هورمونی بوده و در عرض شش ماه پس از زایمان غالباً از بین می‌روند. به همین دلیل اغلب خانم‌ها از موهای خود در دوران بارداری رضایت دارند. پس از زایمان و برگشت وضعیت هورمونی بدن به حالت عادی، این افزایش به حالت طبیعی برگشت می‌كند و ریزش موی نسبتاً شدیدی در فاصله 1 الی3 ماه پس از زایمان اتفاق می‌افتد. شیردادن به نوزاد تأثیری در روند آن ندارد. به ندرت ممكن است افزایشی در موهای تیپ مردانه در ناحیه صورت در نیمه دوم حاملگی ایجاد گردد.
ناخن‌ها
خانم‌های باردار اغلب از شكنندگی ناخن‌ها و ایجاد شیارهای عرضی در آنها شكایت می‌كنند و در مواردی نیز امكان دارد كه صفحه ناخن از بستر آن جدا گردد. خطوط طولی تیره رنگی ممكن است در طول حاملگی در ناخن‌ها ایجاد شود.
غدد عرق
در طی بارداری فعالیت و میزان ترشح غدد به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد كه این افزایش تعریق احتمالاً منجر به افزایش جوش‌های عرق‌سوز نیز می‌شود.
غدد چربی
میزان ترشح غدد چربی در حین حاملگی افزایش می‌یابد. همچنین در دوران بارداری غدد چربی هاله رنگ سینه بزرگ شده و به صورت برجستگی‌های كوچك قهوه‌ای رنگ ظاهر می‌شوند.
عروق پوست
تغییرات متعددی در ساختمان و كاركرد عروق پوست در طی بارداری ممكن است رخ دهد. از آن‌جا كه این تغییرات منحصر به بارداری نیست، ممكن است در سایر حالات هم دیده شود: 1- آنژیوم عنكبوتی 2- قرمزی كف دست 3- وریدهای واریسی
لثه‌ها
حدود 80 درصد زنان دچار قرمزی و تورم لثه‌ها می‌شوند كه مخصوصاً اگر بهداشت دهان خوب نباشد، می‌تواند به دردناك و زخمی شدن آنها منجر شود. گاهی نیز ضایعات عروقی كوچكی ممكن است در لثه‌ها ایجاد شود كه به دنبال تماس دچار خونریزی می‌شود.
خطوط كشش یا استریا
پیدایش استریا یك یافته شایع و مشخص در اكثر حاملگی‌هاست. این خطوط در 90درصد زنان باردار در ماه‌های ششم و هفتم حاملگی ابتدا در دیواره شكم ظاهر شده و بعداً به میزان كمتری بر روی سینه‌ها نیز نمایان می‌شود و با شیوع و شدت كمتر ممكن است در سایر نواحی بدن نیز ایجاد گردد. علت پیدایش این خطوط مجموعه‌ای از تغییرات هورمونی، كشش بیش از اندازه پوست و پارگی برخی از لایه‌ها می‌باشد.
